ساختارهای سیاسی فرایندهای سیاسی را شکل می دهند. برای درک و دریافت آنچه ساختار سیاسی ایران نامیده می شود، راه دشواری پیش رو است. راه دشواری که شاید با پیمودن آن هم به سرمنزل مقصود نرسیم. در چنین وضعیت هایی است که تشخیص سره از ناسره و نقد دولت به شیوه ای نامتعارف صورت می گیرد. حامیان دولت تا سرحد امکان بر سر اشتباهات دولت خود می ایستند و منتقدان دولت در نقد و اصلاح از حد متعارف خارج می شوند. در این ساحت روسای دولت ها هم ناگزیرند بیش از ریاست بر دولت و راهبردی کردن تصمیمات قانونی و اجرائی، دولت را مدیریت کنند. درواقع بیشتر انرژی روسای جمهور صرف مدیریت دولت و پیرامون آن؛ احزاب وفادار و نمایندگان مجلس نزدیک به دولت می شود. در این میان مهم تر از همه ایجاد توازن و تعادل بین دولت و سایر نهادهای رسمی کشور است. روسای جمهور با میدانی از نیروها مواجهند که این نیروها بیش از آنکه در راستای اهداف دولت باشند، دولت را به راستای اهداف خود فرامی خوانند؛ گیرم با اقناع یا اجبار. در دنیای امروز تصور رئیس جمهوری که نشسته و پازل یک بازی را کنار هم می چیند همان قدر غریب است که کارش سروسامان دادن به میدان نیروهای دولت و پیرامون آن باشد.از دل این پازل چینی رئیس جمهوری مقتدر بیرون نمی آید، فقط مدیری توانا یا ضعیف شکل می گیرد. مصداق عینی آن دو دولت اصلاحات است.

خاتمی تا انتهای دوره ریاست جمهوری اش نتوانست میدان نیروهای دولت و پیرامون آن را با توزیع منافع و مناصب خنثی نگاه دارد. مدیریت براساس خنثی سازی آرامش درون دولت را تا حدودی تضمین می کند و از تنش های پیرامون می کاهد، اما سیاست را محو می کند. اتفاقی که در دولت روحانی رخ داد و غیاب امر سیاسی نشئت گرفته از همین خنثی سازی یا به معنای دیگر مدیریت نسبتا خوب میدان نیروهای دولت و پیرامون آن است. خنثی سازی نیروهای سیاسی، سیاست را از پویایی و تحرک وامی دارد و زمینه بروز سیاست را ناممکن می سازد، در این وضعیت کارها بدون میل و مشارکت مردم پیش خواهند رفت. اینک دیگر مردم به این باور رسیده اند که تفاوتی نمی کند در انتخابات 1400 چه کسی بر مسند ریاست جمهوری بنشیند. رئیس جمهور آینده، تجربه ای خواهد بود از روسای جمهور گذشته، گیرم با اندکی تفاوت در منش ها و خصلت ها. منش ها و خصلت هایی که در ساختار چندان اثری ندارند و این ساختار است که فرایندهای سیاسی را شکل می دهند و فرایندها هم ساختار را. بازیگران سیاسی به لحاظ قانونی و براساس اختیار و اقتدارشان از یکدیگر متمایز می شوند. آنان روسای نهادهایی هستند که کارکردهای جداگانه ای به هر کدام از آنان تخصیص داده اند. جایگاه این بازیگران در ساختار با کاهش و افزایش توانمندی آنان تغییر می کند. اگر مدیری در اجرای ایده ها و برنامه هایش موفق عمل کند توانمندی هایش افزایش می یابد. یک ساختار سیاسی ابتدا براساس نظم و بعد، تخصیص قدرت و سرانجام با توانمندی شکل می گیرد. آیا ساختار سیاسی ما با این گونه صورت بندی ها همراه است. نظم ساختاری وجود دارد اما تخصیص و توانمندی کار گیر دارد. اگر مجلس در راس قوه قانون گذاری است، نهادهای دیگری هم هستند که به شکل قانونی قدرتی موازی به آنان تخصیص داده شده است. این نهادهای موازی خدشه ای جدی به توازن قوا وارد می کنند، خاصه آن که اگر فردی از توانمندی بالایی برخوردار باشد و نهاد موازی آن از تخصیص یافتگی قدرت سهم بیشتری داشته باشد، این تضاد کار هر دو نهاد را به بن بست می کشاند. چنین وضعیتی سیستم را مختل می کند و سیستمی که مختل شود جامعه سیاسی را به بن بست می کشاند. بزنگاهی که از روسای جمهور، مدیران توانا و ناتوان می سازد همین جا است. از سوی دیگر پاساژهای خالی مابین این نهادها جای مناسب برای رشد فساد و سوءاستفاده های قانونی و غیرقانونی است. شاید وضعیت کنونی حاصل مدیرسازی روسای جمهور و سازوکار ساختار سیاسی ایران است. علت های متفاوتی که یک معلول مشترک دارند؛ ناکارآمدی. این شرایط همه را واداشته تا برای برون رفت از وضعیت کنونی چاره اندیشی کنند. اگر نام اصلاح طلبان را بیش از دیگران می شنویم، برای این است که آنان همواره مدعی استعاره اصلاح و تغییر بوده اند، وگرنه اصولگرایان مایل اند ساختار کنونی را بازتولید کنند. اصلاح طلبان بیش از عمل گرایی به تئوری روی آورده اند. گویا آنان به این باور رسیده اند که دوباره از طریق خلق مفاهیم و استعاره ها، هژمونی خود را بازیابند، البته در همین ساختار. اگر این کار به ظاهر شدنی باشد، در عمل بسیار دور از دسترس است. تغییر جدی زمانی صورت می گیرد که نسبت های قدرت بازتعریف شود. تغییر رفتار و کارکردهای یک سیستم اهمیت چندانی ندارد. اهمیت در نسبت نیروها با یکدیگر نهفته است. در خوشبینانه ترین حالت نظریه ها و استعاره های تازه اصلاح طلبان منتهی به تغییر کارکردها و رفتارهای درون سیستم می شود. این کار حتی ویرایش یک سیستم هم نیست. دمیدن نفسی تازه به سیستم است و توان خلق سیاست ندارد. تغییر نسبت ها هم شرط لازم است، شرط کافی نیست. آرایش تازه یک سیستم، تعریف نسبت نیروها با خود است. اگر ساختاری قاعده مند باشد، هر فشاری از بیرون اجزای سیستم را برای دفاع از ساختار با یکدیگر متحد می کند. با آسیب دیدن یک ساختار همه اجزای سیستمی آن آسیب نمی بیند. برخی محو می شوند و برخی از آنان در ساختار جدید به شکلی دیگر ادامه حیات پیدا می کنند. از این رو است که هیچ کس نمی تواند وضعیت جامعه امروز ایران را به گردن جریان خاصی بیاندازد. گیرم در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد بیش از هر دولت دیگری این ساختار آسیب دیده باشد. نباید از یاد برد که همواره علت های یکسان به معلول های یکسان منتهی نمی شوند و گاه علت های ناهمسان به نتیجه ای یکسان می انجامند.