جامعه تاریخی ایران با وجود تمامی سوابق تاریخی و فرهنگی خود، جامعه ای است که هنوز به مرز توسعه یافتگی در ابعاد مختلف نرسیده است. چه از باب توسعه یافتگی فرهنگی، چه از بابت توسعه اجتماعی یا چه از منظر توسعه اقتصادی و سیاسی. اما در عین حال به نظرم مقایسه «توسعه یافتگی» ما با کشورهای دیگر به خصوص کشورهای توسعه یافته، قیاسی است مع الفارق و نادرست. چرا که اصولا شرایط زندگی در این جوامع چه از باب معنایی و چه از باب فیزیکی. مسلم است که قیاس جوامعی که رفتارهای مدنی مردم در آن کشورها کاملا تعریف شده و هدایت شده است و مردم در آن به یکدیگر اعتماد دارند، با جامعه ای مانند جامعه ما که در آن هیچ کس به هیچ کس