پرسش:

چرا امام حسین(ع) در آستانه شروع مناسک حج، از مکه خارج شد و حج خود را نیمه تمام گذاشت؟

پاسخ:

قیام امام حسین برای احیای دین و احکام شریعت اسلام و سنت پیامبر بود؛ بنابراین نه تنها عملی بر خلاف شریعت و احکام الهی اسلام انجام نمی داد ، بلکه حتی مانند ظهر عاشورا تا به خطر افتادن جان نیز بر آن مراقبت داشت؛ بنابراین چگونه می توانست نسبت به مسئله حج و احکام آن در انظار مسلمانانی که از تمام سرزمین های اسلامی به مکه آمده بودند ، بی تفاوت باشد ، یا حتی برخلاف آن عمل نماید؟! به خصوص آنکه حضرت را متهم به خروج بر خلیفه و پیشوای مسلمانان نمودند و انبوهی از مردم را بر ضد حضرت تجهیز کرده بودند.

بنابراین قبل از اینکه به تحلیل تاریخی مسئله بپردازیم ، باید ابتدا نقل صحیح مسئله را یادآور شویم و آن اینکه امام حسین(ع) به احرام حج تمتع، محرم نشده بود و این سخن مشهور که امام حج خود را نیمه تمام گذاشت، سخن نادرستی است؛ زیرا امام(ع) در روز هشتم ذی الحجه «یوم الترویه» از مکه خارج شد.در حالی که اعمال حج - که با احرام در مکه و وقوف در عرفات شروع می شود - از شب نهم ذی الحجه آغاز می شود. البته در برخی کتاب ها آمده که حضرت حج خود را تبدیل به عمره کرد و طواف و سعی انجام داد و از احرام بیرون آمد چون نمی توانست حج خود را تکمیل کند.(الارشاد مفید، ج2، ص68) و این سخن نیز مشهور شده است، ولی بعید به نظر می آید که حضرت به احرام حج، محرم شده باشد چون کسی که می خواهد اعمال حج را انجام دهد، روز هشتم یا نهم ذی الحجه محرم می شود و جهتی برای محرم شدن زودتر از موعد مقرر نیست.

برای تایید این مطلب روایاتی در کافی نقل شده که به برخی از آنها اشاره می کنیم :

امام صادق(ع) فرمود : امام حسین(ع) قبل از روز هشتم ذی الحجه از مکه خارج شد در حالی که با احرام عمره ، به قصد انجام عمره وارد مکه شده و عمره انجام داده بود. (کافی، ج4، ص 536) و نیز فرمود:

امام حسین در ماه ذی الحجه عمره انجام داد و سپس در روز ترویه(هشتم) به سوی عراق حرکت کرد کسی که نمی خواهد حج انجام دهد می تواند عمره انجام دهد».(همان)

این روایات تنها به انجام عمره از طرف امام حسین(ع) اشاره دارد، نه تبدیل حج به عمره، و دلیل دیگری غیر از روایات نداریم بر اینکه حضرت اعمال حج را شروع کرده بود. بنابراین کلام برخی که فرموده اند حضرت حج خود را به عمره تبدیل کرد و از مکه خارج شد دلیلی ندارد.

بله، مسلما حضرت در هنگام ورود به مکه، عمره مفرده انجام داده، چه بسا در طول اقامت چند ماهه خود در مکه و احتمالا در فاصله های مختلف، اقدام به انجام اعمال عمره کرده بود. اما انجام اعمال عمره مفرده، به معنای ورود در اعمال حج نیست. شاید وقتی خبردار شد که نیروهای مخفی یزید قصد ترور ایشان را در حرم دارند و تصمیم گرفت به سوی عراق حرکت کند، برای انجام عمره دیگر محرم شد و آن را تکمیل کرد و از احرام خارج شد و در روز ترویه یعنی هشتم ذی الحجه از مکه خارج شد؛ چون اعمال عمره را در چند ساعت می توان انجام داد وتمام کرد.

ادامه دارد