آرشیو یکشنبه ۱۳ اسفند ۱۳۹۶، شماره ۴۲۸۱
تاریخ و اقتصاد
۳۰

ارتقای جایگاه ارامنه در تجارت خارجی ایران

یکی از نتایج مشارکت بازرگانان ارمنی در اقتصاد ابریشم، ارتقای جایگاه آنان در نظام اقتصادی- اجتماعی جامعه صفوی بود. گسترش و رونق بازرگانی خارجی ابریشم و در پی آن ثروت و اعتباری که نصیب ارمنیان شده بود، سبب ارتقای موقعیت اقتصادی - اجتماعی آنان در داخل و خارج شد.

ارمنیان با هماهنگی و همکاری یکدیگر، شبکه گسترده ای را در تجارت بین المللی، از شرق تا غرب ایجاد کرده بودند. البته این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که گرچه سیاست انحصار با همان شدت روزگار شاه عباس یکم ادامه نیافت، اما بازرگانان قدرتمند ارمنی، به عنوان پیشگامان تجارت ابریشم، پس از انحصار نیز همچنان در عرصه های جهانی فعال باقی ماندند. با این همه، از همان دوره انحصار، آنان یک قدرت بزرگ اقتصادی و سیاسی را به وجود آورده بودند.

از این رو، چون در بازرگانی و اقتصاد کشور نقشی بنیادی یافته بودند، شاه نیز نمی توانست در تصمیمات سیاسی و اقتصادی خود آنان را نادیده بگیرد. با چنین جایگاه و اهمیتی که یافته بودند، کمپانی های انگلیسی، هلندی و فرانسوی نیز هرکدام پیوسته ترجیح می دادند در مسائل گوناگون به گونه ای با بازرگانان ارمنی کنار آیند و روابط خود را با آنان بهبود بخشند تا از همکاری بیشتر آنان برخوردار شوند. زیرا آنان نه تنها توان رقابت و مخالفت با بازرگانان ارمنی را نداشتند، بلکه چنین روش هایی را اصلا به سود خود نمی دیدند. به عنوان مثال، در سال 1618م، هنگامی که شاه عباس فروش ابریشم را به مزایده گذاشته بود، ارمنیان با کوشش های کارگزاران انگلیسی برای خرید آن به رقابت برخاسته و بهای آن را تا 50 تومان در هر عدل افزایش دادند. در نتیجه، انگلیسی ها و هلندی ها به ناچار از خرید ابریشم در آن سال چشم پوشیدند.

- به نقل از مقاله «کارکرد ابریشم و نقش بازرگانان ارمنی در اقتصاد و سیاست صفویان» نوشته ابوطالب سلطانیان، پژوهش نامه تاریخ تمدن اسلامی، سال چهل و چهارم، شماره دوم، پاییز و زمستان1390