آرشیو دوشنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۷، شماره ۴۰۸۱
سیاست نامه
۱۴

کتابخانه

از «امیرکبیر» تا «نشر نو»

عبدالرحیم جعفری (1394-1298) بنیانگذار و مدیر پیشین انتشارات امیرکبیر - مهم ترین و گسترده ترین موسسه خصوصی چاپ و انتشار کتاب در تاریخ ایران و خاورمیانه - است. وی تا سال 1358، دارنده و گرداننده این بنگاه انتشاراتی بود. در سال 1358، به حکم دادگاه انقلاب اسلامی، موسسه انتشارات امیرکبیر به مالکیت سازمان تبلیغات اسلامی درآمد. عبدالرحیم جعفری، در سال 1298 در سختی و تنگدستی به دنیا آمد. نام مادرش کبری بود و پدرش میرزا علی اکبر. پدر او پیش از تولد عبدالرحیم به مشهد رفت و هیچگاه بازنگشت. ناگزیر در غیاب پدر، نام خاندان مادر را بر پسر نهادند: «عبدالرحیم استاد محمدجعفر». وی بعدا نام خانوادگی خود را به «جعفری» تغییر داد. عبدالرحیم جعفری، کار را از کتاب فروشی روی پله های مسجدشاه در بازار تهران آغاز کرد. او در کنار مادرش که زندگی فقیرانه ای را سپری می کردند به ناچار درس و مدرسه را رها می کند و به کارگری رو می آورد و چندی بعد، در چاپخانه «علی اکبر علمی» مشغول به کار می شود. در همین ایام با پیشنهاد آقای علمی، با دختر برادر وی ازدواج می کند و زندگی مستقلی تشکیل می دهد. از آنجا که کارگری و کارمندی، بلندنظری و روحیه دوراندیش او را ارضا نمی کرد، با ده دوازده هزار تومان پس انداز، در 28 آبان 1328 در اتاقی در طبقه دوم چاپخانه آفتاب، انتشارات امیرکبیر را پایه گذاری می کند. با درایت و حسن مدیریت جعفری، طولی نمی کشد که انتشارات امیرکبیر به یکی از بزرگ ترین موسسات چاپ و نشر کتاب در کشور تبدیل می شود: تا جایی که می توان او و بنگاه انتشاراتی اش را، یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین عوامل تحول فرهنگی ایران در پیش از انقلاب نام نهاد. جعفری در این دوران، می کوشد تا در حوزه های مختلف، کاستی های موجود در زمینه کتاب را مرتفع سازد. تحولات سیاسی در اواخر دهه پنجاه هرچند موجب شد جعفری موسسه انتشاراتی امیرکبیر را از دست بدهد اما باعث نشد او از کار خود دست بکشد و به فعالیتی دوباره روی نیاورد. از همان آغاز وی به فکر راه اندازی انتشاراتی دیگر افتاد که در نهایت توانست در سال 1360 «نشر نو» را پایه گذاری کند. «نشر نو» در طول نزدیک به چهار دهه گذشته توانسته خود را با قوانین نشر کتاب در نظام جمهوری اسلامی ایران وفق دهد و اکنون سال هاست که برای خود نام و آوازه ای بلند کرده که یادآور همان موسسه انتشارات امیرکبیر زمانی که با مدیریت مرحوم جعفری در اوج رونق قرار داشت، است. «در جست وجوی صبح» خاطرات عبدالرحیم جعفری بنیانگذار موسسه انتشارات امیرکبیر است که در 3 جلد تنظیم و تدوین شده است. دو جلد نخستین آن چند سالی است که منتشر شده و در سال 97 به چاپ ششم رسیده است اما جلد سوم آن هنوز جواز انتشار را دریافت نکرده است. جعفری در نخستین صفحه خاطرات خود می نویسد: «به همه آنانی که در ساختن زندگی من و افتخاراتی که در صنعت نشر کشورم کسب کرده ام سهیم بوده اند، به مولفان و مترجمان و شاعرانی که سطر سطر کتاب های چاپ شده ام از حاصل ذهن پربار و رشحات قلم توانای آنان جان گرفت، به کارگران و زحمتکشان گمنامی که در اتاق های تنگ و تاریک با پاهای کوفته و دردمند در غبار سرب و مرکب تنفس کردند و حروف سربی را یک به یک کنار هم چیدند: ورق ورق کاغذ به ماشین چاپ دادند و سرپنجه مهرورز خسته خود را در پنجه بی رحم آن افکندند: با انگشتان خونین و پینه بسته ورق تا کردند و فروغ چشمان شان را در کار نمونه خوانی از دست دادند، به همسر صدیق و مهربانم، صدیقه جعفری که در فراز و نشیب ها و شداید زندگی صبور و غمخوار و استوار در کنارم بود و سرانجام از مادرم کبری جعفری رحمت الله علیها که برای رسیدن به آرزوهای بزرگ، همچون الفبای نوباوگی به آرامی و شکیبایی درس پشتکار و بردباری به من آموخت.»

از «صدق» تا «شر»

مجموعه «دانشنامه فلسفه استنفورد» به جلد صدم رسید. بسیاری از کسانی که در ایران به نحوی از انحا کار فلسفی می کنند و با فضای اینترنت نیز بیگانه نیستند نام دانشنامه استنفورد را شنیده اند و چه بسا از این مجموعه کم نظیر بهره نیز برده باشند. مجموعه استنفورد که دیری است توسط انتشارات ققنوس به زبان فارسی برگردانده و منتشر می شود، حاصل طرحی برای ترجمه و انتشار گزیده ای از مدخل های این دانشنامه است با هدف گستردن دامنه تاثیر آن و فراهم کردن امکان دسترسی هرچه بیشتر خوانندگان فارسی زبان به مقالات راهگشایی که در این مجموعه آمده است تاکنون 96 مجلد از این مجموعه منتشر شده که اخیرا چهار جلد دیگر آن نیز منتشر و روانه بازار کتاب شده است. عناوین مجلدات 97، 98، 99 و 100 که اخیرا منتشر شده اند به ترتیب عبارتند از: «صدق»، «ضد واقع گرایی اخلاقی»، «دیلتای و یورک» و «مفهوم شر».«صدق» نوشته مایکل گلنزبرگ با ترجمه مهدی محمدی، «ضد واقع گرایی اخلاقی» نوشته ریچارد جویس با ترجمه مهدی اخوان، «دیلتای و یورک» نوشته رودلف مکریل و اینگوفارین با ترجمه سیدمسعود حسینی و «مفهوم شر» نوشته تاد کالدر با ترجمه ایمان شفیع بیک تشکیل دهنده چهار مجلد «دانشنامه استنفورد» هستند که به تازگی توسط انتشارات ققنوس منتشر شده است.