کشورهایی که از زمان اعلام خروج امریکا از برجام تا زمان آغاز دور دوم تحریم های یک جانبه امریکا علیه ایران، رنج رایزنی و مذاکره را با واشنگتن برای معافیت از تحریم ها به جان خریده اند، طبیعی است که در بزنگاه فشار امریکا تن به خطر ندهند. به خصوص کشورهایی مانند کره جنوبی، ژاپن و هند که روابط قوی و مستحکمی با ایالات متحده امریکا چه به صورت سنتی و چه در دوره اخیر دارند…

حاضر نیستند به خاطر ایران مناسبات ویژه خود را با واشنگتن به هم زنند. اما در عین حال نباید از نظر دور داشت که دماسنج تحریم های ایران به وضعیت و جایگاه ترامپ در سیاست داخلی امریکا و جهان بستگی دارد. اگر طی ماه های بعد از اعلام اجرای تحریم های امریکا علیه ایرانیان شرایط ترامپ در امریکا تضعیف شود، این کشورهایی که برای ادامه روابط تجاری با ایران مجوز گرفته اند، کم کم بندها و شروط امریکا را شل تر کنند و از مرزهای محدودیت های واشنگتن قدم فراتر بگذارند. در برابر اگر موقعیت ترامپ تقویت شود، قدرت و نفوذ امریکا بیشتر شود و موقعیت ترامپ در سیاست داخلی امریکا بیشتر تثبیت کند، تعهد به رعایت شروط امریکا در میان 8 کشوری که از معافیت تحریمی برخوردار شده اند، افزایش پیدا می کند.

امریکا بعد از عبور از ضرب الاجل خودش برای به صفر رساندن فروش نفت ایران، یک فرصت 180 روزه دیگر برای خود تعیین کرده است. معافیت هایی که به 8 کشور برای واردات نفت خام از ایران داده شده ، 6 ماه دیگر به پایان می رسد. در واقع امریکا این فرصت را در اختیار خود قرار داده است تا در یک مهلت 6 ماهه اثرات کاهش عرضه نفت خام ایران در بازارهای جهانی انرژی را ارزیابی کند و اگر احساس کند که فقدان یا کاهش چشمگیر عرضه نفت ایران، اثر عظیمی بر قیمت نفت خام نمی گذارد، آنگاه فشار بر کشورهای مشتری نفت ایران از جمله کره جنوبی و چین را افزایش خواهد داد. در برابر اگر احساس کند که بازار نفت تشنه نفت خام است و قیمت ها سیر صعودی پیدا کرده اند، قطعا این معافیت ها را تمدید خواهد کرد.

مجموعه تحریم ها، بر اساس فشار افکار عمومی بین المللی ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد. اگر فشار افکار عمومی جهان بیشتر شود، کاخ سفید مجبور می شود که انعطاف بیشتری نشان دهد. اما این فشار افکار عمومی تحت تاثیر عامل دیگری است. به نظر می رسد حساسیت بین المللی نسبت به رویارویی های ایران و امریکا، بعد از 40 سال خصومت، کمتر و کمتر می شود. جامعه جهانی از دیدن رویدادهای تکراری در رویارویی های تکراری میان تهران و واشنگتن به ستوه آمده است و کم کم نسبت به مداخله در این خصومت قدیمی بی تفاوت می شود. در شرایط گسترش بی تفاوتی به ویژه در اروپا نسبت به روابط تهران و واشنگتن، برخی ادعاها و گزارش ها در مورد فعالیت های ایران در خاک اروپا، باعث مسمومیت فضا علیه تهران شده است. درون امریکا بر خلاف جامعه جهانی نشانی از خستگی و ستوه وجود ندارد، دشمنی با ایرانیان در حال تبدیل شدن به یک سنت سیاسی است و جناح ها و گروه های سیاسی رقیب تلاش می کنند تا از یکدیگر برای فشار علیه ایران و خصومت ورزی با تهران، سبقت بگیرند. در برابر تهران برخلاف خیلی از رقبا و دشمنان بین المللی اش که با ایجاد یک جای پای قدرتمند در واشنگتن مسیر لابی گری و اغوای امریکا را در پیش گرفته اند، گروهی ندارد که نزد سیاستمداران و سیاستگذاران امریکا، منافع و مطالبات ایران را مطرح و تشریح کند.

نهایتا قدرت اقتصادی امریکا و حساسیت سیاستگذاران این کشور نسبت به تهران فرصتی برای کشورهای مختلف جهان به وجود آورده است که در رایزنی و مذاکره با امریکا، از کارت ایران بهره برداری کنند. در واقع رابطه با تهران به اهرمی برای چانه زنی با امریکا و تهدید و هشدار به این ابرقدرت جهانی برای گرفتن امتیاز تبدیل شده است. کوچک بودن سهم روابط ایران با کشورهای جهان به ویژه وقتی در قیاس با رابطه امریکا با بسیاری از این کشورها در نظر گرفته شود، باعث می شود کارت ایران به یک اهرم ضعیف و غیرسرنوشت ساز بدل شود که قرار نیست در مذاکرات میان امریکا و شرکایش، محکم روی میز کوبیده شود، بلکه خیلی محتاطانه بازی می شود.

ایران لازم است برای فائق آمدن بر مشکلات پیش رو در دو زمینه فعالیت شدیدی را پیگیری کند. اولین مساله ایجاد انگیزه در شرکای ایران برای حمایت از منافع ایران است، به نظر می رسد که خیلی از کشورها چه به دلیل ستوه و خستگی یا چه به دلیل فقدان منافع یا مشوق های اقتصادی و تجاری، انگیزه کمتری برای دفاع از منافع ایران در برابر فشارهای امریکا دارند. امروز به نظر می رسد تنها انگیزه ای که در میان برخی از کشورهای مهم جهان برای رویارویی با امریکا به نفع ایران وجود دارد، مقابله با زورگویی و یک جانبه گرایی امریکا است، آن هم نه برای منافع ایران بلکه برای منافع بلندمدت خودشان. تهران باید انگیزه های بیشتری در میان همکاران خارجی خود برای دفاع از ایران ایجاد کند. دیپلماسی ما ضربات زیادی از حق به جانب بودن و این تصور که نهایتا ما یک جا می نشینیم و دیگران خود به خود جذب حقانیت ما خواهند شد، خورده است. باید یاد بگیریم که نه تنها در پایتخت های همه کشورهای جهان و همه نهادهای بین المللی برای ذره ذره حق خودمان باید بجنگیم، بلکه حتی در قلب امریکا هم باید برای ایجاد انگیزه به نفع خودمان و برای احقاق حقوق مان مبارزه کنیم.