آرشیو سه‌شنبه ۲۲ خرداد ۱۳۹۷، شماره ۴۱۰۸
صفحه آخر
۱۶
دمی باقدما

خیام یا شاه سنجان خوافی؟

رضا ضیاء

جمعی به تشککند و قومی به یقین / هریک به رهی فتاده اندر پی دین/ ناگاه منادی ای برآید ز کمین / کای بی خبران راه نه آنست و نه این صورت منقول در بالا را استاد همایی به نقل از «جنگی قدیم» نقل کرده اند که آثار کهنگی و اصالت آن آشکار است و آن را از «شیخ شاه سنجان خوافی» متوفی 599 دانسته اند. (رباعیات خیام، ص 51 و 52 مقدمه) این انتساب با کتاب عرفات العاشقین تایید می شود: در جلد چهارم، ص 1953 نیز به نام همو آمده است. (در آنجا مصراع چهارم «قومی دیگر فتاده اندر ره دین» ضبط شده ولی بقیه رباعی با صورت بالا همخوان است). احمد شاملو در آلبوم «رباعیات خیام» صورتی متفاوت ازین را خوانده: «قومی متفکرند اندر ره دین قومی به گمان فتاده در راه یقین / می ترسم از آنکه بانگ آید روزی...» کسی که قریحه شاعرانه بیشتری داشته «جمعی به تشککند» را به «قومی متفکرند» تبدیل کرده که روان ترست. با روایت مزبور، مصراع سوم قافیه ندارد (می ترسم از آن که بانگ آید روزی...) چون یکی از نشانه های کهن بودن رباعی، مقفی بودن هر چهار مصراع است، احتمالا کسانی که این قاعده را نمی دانسته اند، بعدا، آن را به صورتی که در نوار خوانده شده تغییر داده اند.