آرشیو شنبه ۱۷‌شهریور ۱۳۹۷، شماره ۴۴۱۸
تاریخ و اقتصاد
۳۰

گاهشمار

برکناری عین الدوله

17 شهریور 1285 خورشیدی پس از تایید آیین نامه انتخابات مجلس، مضفرالدین شاه حکم برکناری عین الدوله (عبدالمجید میرزا) از رئیس الوزرایی را صادر و وی را از تهران تبعید کرد. عین الدوله از مخالفان مشروطه شدن سلطنت بود و با این کار ضدیت فراوانی کرده بود و چندبار هم از انگلیسی ها خواسته بود که از ادامه حمایت از مشروطه شدن ایران دست بردارند. طبق خاطرات بعضی رجال آن دوره، عین الدوله بارها گفته بود که در شرایط موجود، مشروطه جز تامین منافع تنی چند از رجال و بازرگانان و باز شدن هرچه بیشتر دست انگلیسی ها نتیجه ای ندارد و سودی برای عوام الناس نخواهد داشت.

عبدالمجید میرزا نوه فتحعلی شاه قاجار، در سال 1224ش در تهران به دنیا آمد. وی پس از گذراندن دروس مقدماتی و اتمام تحصیلات خود در دارالفنون، به اشاره ناصرالدین شاه، در دستگاه ولیعهد در آذربایجان مشغول کارشد و پس از سالیان، علاوه بر دامادی مظفرالدین میرزا ولیعهد، مدارج دولتی را پیمود و به عنوان دست راست ولیعهد شناخته شد. عین الدوله پس از سلطنت مظفرالدین شاه، به حکمرانی خوزستان و مناطق اطراف، سپس به ولایت تهران دست یافت. دوران صدارت او نیز چندان دوام نیاورد.

واقعه مرگبار 17 شهریور

17 شهریور 1357 با یک واقعه وحشتناک گره خورد که معروف به «جمعه سیاه» است. در این روز تظاهرات مخالفان و انقلابیون در محلات جنوبی، خیابان ژاله پیشین و میدان ژاله در تهران، منجر به سرکوب خونین تظاهرات کنندگان از سوی نیروهای نظامی ارتش شد. فرمانداری نظامی وقت تهران آمار 87 کشته و 205 مجروح را تایید کرد.

میشل فوکو، فیلسوف فرانسوی که برای پوشش دادن وقایع انقلاب در یک روزنامه ایتالیایی به محل حوادث رفته بود مدعی شد که 4 هزار تن در این روز هدف گلوله قرار گرفته اند. اما سال ها بعد عمادالدین باقی طی تحقیقی با توجه به دسترسی اش به آمار بنیاد شهید انقلاب اسلامی و منابع دیگر تعداد کشته شدگان 17 شهریور را 88 نفر ذکر می کند که 64 نفر آنها در میدان ژاله کشته شدند. دکتر محمد باهری که در آن زمان عهده دار سمت وزارت دادگستری بود، می گوید بنابر گزارش سازمان پزشکی قانونی و سازمان بهشت زهرا مجموع کشته شدگان روز هفدهم شهریور و زخمی هایی که تا روز بیست و ششم شهریور فوت کرده اند 126 نفر بوده است. یک روز پس از این واقعه صدها نفر از کارگران پالایشگاه تهران اعتصاب کردند. در این اعتصاب کارگران نه تنها خواستار افزایش حقوق و بهبود شرایط کارکنان که خواهان پایان دادن به حکومت نظامی به عنوان یک خواست سیاسی مشخص بودند.