آرشیو چهارشنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۵، شماره ۳۹۱۳
تاریخ و اقتصاد
۳۰
واکاوی

توقف ناصرالدین شاه در مسکو

ناصرالدین شاه در سفر اول و دوم متن همه خاطرات را با دستخط خودش نوشته ولی در سفر سوم تقریر می کرده و همراهانی چون ابوالحسن خان، ابوالقاسم ناصرالملک و امین خلوت برایش می نوشته اند. از تهران تا مرز هم بیشتر خاطرات به خط دخترش فخرالدوله است. وی در خاطرات روز چهارشنبه 31 اردیبهشت 1268 ه.ش در سفر سوم فرنگستان خود هنگام توقف در مسکو چنین می نویسد: امروز در مسکو توقف است، امشب شام را همه در اینجا می خوریم و بعد می رویم به سمت پطرزبورگ. صبح را از خواب برخاستم، ناهار را هم در اینجا خوردیم، بعد از ناهار رفتیم به حمام، عزیزالسلطان هم امروز دو سه مرتبه رفت بازار خرید کرد.

غلام شاه میرزای پسر بهمن میرزا را امروز دیدم به حضور آمده بود. جوانک تلخی است، در اینجا تحصیل می کند، این کرملین یک قلعه ای است در حقیقت دروازه دارد، توپ دارد، مزغل دارد، ارگ بزرگی است. یک نوع پرتقال در اینجاها دارد که مغزش هم قرمز است. پیش نوشتیم رفتیم به حمام، بلی رفتیم به حمام، خیلی هم دور بود، کالسکه نشستیم، میرزا محمدخان هم پهلوی ما نشست، حمامی بود، فرش کرده بودند، خزینه مرمری داشت دراز، دو شیر یکی آب گرم یکی آب سرد ول کردند تا خزینه پر شد، یک دوش هم بود که آب از آنجا می آمد، اکبرخان و حاجی حیدر هم در حمام لخت شده بودند، اول حمام سرد بود، شیر آب گرم را ول کردیم بخار کرد، خوب بود، قدری گرم شد، خودمان را شسته بیرون آمدیم، نمازی خوانده در کرملین، بعد عکس انداخته از آنجا رفتیم به موزه گردش کردیم، اما حالاکه این روزنامه را ابوالحسن خان می نویسد هنوز نه عکس انداخته ایم و نه موزه رفته ایم. از بس فرصت نداریم مساعده روزنامه را می نویسیم، شاید هیچ عکس هم نیندازیم یا موزه را هم نبینیم. قبل از وقت است که این روزنامه نوشته می شود. بالاخره برخاسته به موزه رفتیم،...

روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر سوم فرنگستان کتاب اول، تهران، سازمان اسناد ملی ایران،1369،ص138