آرشیو یکشنبه ۲ دی ۱۳۹۷، شماره ۴۲۶۳
اندیشه
۱۵
حکمت و هنر

معارف و موسیقی

دکتر حسام الدین سراج

در سال 1367 به اتفاق کسی از دوستان هنرمند به حضور استاد سید عباس معارف رسیدیم و در همان جلسه مباحث بسیاری درخصوص موسیقی دستگاهی و ردیف موسیقی ایران داشتیم. بعد از این، این دیدار آغازین و پرجاذبه را تا به آخر عمر کوتاه معارف ادامه دادم. نگرش موسیقایی استاد معارف از بخشی نظری در باب موسیقی های مقامی و دستگاهی و مباحث حکمی موسیقی ایرانی و کلاسیک غربی و مباحثی در باب شناخت موسیقی از دیدگاه قدما نظیر صفی الدین ارموی و عبدالقادر مراغه ای و بخشی از عملی مربوط به آموزش موسیقی دستگاهی و مقامی، تشکیل می شد. خود در تار نزد استاد محمدرضا لطفی و در دو تار نزد استاد عبدالله سرور احمدی آموزش دیده بود. تسلط ایشان بر موسیقی همسان با تبحر وی در علوم دیگر همچون نجوم و فیزیک و تاریخ و ادبیات بود. به تاکید معارف همیشه این شعر را در گوشه عراق افشاری با هم می خواندیم:

فردا به باغ وعده آن سرو قامت است/ یاران حذر کنید که فردا قیامت است. همچنین درویشی به رسم و نه به اسم کاملا در زندگی ساده وی محقق بود و برای هر ناظری به عینه مسلم می گشت. علاقه او به بزرگان عرفا، سبب شد سفری به خراسان و تربت داشته باشیم و در زیارت مزار ابوالحسن خرقانی، بایزید بسطامی و شیخ قاسم انوار و عبدالرحمان جامی توفیق یابیم: نگرش جالبی درخصوص ارتباط شعر و موسیقی داشتند که از ذوق سرشار ادبی و توانمندی بالای شعری وی به در می آمد. شعر خود را در قیاس با انواع شعر فارسی، شعر وجد و استعاره می خواندند و آن را شیوه بینابینی میان سبک های عراقی و هندی محسوب می داشتند.

امشب عروس بزم بلا شو چه می شود/ یعنی به عشوه قاتل ما شو چه می شود // یکدم مشو به پرده نهان ای پری مثال/ آیینه خدای نما شو چه می شود.