مساله بر سر بینشی است که جنجال برانگیز بوده است. کتاب «شهریار» ماکیاولی با اینکه مختصر است، اما شروح و تعلیقه های زیادی درباره اش صورت گرفته که آن را ممتاز کرده است. این کتاب نوعی پراگماتیزم یا مصلحت اندیشی حفظ قدرت است. ظاهرا (که ممکن است آقای طباطبایی با آن مخالف باشد) این مصلحت اندیشی بدون در و پیکر است. یعنی به هر بها و شکلی قدرت را باید حفظ کرد. البته نوشته های ماکیاولی تردید بر انگیز است و معلوم نیست که بیان واقع می کند یا نظرات شخصی خودش را می گوید. همیشه این تردید به خواننده دست می دهد که آیا دارد شرح ماوقع را در فلورانس می دهد یا اینکه نظرات خودش هم هست. اما آنچه مسلم است، این است که اومانیسم و لیبرال دموکراسی و سوسیال دموکراسی قطعا زاییده بینش های ماکیاولی نیست و روندهای دیگری طی شده تا بشر به این مفاهیم رسیده است. به نظر من اگر ماکیاولی امروز بود و عصر اطلاعات را درک می کرد، می دید که این طور نیست که حکمران از شهرت به ستمگری واهمه نکند. امروز کسی که می خواهد قدرت را حفظ کند، عکس این کار را می کند. بنابراین اگر امروز ماکیاولی بود، نظراتش به گونه دیگری بود. امروز جوامع بشری به سوی عقلانیت پیش می روند. این عقلانیت به ما مسائلی مثل عدالت خواهی را دیکته می کند. ما هنوز هم در حال تجربه هستیم و با این مسائل مثل حق و تکلیف و مصلحت و عدالت و حقانیت و پدیده هایی که از اینها به وجود آمده مثل حقوق شهروندی و منافع ملی زندگی می کنیم. این مباحث بسیار گسترده هستند و اگر ما بخواهیم نظرات ماکیاولی را در زمینه حفظ قدرت نقد کنیم، باید بگوییم که تنها در ظرف زمانی خودش حرف های او موثر بوده است. ولی در زمان ما قطعا این حرف ها موثر نیست و نمونه های زیادی از سیاستمدارانی داریم که پایبند اخلاق هستند. همین پایبندی به اخلاق سبب می شود که طرفداران زیادی در بین مردم بیابند و رای بیاورند. البته متاسفانه در کنار این هنوز هم سیاستمدارانی داریم که پوپولیست و مردم فریب هستند و عوام الناس را فریب می دهند. ما هنوز در حال تجربه هستیم و کارمان پایان نیافته است.