آرشیو پنجشنبه ۲۲ آذر ۱۳۹۷، شماره ۴۲۵۵
صفحه آخر
۱۶
خارج از قاعده

استاد مسلم شخصیت پردازی

علی مسعودی نیا

هر وقت که سخن از خانه های اربابی قرن هجدهم به میان می آید، با آن طمطراق و شکوه و خدم و حشم و عالیجنابان و علیامخدره های پرغرور و آن مراتع سرسبز و باغ های حاصلخیز و چشم نواز، باید یاد جین آستین بیفتیم؛ نویسنده ای که به حیات ساکنین این عمارت ها جان بخشید و از میان آنها شخصیت هایی جاویدان خلق کرد. این نویسنده نابغه، که تنها 41 سال عمر کرد، زندگی آدم های قشر فرادست انگلستان را از چندین منظر به تصویر کشید و با نگاهی اخلاق گرایانه و در عین حال با تمرکز روی احساسات درونی شخصیت ها مفاهیم بنیادین زندگی را با دیدی انتقادی و موشکافانه بازنمایی کرد. داستان های جین آستین پیرنگ عجیب و غریبی ندارند؛ در «غرور و تعصب» الیزابت بنت فرهیخته و باوقار، اسیر خانواده نابسامان خویش است. عشق او به آقای دارسی در فراز و نشیب هایی متاثر از وضعیت خانواده قرار می گیرد و هر بار معنای سعادت و دوست داشتن را به چالش می کشد. النور و ماریان در «حس و حساسیت» (یا به عبارت بهتر «عقل و احساس») انگار نمادهایی روانکاوانه هستند از دو تیپ شخصیتی که یکی می کوشد طبق عرف و اخلاق حرکت کند و دیگری بنده احساسات و هوس های خویش است. اما وودهاوس در رمان «اما» هم هرچند باتدبیر و قدرتمند است، اما عدم انعطاف در عقاید و داوری هایش همواره سبب می شود برای خود و اطرافیانش دردسر به بار بیاورد. همین پیرنگ های ساده که هنوز هم رنگ و بویی از زیست روزمره انسان های نه چندان متعالی و منحصر به فرد را با خود دارد، جین آستین را به یکی از اسطوره های تاریخ ادبیات بدل کرده است. نویسنده ای که فرم های ساده را با روایتی دلنشین تحویل مخاطب می دهد و استاد مسلم شخصیت پردازی و تیپ سازی است. داستان هایی که چون منبعی لایزال در اختیار هنرهای دراماتیک قرار گرفته است و هرچند سال یک بار نمایشنامه، سریال یا فیلمی بر اساس یکی از آثار او ساخته می شود و آرزوی هر بازیگری است که در قالب یکی از شخصیت های خلق شده توسط آستین روی صحنه یا مقابل دوربین ظاهر شود. از همه اینها که بگذریم، خواننده به معنای عام کلمه هم می تواند هیچ بعد زیبایی شناسانه خاصی را هم در آثار او کشف نکند، ولی باز با داستان هایش سرگرم شود و نکات ارزنده ای بیاموزد؛ و این یعنی ادبیات.