نفت در اقتصاد ایران از دو مجرای مختلف نقش ایفا می کند. نقش اول آن، به واسطه سهم مستقیمی است که در تولید ناخالص داخلی دارد. بخش نفت همانند سایر فعالیت های اقتصادی، با ایجاد ارزش افزوده در تولید ناخالص داخلی کشور سهم دارد. البته با توجه به اینکه تولید نفت، ظرفیت و سقف معینی دارد و میزان تولید آن به طور معمول تابع روال ثابتی است، لذا در اغلب دوره ها بخش نفت سهم مستقیم ناچیزی در رشد اقتصادی دارد. بر اساس آمارها، میانگین سالانه رشد ارزش افزوده بخش نفت، طی سال های 1370 تا 1390 برابر با 1. 1 درصد بوده است. با افت تولید نفت طی سال های 1391 و 1392، ظرفیت خالی در بخش نفت ایجاد شد که این ظرفیت خالی با