شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی را فراتر از یک متن ادبی باید به عنوان سند هویت فرهنگی ایرانیان در نظر گرفت و از این منظر تقلیل آن به متنی ادبی و شاعرانه نادیده انگاشتن جنبه های ژرف و عمیق آن است. این نکته ای است که بزرگانی چون مجتبی مینوی، شاهرخ مسکوب، جلال خالقی مطلق و... بر آن تاکید کرده اند. فهم کامل این متن اما مستلزم در دست داشتن تصحیحی انتقادی و علمی از آن است. البته در طول یک سده اخیر تلاش های ارزشمندی در این راستا صورت گرفته است. اما همچنان نیازمند آثاری هستیم که متنی منقح و ویراسته از این میراث گرانبها در اختیار ما قرار دهند.

«شاهنامه فردوسی تصحیح انتقادی و شرح یکایک ابیات» تصحیح جدیدی است از شاهنامه به همراه شرح یکایک ابیات آن.

این کتاب تصحیح تازه ای است از شاهنامه فردوسی بر پایه مهم ترین دستنویس های موجود مانند دستنویس موزه بریتانیا، پاریس، فلورانس و...

دست نویس سن ژوزف که همین چند سال پیش در بیروت یافت شد و تصحیح حمدالله مستوفی نیز برای نخستین بار در این تصحیح انتقادی بررسی شده اند.

اما مهم ترین ویژگی این اثر شرح و توضیح یکایک ابیات، تعابیر کنایی، مجازی، استعاری و... است به همراه گزارش ریشه شناسی واژگان متن و بررسی درونمایه ها، رویدادها، شخصیت ها و نیز مقایسه شان با متون همزمان و ناهمزمان. مهری بهفر، نویسنده کتاب در بخشی از مقدمه آن با اشاره به شرح و توضیح یکایک ابیات می نویسد: «برخی از کسانی که در زمینه شاهنامه کار می کردند به من می گفتند گذاشتن معنی در زیر هر بیت از شاهنامه، آشکارا و روشن، بی آنکه در لابه لای شرحی کلی گویانه از مجموعه چند بیت، دشواری ها پنهان یا سادگی وانموده شود و بتوانی با وانمایی دانست (تعارف الجاهل) از شرح ابیات دشوار بگریزی، کار دلیرانه ای بوده است. دلیرانه یا جسارت آمیز بودن این کار را که برداشت یکی دو نفر از کسانی بود که در زمینه شاهنامه متخصص اند و نه متفنن، خواه مدح بوده باشد خواه ذم، گذاشتم کنار برداشت خودم – زودهنگام بودن انتشار شرح شاهنامه برای من- پس پای در دامن کشیدم و نشستم. 10 سال از آن زمان گذشت و من طول و عرض این رود جاری زنده را به اندازه توان خود درنوردیدم.» فهرست واژه های گزارش شده، فهرست واژه های باستان، اوستایی، پهلوی اشکانی، ساسانی و... و فهرست واژه های عربی و غیر ایرانی، فهرست نام مکان و افراد، بیت یاب و کتابنامه از دیگر ویژگی های این کتابند.

ترجمه انگلیسی شاهنامه نیز یکی دیگر از بخش های این کتاب را تشکیل می دهد که توسط آرتور وارنر و ادموند وارنر به زبان انگلیسی برگردانده شده است.

همچنین ترجمه فتح بن علی بنداری اصفهانی در اوایل قرن هفتم به زبان عربی از شاهنامه نیز از ویژگی های ممتاز این کتاب است. تاکنون پنج مجلد از این مجموعه منتشر شده و البته باید منتظر مجلدات دیگر آن باشیم.

در اهمیت این اثر همین بس که استاد محمدرضا شفیعی کدکنی در دستنوشته ای برای ماهنامه «آزما» با اشاره به این کتاب نوشت: «اگر از من بخواهند که روزی دو تن از نسل جوان شاهنامه شناسان ایران را برای یک کنگره بین المللی ادبیات جهان معرفی کنم بی گمان آقای دکتر سجاد ایدنلو و خانم دکتر مهری بهفر را پیشنهاد خواهم کرد: این دو جوان دانشمند در مطالعات شاهنامه شناسی مایه افتخار ایرانند و اکنون که شما درباره خانم دکتر بهفر نظر مرا خواستید با خاطر جمع و دور از هرگونه تصادفی نظرم را درباره ایشان به اختصار یادآور می شوم: کارهای ایشان درباره شاهنامه دارای تمام ارزش های یک کار آکادمیک است و من آرزو می کنم که روزی آخرین مجلد تحقیق ایشان را درباره شاهنامه زیارت کنم و پس از این نیز کارهای دیگری را. با احترام. محمدرضا شفیعی کدکنی. 15/6/1396»

«شاهنامه فردوسی تصحیح انتقادی و شرح یکایک ابیات» به قلم مهری بهفر، استاد ادبیات فارسی به رشته تحریر درآمده است که انتشارات «نشر نو» با حسن سلیقه آن را به زیور طبع آراسته و منتشر کرده است.