عفو به معنای گذشت از خطا، اشتباه و گناه و نیز خودداری از مجازات بر آن است. در فرهنگ قرآنی- اسلامی به معنای باقیمانده مال از نفقه و خرجی آمده است که بخشیدن آن، سبب تنگدستی صاحبش نشود. اگر بخشیدن مال، موجب شود که شخص در تنگنا و تنگدستی قرار گیرد، آن بخشش را عفو نمی گویند، بلکه به بخششی می گویند که تاثیر زیاد در زندگی شخص بخشنده نگذارد.

ریشه این کلمه به مواردی چون باقی نماندن اثری از چیزی چون خانه هنگام توفان و باد شن و مانند آنها، رها کردن پشم گوسفند برای رشد و فزونی، فزونی سبزه و چمن، نادیده گرفتن، پشم چینی و مانند آنها باز می گردد. هر چند که در ظاهر نوعی تضاد در این معانی وجود دارد؛ ولی باید توجه داشت که اصل همان «اثرزدایی از چیزی پس از توفان و باد» است. از این رو به هلاکت و نابودی چیزی که اثری از آن باقی نماند، نیز عفو گفته می شود.