آرشیو دوشنبه ۴ دی ۱۳۹۶، شماره ۳۹۸۴
سیاست نامه
۱۴

باستانی، تاریخ را به درون جامعه برد

دکتر علیرضا ملایی توانی ( پژوهشگر و استاد تاریخ)

محمد ابراهیم باستانی پاریزی، مورخ ادیب و استاد برجسته تاریخ دانشگاه تهران، نوع نگاه خاص و ویژه ای به تاریخ داشت. او تاریخ را به درون جامعه برد. تا پیش از این تاریخ، دانش نخبگانی بود و عمدتا در میان ارباب قدرت و ثروت مخاطب داشت. اما باستانی با قدرت قلم و فکر خودش تاریخ را به درون جامعه ایران برد و بسیاری از هم نسلان خودش را با موضوعات تاریخی ایران آشنا کرد. ذوق و قریحه ادبی باستانی که در نوشته های منظوم و منثور او آشکار است و مهارت روزنامه نگارانه اش او را یاری ساخت که موضوعات تاریخی مردم سند را با قدرت تخیل تاریخی در هم آمیزد و با طنزپردازی و روح لطیف به ایرانیان عرضه دارد. باستانی پاریزی محصول شرایط خاص ایران است که در آن ما دانشگاه را تاسیس کردیم و انتظار داریم که دانشگاهیان کتاب های تاریخی برای مردم بنویسند. البته نسل پیشین دانشگاهیان ما در حوزه تاریخ در این زمینه گام های متین و استواری برداشتند، اما متاسفانه نتوانستند مخاطبان وسیعی بیابند. به نظر می آید روش آنها برای آشنایی ایرانیان با تاریخ موفق نبود. اما باستانی پاریزی با مهارتی که در نگارش آثار تاریخی داشت، این خطر بزرگ را احساس کرد و به همین دلیل تلاش کرد این خلا را پر کند. باستانی پاریزی را از این حیث می توان حاصل تلاش برای گذار از نسل آکادمیک اول با مشخصاتی که گفته شد با نسلی که پس از او آمد، خواند. البته متاسفانه نسل جدید اهمیت این میراث را درک نکرده و امروز می بینیم شکاف بین جامعه و تاریخ نگاران همچنان باقی است. باستانی می کوشید این شکاف را پر کند. باستانی پاریزی این روشنگری تاریخی و آگاهی بخشی تاریخی را داشت و نسبت به پیشینه ایران تعلق خاطر داشت. امروز متاسفانه در پژوهش های علمی نسل جوان خلا شخصیت هایی مثل باستانی پاریزی کاملا آشکار است. این را برخی از پژوهشگران تاریخ متوجه شده اند و دریافته اند که ما نیازمند جریانی هستیم که این شکاف را پر کند. البته می توان این موضوعات را با نگرشی انتقادی تر و روشنگرانه تر و آگاهی بخش تر و به سبک باستانی نوشت و مردم ایران را با پژوهش های تاریخی آگاه کرد.