آرشیو چهارشنبه ۱۷ امرداد ۱۳۹۷، شماره ۳۲۱۵
ادبیات
۸
مرور

عالم ابدی و مجمع دیوانگان

نشر مانیاهنر اخیرا آثاری از عبدالحسین صنعتی زاده کرمانی را بازچاپ کرده است که «عالم ابدی» و «مجمع دیوانگان» از جمله این آثارند. این دو کتاب با ویرایش مهدی گنجوی و مهرناز منصوری منتشر شده اند تا بعد از مدت ها رمان هایی از صنعتی زاده کرمانی در دسترس باشند. عبدالحسین صنعتی زاده فرزند حاج علی اکبر صنعتی، یکی از فعالین مشهور جنبش مشروطیت در کرمان است که در سال 1274 متولد شد و در 1352 از دنیا رفت. صنعتی زاده به اعتبار رمان هایی که نوشته است، یکی از پیشگامان و توسعه دهندگان ژانرهای ادبی در ادبیات معاصر ایران به شمار می رود و جزو اولین کسانی است که به نوشتن رمان علمی- تخیلی و رمان آرمان - شهری پرداخت.

رمان «عالم ابدی» پیش از این تنها یک بار در سال 1317 توسط کتابخانه و چاپخانه مرکزی در 128 صفحه منتشر شد و بعد از آن دیگر بازچاپ نشده بود. در چاپ اخیر این کتاب در نشر مانیاهنر، مبنای ویرایش نسخه ای از همان چاپ قدیم بوده است. در این ویرایش، در مواردی که تغییری در ضبط لغت به وجود آمده، ضبط نسخه مبنا در زیرنویس آورده شده است. ایرادات املایی و حروف چینی نیز تصحیح شده اند. همچنین متن نسخه مبنا در مواردی فاقد علایم نگارشی بوده که در این ویرایش به متن اضافه شده است و جز در مواردی معدود پاراگراف بندی نویسنده نیز حفظ شده است. در ابتدای این رمان می خوانیم: «اتومبیل های بسیار مجللی که نمونه آخرین سیستم مدل های سال هزارونهصدوپنجاه بود هر یک به فاصله کمی از خیابان مدسن داخل کوچه 85 شده و با جلال و کبکبه تمامی به هتل ودورد که یکی از مهمان خانه های شهر نیویورک بود ورود نموده و در جلو عمارت هتل ایست می نمودند. بیشتر واردین از میلیونرها و معروفین شهر نیویورک بودند که با صورت های چین خورده و چشمان متورم و هم چون کسانی که چندین شب پیاپی بیدارخوابی کشیده باشند با سنگینی و وقاری تمام از اتومبیل های خود پیاده شده و متفکرانه به جانب سالن هتل رهسپار می شدند. آخرتر از همه مستر تومسن و بعد از او مستر بورا داخل ودورد هتل شدند. در این روز به واسطه نزول باران مختصری، هوا چنان با طراوت طرب انگیز بود که انسان را مسرور می ساخت. درختان کهن سال سرو و کاج که سر به اوج فلک کشیده بودند به زمین و آسمان ناز و عشوه داشتند...».

«مجمع دیوانگان» از آثار مشهور صنعتی زاده کرمانی است که بسیاری آن را اولین رمان آرمان شهری تاریخ ادبیات فارسی دانسته اند. این رمان اولین بار در دو جلد منتشر شد و به نوعی ادامه ادبیات مشروطه و محصول مفهوم آینده در جنبش مشروطیت است. مهدی گنجوی در بخشی از مقدمه اش درباره این ویژگی رمان نوشته: «در این اثر نیروی محرکه نقد و تغییر وضع موجود زمان آینده است، به نحوی که آینده شناسی شخصیت ها را در زمان حال تصحیح و سالم می کند». جلد اول «مجمع دیوانگان» در فروردین 1303 توسط کتابخانه مظفریه منتشر شد و جلد دوم آن نیز در فروردین 1304 به چاپ رسید. در ابتدای جلد اول این رمان می خوانیم: «در یکی از روزهای اواخر حوت روزنامه فروشی گذرش به خیابان دارالمجانین افتاده، فریاد می زد: روزنامه! تقویم سال نو! فریاد روزنامه فروش به محوطه دارالمجانین رسیده، دیوانه ای را به صرافت خریداری تقویم سال نو انداخت. سپس چند نفر از دیوانگان را با خود همراه و مساعد نموده، نزدیک دیوار آمده یکی قلاب زده دیگری به بالای دیوار رفت. به آرامی روزنامه فروش را صدا زد و گفت: یک عدد تقویم سال نو با روزنامه های امروز به ازای دو کاسه مس می خرم. روزنامه فروش چون این معامله را مقرون به صرفه بدید روزنامه ها و تقویم را به ریسمانی که از بالا به پایین انداخته بودند بسته و برفت و دیوانگان آن (...) در گوشه ای پنهان نمودند. این کار به طریقی انجام گرفت که بر احدی از مستحفظین آشکار نگشت و چون شب درآمد مستحفظین دیوانگان را به اتاق های خودشان جای دادند. روزنامه ها و تقویم به دست دیوانه ای که قدی رسا و شانه یی گشاده و بازوانی قوی داشت و آثار ذکاوت و هوشیاری از ناصیه اش ظاهر و میان دیوانگان معروف به پهلوان شده و به واسطه لجاجت و اصراری که در هر امری داشت بر سایرین مقدم بود افتاد». صنعتی زاده از جمله نویسندگانی است که در زمان حیاتش شرق شناسان زیادی به آثارش توجه داشتند. مهدی گنجوی در بخشی از مقدمه کتاب «مجمع دیوانگان» آثار صنعتی زاده را در سه بخش کاملا مجزا دسته بندی کرده است: رمان تاریخی، فانتزی نویسی و اتوبیوگرافی. «روزگاری که گذشت»، اثری از صنعتی زاده است که یک اتوبیوگرافی به سیاق اتوبیوگرافی های عصر مشروطه است.