آرشیو سه‌شنبه ۲۹ آبان ۱۳۹۷، شماره ۶۹۲۸
آلبوم قرن
۱۰
عکس و نوشتار

انتقام تصویری از یک مغفرت تاریخی

سرگه بارسقیان

او هنوز نایستاده است؛ در میدانی که به یادش نامگذاری شده و یادبودی که صدراعظم زانوزده مقابل یادمان گتوی ورشو را در قاب آجری محصور کرده است. یادبود ویلی برانت زانوزده در میدانی به همین نام در ورشو، صدراعظم آلمان را در 7 دسامبر 1970 از سمت راست نشان می دهد؛ دسته گلی حک شده روبه رویش با المان قربانیان یهودی در بالای سر سمت راست. به لطف حلقه عکاسان دور و پشت ویلی، این «لحظه بزرگ» به تعبیر آلفرد گروسر، جامعه شناس سوسیال دموکرات آلمانی – فرانسوی، از چند زاویه ثبت شده؛ اما در این عکس که یک سوم آن سرباز ایستاده در مقابل یادمان گتوها را نشان می دهد؛ نه دسته گل دیده می شود، نه یادمان و نه حتی سرباز؛ زمینی نیمه خشک است و مردی زانوزده از سرزمین هیتلر آمده که گویی اسیر جنگی دست بسته و به زمین کوفته شده را در بارگاه سلاطین در لحظه اول تداعی می کند؛ برانت که سال بعد صلح نوبل را برای رهبری این سمفونی فلش دوربین ها برد، به تنهایی مومن زانوزده در پیشگاه محراب کلیسا را به یاد می آورد؛ آیین مغفرت مخالف سرسخت هیتلر که «بار – و نه تقصیر – گذشته را به گردن گرفت.» (گروسر) عکاس اما از این زاویه گویی خواسته انتقام تاریخی خود را بگیرد؛ اقتدار لهستانی در مقابل عجز آلمانی را به تصویر کشد؛ تعظیم ویلی را تسلیم برانت معنا کند. آن سرباز با اسلحه؛ آن میکروفون بالا رفته پشت سر، روبه رو کودکی در آغوش مادر وسط آن همه عکاس شاهد یک مغفرت تاریخی؛ برانت به تعبیر مولانا اینجا «موقوف فرمان» نیست؛ «اسحاق قربان» است و در اینجا «سلطان میدان». برانت با زانوانش تاریخ ساخت؛ 25 سال پس از پایان هیتلر؛ اما هنوز حقد و کینه مانده بود؛ این عکس نمونه اش. سرباز قد افراشته و دست سلاح برده برشته در مقابل صدراعظم زمین ساییده دست بسته.