بیش از 40 سال پیش، وقتی دانش آموز بودم و کلمات فارسی را در آذربایجان یاد می گرفتم، درس دهقان فداکار را به من آموختند. برای ما کودکان آذری واژه های فارسی به راحتی قابل درک و به خاطرسپردن نبودند. معلمان لازم بود توضیح دهند که معنی کلمه «فداکاری» چیست زیرا ما در گفت وگوهای روزمره خود از پدران و مادران مان این کلمه را نشنیده بودیم. خوشبختانه داستان دهقان فداکار نیز در آذربایجان اتفاق افتاده بود و بدین سان بود که در ذهن من، دانش آموزی که می خواست راه و رسم زندگی بیاموزد، «ریزعلی خواجوی» یا نام واقعی اش «ازبرعلی خواجوی» معادل «فداکاری» ثبت شد. تصویر نقاشی شده او نیز که بدن برهنه اش (هرچند خودش علاقه ای نداشت در این وضعیت ترسیم شود) را با شعله ای در دست نشان می دهد، در بخش بصری حافظه ام برای همیشه حک شد. ما آموختیم و باور کردیم که «فداکاری» واژه ای فارسی و سخت برای تلفظ و املانوشتن نیست. فهمیدیم فداکاری در دامنه همین کوه های آذربایجان و ایران عزیز ما روی داده و خواهد داد. «ریزعلی» برای ما یک اسطوره شد و نوشتن درس دهقان فداکار به عنوان سرمشق درسی روزانه نه تنها دیگر خستگی نداشت، بلکه هنگام نوشتن آن سطور گاه چشمان خود را می بستیم و در خیال خود پیراهن خود را درمی آوردیم و آتش می زدیم و قطاری پر از مسافر را از سقوط در دره ای عمیق نجات می دادیم. اینک از آن روزها چند دهه گذشته است. شنیدن خبر درگذشت دهقان فداکار نم اشکی بر دیدگان مان نشاند. اما خاطره او در حافظه فردی و اجتماعی ما زنده است زیرا نام او در ذهن من همچنان معادل فداکاری ثبت شده است. هرچند این حس نوستالژیک من شاید با احساس دانش آموز امروزی یکسان نباشد، ولی حذف این درس از کتاب های درسی اگر با داستانی چنین ساده و ملموس جایگزین نشود، کودکان ما را از یک حس شیرین سرشار از انسان دوستی و فداکاری محروم خواهد کرد زیرا دانش آموزان ما با همذات پنداری با دهقان فداکار بزرگ می شوند و احساس غرور و توانایی می کنند.

ه و دیگر شکل مستقل خود را ندارد.