پیامبر اکرم(ص) در زندگی فردی، معاشرت ها و برخوردهای خود با دیگران به سادگی از آنچه در اختیار داشت می گذشت و هرگز درباره دیگران سختگیری نمی کرد، بطوری که برخی نویسندگان تسامح و نرمش اخلاقی را یکی از اصول و محورهای حاکم بر شیوه های دعوت و زندگی آن حضرت(ص) شمرده اند. از انس بن مالک روایت شده است که مدت نه سال در خدمت پیامبر(ص) بودم اما به یاد ندارم هیچگاه گفته باشد چرا فلان کار را انجام ندادی و هرگز در کاری از من عیب نگرفت.

از طرف دیگر به مبلغ اعزامی خود به یمن معاذبن جیل می فرماید:

«یا معاذ یسر و لاتعسر و بشر و لاتنفر»

ای معاذ، آسان بگیر و سخت گیری مکن. مژده بده ومردم را بیزار مکن. چه در دعوت، آسانگیری، کلید موفقیت است. همچنین در جای دیگری به اصحاب خود، سفارش به آسانگیری می کند: «یسروا و بشروا و لاتنفروا» آن حضرت(ص) به چندین بیان، شریعت خویش را مبتنی برتسامح ومدارا وسهولت معرفی نمود.

آن حضرت(ص) خطاب به عثمان بن مظعون فرمود: خدا مرا برای تبلیغ فرستاده نه برای سرزنش وعتاب و عیب جویی. و در جایی خود را مانند پدر برای امتش قلمداد می کند: «انما انالکم الوالد لولده» همانا من برای شما چون پدر برای فرزندان هستم. روشن است که چنین خصلت هایی، تاچه اندازه در نرم کردن دل مخاطبان و قبول دعوت موثر و نافذ خواهد بود. اگر این رفق و مدارا نبود دلها پیرامون او گرد نمی آمدند واگر این بردباری و حلم زایدالوصف و رعایت عواطف و صمیمیت وتواضع با مردم نبود هرگز این تاثیر در نفوس امکان پذیر نمی گشت وجان های آدمیان با او همراه و پذیرای وحی الهی نمی شدند.

رفتار پیامبر اکرم(ص) با مردم اعم از مومن و کافر از موضع شفقت و مهرورزی و دوستی خالصانه بود. آن حضرت(ص) مشرکان را به مثابه بیمارانی می نگریست که نیازمند پرستاری دلسوز برای معالجه و درمانند، طبیبی که دردشان را بشناسد و مرهمی برآن بنهد، در نظر او مومنان نیز همواره محتاج مراقبت حکیمانه به منظور رشد ایمان و سلوکشان هستند. بدین جهت پیامبر(ص) در صدد ایجاد ارتباط صمیمی وطرح دوستی خالصانه با آنان بود، شفقت بر منحرفان در جهت نرم کردن دل و آماده کردن آنان برای پذیرش دعوت و دوستی عمیق با مومنان با هدف تخلق بیش از پیش آنان به فضایل اعتقادی و اخلاقی..