آرشیو یکشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۵، شماره ۶۴۴۴
صفحه آخر
۲۴
نوا

به انگیزه هفتم اسفند؛ زادروز «بهمن رجبی»

ریتم، مایه حیات موسیقی

محمدرضا ممتاز واحد (پژوهشگر موسیقی)

«بهمن رجبی» (متولد 7 اسفند 1318- رشت)؛ فارغ از اینکه نوازنده و مدرسی مبدع، مولف، صاحب سبک و اساسا موسیقیدانی جریان ساز به شمار آید، موزیکولوگی ارزنده در فن خویش (هنر والای تنبک نوازی) و فراتر از آن، اندیشمند و متفکری موسیقایی است. روند موسیقی شناختی و گفتمان اندیشه ای رجبی، حائز رویکردی فراموسیقایی است. با تحقیق در آرا و نظرات بهمن رجبی، نگرش وی به کون و مکان، عالم و کائنات، هستی و طبیعت و حیات و ممات، موسیقایی و از منظر ریتم است. چرایی و چیستی این دیدگاه ریشه در حکمت و مبانی زیبایی شناختی اندیشه های هنری او دارد.

تعقیب و کندوکاو این جهان بینی در اندیشه های وی بیش از آنکه کوششی جلوه نماید، جوششی است. رجبی دارای استعداد ذاتی و درک فطری از ریتم است و غور و تامل او به جهان پیرامون خود از یک طرف و از طرف دیگر کوشش و تمرین و ممارست فراوان، از وی نوازنده، مدرس، سخنران و مولفی متمایز ساخته است. هنرمندی که وجه ریتم سازی و ریتم پردازی اش را از دایره حسی و ادراکی صرف، به محدوده تعقل و تحلیل سوق داد. پویایی ریتم درون و قوه ریتمیکال سرشار مغزی او حتی در سرایش شعر نیز (آن هم به طنز)، ایشان را موفق ساخته است.

رجبی در مقام موزیکولوگ؛ «ریتم»، «تنبک» و «هنرمند تنبک نواز» را از منظر مطالعات تاریخی، جامعه شناسی و انسان شناسی فرهنگی و اجتماعی مورد تعمیق و تدقیق قرار داده است. حداعلای مشاهدات و استنباط های استدلالی، استکشافی و استشهادی بهمن رجبی در حوزه ریتم و مباحث ریتمیک، در آثار نگارشی و پژوهشی ایشان متجلی است. موسیقیدانی که می اندیشد و می نویسد و چه اندک شمارند موسیقیدانانی که در این برهه، بنویسند!

باید توجه داشت که تنبک به عنوان ساز اصلی و پایه ای در موسیقی ایرانی بوده و ریتم، مایه حیات موسیقی است و حقیقتا تصور موسیقی بدون ریتم، غیرقابل باور و محال ممکن است. مطالعات نظری و عملی درخصوص مناسبات زمانی بین صداها و سکوت ها و عبور از مرزهای نوازندگی و نیل به مقام «هنرمندی» و اهتمام به ریتم انگاری، ریتم آفرینی، ریتم گستری و تجسم ملودی با ریتم نکاتی چند از مختصات مکتب هنری بهمن رجبی است. رویکرد فراموسیقایی بهمن رجبی، وجه ناشناخته شخصیت علمی و هنری اوست.