محمدعلی بهمنی قاجار در کلان روایت حاکم بر تاریخ ایران، تجدد ایرانی واکنشی به جنگ های ایران و روس و تقابل سخت و نظامی ایران با غرب بوده است، اما آیا تجدد ایرانی صرفا واکنش به جنگ ایران و روس و تقابل با غرب بود یا ریشه های داخلی هم داشت؟ به نظر می رسد تجدد ایرانی ریشه های داخلی پررنگی داشته که از عصر صفوی آغاز می شود و از جمله مصادیق قابل اعتنا که حکایت از شکل گیری زمینه های تجددطلبی ایرانیان دارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. با ایجاد حکومت مرکزی فراگیر از عصر شاه اسماعیل و ایجاد ساختار اداری نسبتا پیچیده، ما دولت و ساختار حکومتی که اولین نیاز دولت مدرن است را ایجاد کردیم.

2. از عصر شاه عباس کبیر امکان مشارکت اقوام مختلف و غیرقزلباش ها در اداره کشور فراهم شد.

3. از زمان شاه عباس با مهاجرت اقوام مختلف در سراسر کشور زمینه برای ایجاد ملت فراهم آمد.

4. از زمان نادرشاه مفهوم ایران و مصالح مردم ایران به شدت پررنگ شد و به خصوص در منشور مغان حتی جدایی دولت و دین هم به نوعی مطرح شد.

5. کتاب «عقاید النساء» منسوب به عصر شاه سلیمان نمونه ای از نقد افکار سنتی و خرافی است.

6. موضوع خیلی مهم نقد سنت ادبی و ایجاد یک تشکل برای اصلاح ادبی است.

7. ایجاد انجمن ادبی مشتاق اینقدر مهم بوده که ملک الشعرا بهار آن را مقدمه مشروطه می داند.

8. تفکرات افرادی مانند قائم مقام و نهضت ساده نویسی و حتی افکار خود فتحعلی شاه و عباس میرزا در ایراندوستی و اهمیت دادن به ایران به نظر صرفا واکنشی نمی آید.

9. مباحث نظری و کلامی و فقهی در درون مذهب شیعه از اواخر صفوی تا اویل قاجار زیاد شد که مصادیق باارزش بحث مناقشه اخباری و اصولی است.