نهضتی را که امام خمینی (ره) با بسیج علما و روحانیت علیه لایحه «انجمن های ایالتی و ولایتی» آغاز کرد، چند ماه بعد و با قیام 15 خرداد 42 به نقطه اوج و عطفی در تاریخ معاصر ایران رسید که لازم است ابعاد آن از همه جهت مورد بررسی قرار گیرد:

1 مبارزه امام، مبارزه ای دینی و معنوی بود که انگیزه و اصول و قواعد آن از قواعد و سنت پیامبر(ص) و معصومین(ع)، تحصیل شده بود و از این رو هیچگونه شباهتی با حرکت های سیاستمداران حرفه ای نداشت. مبارزه امام نه یک جنگ قدرت بلکه وظیفه و تکلیفی شرعی بود؛ لذا شکست و پیروزی ظاهری مایه یاس و غرور نمی گردید. این اخلاص به نوبه خود در رهبری امام، قاطعیت بی نظیری پدید آورد.