بخت با همه متفکران و اندیشمندان همراه نبوده تا بتوانند آنچه را می اندیشند در عمل نیز به منصه ظهور بگذارند یا دست کم در تحقق آن بکوشند. داستان افلاطون و سفرهای سه گانه اش به سیراکوز سیسیل برای مشاوره دادن به دیونیزوس ها را در خاطر داریم که چگونه پدر اندیشه سیاسی و نویسنده کتاب هایی چون «جمهوری» و «قوانین (نوامیس)» از محقق ساختن ایده «فیلسوف شاه» خود ناکام شد و به پرورش تفکر و شاگردانش در آکادمیا بسنده کرد. در عصر ما نیز قصه هایدگر، فیلسوف شهیر آلمانی و ربطش به سیاست آلمانی ها در عصر ظهور نازیسم همچنان مناقشه بر انگیز است و نشان از این ادعای شنیده شده دارد که متفکران بهتر است به خلوت خود اکتفا کنند و عرصه عمل را به سیاست ورزان وانهند. خواجه نظام الملک (485- 408 ه. ق.) وزیر مقتدر و شهیر دربار سلجوقیان اما این بخت را داشت که هم «سیاست نامه» (سیرالملوک) را نوشت و هم قریب به 30 سال در مقام صدارت عظمای یکی از مقتدرترین سلسله های پس از اسلام یکی از دوران های درخشان فرهنگ و تمدن ایرانی را رقم بزند. او که از دهقان زادگان توس، یکی از کهن ترین مناطق ایران زمین بود و از خاندانی فرهیخته و دانشمند بر آمده بود، در سیاست نامه اش به احیای اندیشه ایران شهری و صورت بندی دقیق و دوباره آن پس از قریب پنج قرن سلطه اقوام دیگر بر ایران پرداخت اگرچه در این ادعا که در نهایت تکلیف اندیشه سیاسی خواجه چه بود، از سوی برخی تحلیلگران مناقشه است. خواجه در میدان عمل نیز موفق و پیروز بود، در دوران وزارت او بود که سلجوقیان ایران زمین را به مرزهای ساسانیان نزدیک کردند و دست کم برای نیم سده آرامشی نسبی را در ایران برقرار ساختند. به خواجه البته از این حیث که در سرکوب برخی جنبش های مخالفان نقش داشته انتقادهایی نیز وارد کرده اند، اما در هر صورت ایران عصر سلجوقی به ویژه در دوران آلب ارسلان و ملکشاه سلجوقی (دو شاهی که خواجه وزیر ایشان بود) به لحاظ اقتصادی وضعیتی نسبتا مساعد داشت، تا جایی که یکی از سیاحان از وفور نان با بهای ارزان در ایران یاد می کند. خواجه که مردی علم پرور بود، در گسترش فرهنگ نیز نقش گرانمایه یی داشت، مدارس نظامیه میراث او است که قرن ها محل آموزش و پرورش عالمان و دانشوران بزرگی چون امام محمد غزالی بودند.