آرشیو چهارشنبه ۱۸ مهر ۱۳۹۷، شماره ۶۸۹۶
اندیشه
۱۰
پیشخوان

زندگی اصحاب مکتب فرانکفورت

گراندهتل پرتگاه

کتاب «گراند هتل پرتگاه» در واقع اثری فلسفی و نقادانه از زندگی پر رمز و راز بزرگان مکتب فرانکفورت است که در قالبی زندگی نامه ای و با زبانی ساده افکار بزرگان این جریان فکری را حکایت می کند.

نویسنده معتقد است مکتب فرانکفورت زاویه کوچکی از نقد را از مارکس گرفت، استادانه بسط داد و بدبینی عمیقی را بدان افزوده است. این بدبینی درباره امکان تغییر یا گریز از چیزهایی بود که این مکتب آنها را نقد می کرد که این مفهوم در عنوان کتابش هم خودنمایی می کند: «گراند هتل پرتگاه، هتلی زیبا، مجهز به همه آسودگی ها، بر لبه پرتگاه، بر لبه نیستی، بر لبه پوچی است که ساکنانش آسوده خاطر بر لبه پرتگاهی خالی و عمیق مشغول نظریه پردازی اند.» مؤلف این اثر، مکتب فرانکفورت را تجسم نوعی پارادوکس می داند و می نویسد: «تئودور آدورنو و والتر بنیامین، ماکس هورکهایمر و یورگن هابرماس، اریک فروم و هربرت مارکوزه لابد مشهورترین متفکران اروپایی چپ نو در قرن بیستم اند، ولی گویا عمدتا یکی از اصول محوری مارکسیسم را کنار گذاشته اند؛ اینکه ما نباید فقط به دنبال فهم دنیا باشیم، بلکه باید در پی تغییر آن برویم. آنان منتقدان اجتماعی اما بی علاقه به تغییر اجتماعی بودند.»

تئودور آدورنو، اندکی پیش از فوتش در سال 1969 به یک مصاحبه کننده گفته بود: «من یک الگوی نظری از تفکر را تاسیس کردم. از کجا می دانستم که دیگران آن را با کوکتل مولوتوف پیاده می کنند؟!» به نظر بسیاری از افراد، مشکل مکتب فرانکفورت همین بود: این مکتب هیچ گاه تن به انقلاب نداد. کارل مارکس نوشته بود: «فلاسفه فقط دنیا را به شیوه های مختلف تفسیر کرده اند؛ هدف تغییر دنیا است.» ولی متفکران مکتب فرانکفورت نظریه یازدهم مارکس درباره فوئر باخ را وارونه کردند.

آن مؤسسه پژوهش مارکسیستی که به مکتب فرانکفورت مشهور شد، از آغاز خود در سال 1923 از سیاست ورزی حزبی کناره می گرفت و به کشمکش سیاسی مشکوک بود. اعضای برجسته آن در نقد شرارت فاشیسم و تاثیر سرمایه داری در تهی سازی اجتماع و له کردن روح جوامع غربی بسیار فاضل بودند، اما توان تغییر آنچه را نقد می کردند، نداشتند.

عنوان برخی از فصل های این کتاب چنین است: پدران، پسران و دیگر مناقشات/ دنیای وارونه/ قدرت منفی اندیشی/ در آرواره های تمساح / مدرنیسم و آن همه موسیقی جاز/ هم پیمان با شیطان/ فلسفه ورزی با کوکتل مولوتوف ها / عنکبوت فرانکفورت.