اسم هرس که می آید همه یاد باغ و درخت می افتیم که اسفند بشود، سرد و سرما تمام شود و باغبان ها بیفتند به جان درخت ها و مثل یک سلمانی سر و شکل شان را برای بهار فرم بدهند. ولی هرس فقط مخصوص درختان و درختچه ها نیست. گل های خانگی و آپارتمانی هم هرس لازم دارند. مطمئنیم خیلی هایتان بدون این که اسم این کار را بدانید، انجامش داده اید. پس نگران سختی آن نباشید. پا به پای ما بیایید تا ببینید.

اول از همه باید معنی هرس را بدانیم. هرس یعنی جدا کردن قسمت هایی از ریشه، ساقه، برگ و جوانه برای به دست آوردن گیاهی با شکل و فرم زیباتر و جذاب تر. همچنین حذف شاخ و برگ خشکیده گیاه.

هرس دو نوع است. هرس سبز و هرس فرم. به بیان خیلی خودمانی اگر بخواهم توضیح دهیم باید بگوییم هرس سبز یعنی همان حذف شاخ و برگ خشکیده، آفت زده یا بیمار و هرس فرم، هرسی است که برای درآوردن گیاه به شکل مطلوب است و نهایتا روی گلدهی و میوه دهی آن موثر است.

گیاهانی که ساقه حقیقی ندارند و هرس در آنها شامل حذف برگ ها، شاخه های خشک و گل های پژمرده می شود. مثل آنتوریوم، کالادیوم، سیکاس و سانسوریا.

گیاهانی که فقط سالی یک بار می توان آنها را هرس کرد آن هم شش ماه بعد از تمام شدن دوره گلدهی تا گیاه وقت کافی برای رشد ساقه و جوانه گل داشته باشد. مثل گل کاغذی، آزالیا و ادریسی.

گیاهانی که درتمام فصول هرس می شوند، ولی برای این که جوانه گل دهنده وقت کافی برای رشد و تقویت داشته باشد باید سه ماه قبل از گلدهی هرس شان کرد. مثل مرکبات زینتی، گل آویز، فیلودندرون و حسن یوسف.

حالا ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید، چرا باید هرس کنیم؟ در جواب باید برویم سراغ توضیح دلایل و فواید هرس.

همان طور که در بالا گفتم با هرس، شاخ و برگ مرده و خشک شده از گیاه جدا می شود در نتیجه نور و هوای کافی به همه قسمت های گیاه می رسد و این باعث سرزندگی بیشتر آن می شود.

در بعضی گل ها هم باعث محدود شدن رشد سریع گیاهان می شود. بخصوص اگر فضای خانه تان کوچک باشد و نتوانید گلدان های پر شاخ و برگ را در آن جاگیر کنید.

مثال خوب برای دوبند بالا، گل حسن یوسف است که از یک طرف باید جوانه انتهایی اش را قطع کرد تا از رشد طولی و قد کشیدن اضافه گل جلوگیری شود و از طرف دیگر این کار باعث زیاد شدن جوانه های جانبی یا فرعی شده و گل پرپشت تر می شود.

بستگی دارد بخواهید چه نوع هرسی را انجام دهید. هرس سبز یا هرس فرم. البته در مورد گیاهان آپارتمانی زمان هرس محدودیت زیادی ایجاد نمی کند، ولی بهتر است هرس سبز در فصل گرم انجام شود تا گیاه دچار تنش نشود. این مورد بیشتر برای گل های باغچه ای صدق می کند بخصوص آنهایی که شاخه های چوبی دارند. وگرنه در مورد علفی هایی مثل حسن یوسف در تمام طول سال می توانید هم برگ های خشک شده اش را هرس کنید هم جوانه های انتهایی اش را. برای هرس برگ و جوانه و گل هم این نکته را یادتان باشد، بگذارید سرما تمام شود درست وقتی که هنوز گیاه از خواب بیدار نشده، دست به کار شوید. نه زودتر نه دیرتر.

گل هایتان را قبل از شکوفه دادن، هرس نکنید، چون ممکن است جوانه هایشان را از دست بدهد و گیاه برای رشد سال بعد با مشکل مواجه شود. البته استثنا همیشه هست. گاهی بهتر است شکوفه های ضعیف را هرس کرد. چون در گیاهان، مقدار زیادی از انرژی آنها در فصل رشد صرف گلدهی می شود پس لازم است برای طولانی شدن دوره گلدهی و داشتن شکوفه های بزرگ تر و قوی تر، شکوفه های ضعیف و مرده گیاه را حذف کنید.

برای هرس گل های کوچک عجله نکنید. بگذارید به اندازه مناسب برسند تا هم گل به صورت کامل رشدش را طی کند و هم شما بتوانید شکل دلخواهتان را به آن بدهید.

درباره گل هایی که دارید کمی مطالعه کنید، چون تصمیم گیری درست در زمان هرس گیاه، بستگی به شناخت شما از گیاه تان دارد. مثلا پیله حسن یوسف که از سر شاخه ها رشد می کنند، یعنی جوانه های رشدی شان در انتهای هرشاخه یا برگ قرار دارد. پس برای پر پشت شدن گیاه و تشویق آن به رشد جانبی و چنبره ای به جای بلند شدن، نوک چند شاخه از گیاه را هرس کنید یعنی با نوک ناخن آن را بچینید.

هرس کردن درست مثل کوتاه کردن مو است. هم یک کار فنی باغبانی است و هم یک کارهنری. نه باید زیاد گلدان را کچل کرد و نه گذاشت شاخ و برگش خیلی آویزان باشد. همیشه موقع هرس کمی دور بایستید و گلدان را برانداز کنید. آن قدر این کار را بکنید تا به شکل دلخواهتان برسید. شاید این کار یک بار نیاز باشد شاید هم چندین بار. صبور باشید.

ممکن است خیلی ها دل شان نیاید شاخ و برگ گل را بزنند ولی این کار به سلامت و زیبایی اش می انجامد.

دقت کنید هرس شدید به گل آسیب می زند. مثلا در مورد گیاهان گلدار، گاهی ممکن است گیاه نتواند خسارت آن را جبران کند و دیگر به گل نرود. پس برای هر بار، هرس بیشتر از یک چهارم گلدان ممنوع است.

در گل هایی که شاخه قطور و چوبی دارند می توانید بعد از هرس، روی محل زخم را با چسب باغبانی بپوشانید تا عوامل بیماری زا به آن وارد نشود. این چسب ها را که به چسب پیوند هم معروفند از فروشگاه های لوازم و ادوات کشاورزی کشاورزی تهیه کنید. قدیم ها به جای استفاده از چسب، روی قسمت های برش زده را گل می مالیدند.

موقع هرس، پاکیزگی را رعایت کنید. برای این کار، قبل از هرس چاقو یا قیچی را ضدعفونی کنید. بخصوص اگر گلدان تان آلوده به بیماری است. در این صورت پیش از هرس هر گلدانی باید وسایل را ضد عفونی کرد. ساده ترین روش، ضدعفونی با آب و وایتکس است. با هر پیمانه ای که دارید نه قسمت آب و یک قسمت وایتکس را با هم مخلوط کنید. وسایل را در آن فرو کنید، چند ثانیه نگه دارید و بعد شروع به کار کنید.

هرس گیاهان علفی که ساقه های نرم و تردی دارند و گاهی رونده هستند ممکن کمی زمان بر باشد. مثلا گیاهان رونده عادت رشدشان این است که در امتداد قیم شان حرکت کنند. پس برای هرس شان باید شاخه های فرعی و جانبی را ببرید و جوانه های سرگردانی که می خواهند فرار کنند را هم هرس کنید. ممکن است این گیاهان در فصل بهار و تابستان هرس بیشتری نیاز داشته باشند تا به حالت قابل کنترلی درآیند.

برای هرس، بعضی شاخه ها می بایست تا یک چهارم طول شان، برای بعضی دیگر تا نصف طول شان و بعضی را هم تا نزدیکی پایه باید برید. در نتیجه رشد جدید گیاه از شاخه های بیرونی انجام می گیرد و گیاه تان پر پشت تر می شود.

بعضی از گیاهان آپارتمانی نیاز خیلی کمی به هرس دارند، ولی بعضی از آنها اصلا نباید هرس شوند. هرس نکردن شان هم به دلیل نحوه جوانه زدن شان است که موقع هرس نابود می شوند و در این صورت دیگر گیاه جدیدی نخواهیم داشت. به جای هرس سعی کنید فقط برگ ها و گل های خشک گیاه را جدا کنید. مثل خیلی از گونه های ارکیده. در بین گیاهان غیرآپارتمانی نخل و نارگیل هم همین طورند.