آرشیو شنبه ۲۸ امرداد ۱۳۹۶، شماره ۶۵۷۲
صفحه آخر
۲۴
عکس نوشت

«اگر» بهترین واژه بی بند و بار تاریخ / یادداشت منتشر نشده ای از ایرج افشار

داغ ننگ 28 مرداد

سید جواد میرهاشمی (کارگردان مستند «فرزانه فروتن ایران مدار ما»)

روایت اول: وقتی صحبت از محمد مصدق و ایرج افشار پیش آمد ناصر تکمیل همایون تقدیم نامه کتاب «خاطرات و تاملات مصدق» را نشانم داد که بر آن افشار نوشته بود: «برای تکمیل همایون که مصدق را بهتر بشناسد.» کتابی که استاد دو نسخه به عوامل فیلم «فرزانه فروتن ایران مدار ما» مرحمت کردند. و کتاب دیگری به نام «مصدق و مسائل حقوق و سیاست» را به یادگار به شرط خواندن تقدیم کردند که نشان از علاقه مندی افشار به نخست وزیر فوت شده در حبس خانگی داشت.

روایت دوم: افشار عادت به نوشتن روزنوشت نداشت ولی در مناسبت های خاص و مذاکرات ادبی اش را گهگاه قلمی یا به قول خودش قلم اندازی می کرد.

بر سررسید سال 1387 دوشنبه 28 مرداد؛ ایرج افشار بر مناسبت «کودتای امریکا برای بازگرداندن شاه (1332 ه.ش)» خطی کشیده است و بر آن نوشته است: انگلیسی. و متن زیر را تحریر نموده است: «دوشنبه، 28 مرداد کودتای امریکا برای بازگرداندن شاه (1332 ه.ش) این چه عبارتی است برای این روز نوشته اند؟ مگر امریکا و انگلیس دلشان برای شاه سوخته بود؟ کودتا کردند که سرنوشت نفت معلوم شود و نفوذ روس ها را مسدود کنند و برای آنکه نظام مملکت در این هنگامه بر هم نخورد به شاه تن در دادند. همان کاری شد که در سوم شهریور هم شد. هرگونه تشنجی پس از مصدق به ضرر غرب بود و ممکن بود از میان آن آشوب هایی برخیزد. زاهدی را از دو سه ماه پیش آماده کرده بودند که نظامی وار بیاید و آرامش را برقرار و راه استبداد را هموار کند. پس همه چیز خود به خود به مراد شاه شد. در این میان، مصدق محترم و مظلوم ماند و خوشنامی ابدی اندوخت از نظر حیثیت ملی و البته حالا عده ای می گویند که اگر پیشنهاد بانک جهانی را پذیرفته بود ما به این بدبختی نیفتاده بودیم. مگر «اگر» در تاریخ ممکن است مقامی داشته باشد؟ «اگر» برای خیال پروری بهترین واژه بی بند و بار است.»

انجامه: امیدواریم یادداشت های منتشر نشده ایرج افشار «دفتر بی معنی» و «یادداشت های روزانه» زودتر توسط «گنجینه پژوهشی ایرج افشار» چاپ بشود تا اهل تحقیق بیش از پیش با دیدگاه های آن فرزانه فروتن آشنا بشوند. این یادداشت اختصاصا برای اول بار در روزنامه ایران به لطف آرش افشار چاپ می شود.