آرشیو دوشنبه ۵‌شهریور ۱۳۹۷، شماره ۶۸۶۱
اندیشه
۱۰
پیشخوان

هشداری درباب خودکشی های رمانتیک

هنر مردن

پل موران

ترجمه اصغر نوری

با مقدمه بابک احمدی

نشر مرکز

«هنر مردن» اثری است تئوریک درباره «مرگ» و نوع مواجهه انسان با آن. نویسنده در این اثر برخورد انسان با مرگ را از عهد باستان تا دنیای معاصر مدنظر قرار می دهد و معتقد است انسان باستان به «هنر مردن» آراسته بود اما انسان مدرن از این هنر بی بهره است.

البته منظور نویسنده دوست داشتن مرگ توسط انسان ها نیست بلکه بحث اش بر سر قبول مرگ به عنوان امری طبیعی و مسلم است که در عهد باستان رواج داشته است. نویسنده درباب اینکه چرا در عهد باستان مرگ این چنین پذیرفتنی بود، «فلسفه عهد باستان» را عامل اصلی می داند که از زمان قرون وسطی بتدریج کمرنگ شده و جای خود را به ترس از مردن داده است.

پل موران در بخش «خودکشی در ادبیات» خودکشی رمانتیک را خطری معرفی می کند که هنوز حی و حاضر است و از آثار معاصری می گوید که ردپای این نوع خودکشی در آنها مشهود است.

موران را نویسنده دنیای مدرن خوانده اند، کسی که جغرافیای ادبیات را گسترش داده است. موران باور داشت که دنیای مدرن عجول است و آدم ها از آن عقب می افتند، او می خواست آدمی را معرفی کند که از دنیا تندتر می دود. او نویسنده، شاعر، ناقد، نمایشنامه و فیلمنامه نویسی بود که نثری شتاب زده و نگاهی نافذ داشت. او با اینکه دل به ادبیات سپرده بود اما به دانشکده علوم سیاسی رفت و دیپلمات شد. از این رو، مدام در سفر بود. موران نژادپرست و ضد یهود بود اما دشمن دموکراسی و سوسیالیسم هم بشمار می رفت.

بابک احمدی در مقدمه مفصلی که بر این کتاب نوشته، آورده است: پل موران که زمانی در فرانسه اسم و رسم داشت و جاذبه کلامش بسیار ستایش می شد امروز فراموش شده است...موران نویسنده ای بود که مارسل پروست او را نویسنده ای نو به تمام معنی می دانست. با وجود این چرا موران فراموش شد؟

پاسخ بابک احمدی به این پرسش این است که «شاید دگرگونی تلقی از متن ادبی در سال های پس از جنگ جهانی دوم، پیدایش رمان نو و ظهور شیوه های تازه روایت و نوع دیدن دنیا، دلیل این فراموشی نسبی باشد.»

کتاب پیش رو، دو مطلب «هنر مردن» و «خودکشی در ادبیات» را شامل می شود که سخنرانی هایی از پل موران است که در سال 1932 به مناسبت صد سالگی رمانتیسم ایراد کرد. «رمانتیسم» مکتب ادبی است که نویسندگانش بیشتر از دیگران به «مرگ» یا «سپردن خود به مرگ» پرداخته اند، اما «مرگ» تاریخی به قدمت زندگی انسان دارد و به نظر می رسد موران به همین دلیل در نخستین جستار این کتاب، از «هنر مردن» صحبت می کند.

موران در این اثر به سراغ «مکتب مرگ اندیش رمانتیسم» می رود که از نظر او یکی از پیامدهای اجتماعی آن رواج خودکشی بین مخاطبان ادبیات بود. گرچه منصفانه از ارزش های ادبی این مکتب هم دفاع می کند. در بخش «خودکشی در ادبیات» موران آثار داستانی را مورد تحلیل قرار می دهد که شخصیت های اصلی آنها خودکشی می کنند یا اینکه خود مولف و نویسنده، خودکشی کرده است. در واقع، این کتاب هشداری است از پل موران درباره این گونه مخاطرات.