علاوه بر صدها مقاله و نقد و نظر که به شکل پراکنده درباره وجوه شخصیتی صادق هدایت و آثارش نوشته شده، چیزی حدود سی کتاب هم به شکل رسمی تولید و عرضه شده است. نکته جالب توجه درباره صادق هدایت این است که همه آثار منتشر شده درباره او ظاهرا تاکنون نتوانسته اند به عنوان ادای دینی صددرصد ظاهر شوند و گفته های زیادی درباره تاریک و روشن ذهنیت و جهان بینی این نویسنده وجود دارد. صادق هدایت تنها نویسنده ایرانی است که با گذشت سالیان دراز از درگذشتش، هیچ گاه رنگ کهنگی به خود نگرفته و در هر دوره درست مانند یک نویسنده زنده در روند رشد ادبیات داستانی سهم داشته و دارد. کتاب هایی که تاکنون درباره او نوشته شده اغلب کتاب هایی از زاویه مثبت هستند و در مقابل هستند آثاری که قصد داشته اند، هدایت را نویسنده ای معمولی و حتی پیش پا افتاده قلمداد کنند و مسائل شخصی زندگی او را در خلق آثارش دخیل بدانند اما هیچ یک از این دو گروه نتوانسته اند آن گونه که باید و شاید در تغییر و تثبیت بیشتر نگاه ها نسبت به خالق «بوف کور» موفق عمل کنند.در فرصت پیش رو نگاهی داریم به برخی کتاب هایی که خواندن شان برای شناخت صادق هدایت خالی از فایده نیست.

کتاب م.ف فرزانه، از نگاه بسیاری از علاقه مندان، کتابی مهم درباره صادق هدایت است؛ کتابی که به مخاطب مجال می دهد برای اولین بار، جهان یک نویسنده را خارج از آثارش بشناسد و احساس نزدیکی بیشتری به او داشته باشد. نویسنده کتاب به دلیل دوستی دیرینه اش با هدایت که به دوران نوجوانی هر دو برمی گردد، توانسته تصویری شفاف از یک ذهنیت ناآرام ارایه دهد. م. ف. فرزانه به خوبی توانسته نظرات هدایت پیرامون زندگی و خلق اثر را از جوانی تا واپسین روزهای حیات ارایه دهد. کتاب حاوی خاطراتی تلخ و شیرین از نشست و برخاست های صمیمانه دو دوست درگذر زمان است.

با انتشار هر کتاب درباره صادق هدایت، علامت سوالی بزرگ تر در ذهن خواننده ایجاد می شود. حجم اظهارنظرها پیرامون این نویسنده تاکنون درباره هیچ نویسنده دیگری سابقه نداشته است. شاپور جورکش، شاعر و پژوهشگر هم در حد توان سعی کرده به برخی نکات مبهم در مورد خالق «وغ وغ ساهاب» در کتاب «زندگی، عشق و مرگ» از نگاه صادق هدایت پاسخ بدهد. شناخت روحیه شخصی هدایت با آثاری که از او به جا مانده، دغدغه اصلی جورکش در این کتاب است. کتابی که نوشتنش بیش از ده سال کار برده.

محمد بهارلو با جمع آوری مستند نامه هایی که صادق هدایت در زمان حیاتش به افراد مختلف نوشته، در پی رد نظریه انزوای هدایت است. خواننده در این نامه ها با نویسنده ای روبه رو می شود که بر خلاف شنیده های پیشین مردی به شدت عاشق پیشه و معمولی است و هیچ نشانه های از مردم گریزی در او یافت نمی شود. هدایت در این نامه ها مدام از عشق و دوست داشتن و ارتباط صمیمی با دوستان دور و نزدیکش حرف زده. کتاب«نامه های صادق هدایت» به محض انتشار با استقبال خوبی از سوی هدایت دوستان مواجه شد.

کتاب ماشاءالله آجودانی به دلیل تحقیق و تفحص دقیق پیرامون وجوه تشکیل دهنده رمان «بوف کور»، کتابی مهم است. آجودانی در این کتاب سعی دارد که وطن پرستی هدایت را با واکاوی رویدادها و شخصیت های بوف کور ثابت کند. آجودانی علاوه بر واکاوی دقیق موقعیت های داستانی این اثر، نقبی هم به تاریخ ایران در آیینه دیگر آثار نویسنده زده است و تصور وطن گریزی هدایت و پشت کردن به مردم را تا حدودی کمرنگ کرده است.

دکتر سیروس شمیسا در میان علاقه مندان به صادق هدایت، به دلیل شخصیتی آکادمیک جایگاه ویژه ای دارد. شمیسا با کتاب «داستان یک روح (شرح و متن بوف کور صادق هدایت)»، شرحی دقیق و منتقدانه از بوف کور عرضه کرده است؛ شرحی که هم دارای نگاهی نو به عناصر داستانی این اثر است و هم دارای روایت پیچیدگی های و معضلات نگاه یک نویسنده پیرامون اکنون و آینده جامعه خود. به باور بسیاری از منتقدان، شمیسا در پرورش این نوع نگاه، خشتی دیگر بر دیوار هدایت شناسی اضافه کرده است.

یکی دیگر از کتاب هایی که خواندنش توصیه می شود، کتاب «صادق هدایت و هراس از مرگ»، نوشته دکتر محمد صنعتی است. صنعتی در این کتاب بر اساس دانش جامعه شناسانه ای که دارد، در پی اثبات مرگ اندیشی هدایت و ترس همیشگی او از مردن است. صنعتی در این کتاب تلاش دارد که انتخاب نوع مرگ از سوی نویسنده را به عنوان پایان دادن به وحشتی همیشگی ربط دهد.

شخصیت صادق هدایت همواره در پرده ای از ابهام قرار داشته و هر کس تاکنون «از ظن خود» یار او شده است. در میان نقد و نظرهایی که تاکنون پیرامون او نوشته شده، با مواردی عجیب چون ارایه شخصیتی فراانسانی مواجه می شویم. انسانی که دانشی فراتر از دانش آدم های دیگر دارد. محمدعلی کاتوزیان در کتاب «صادق هدایت، از افسانه تا واقعیت» تلاش کرده که به وجود نگاه های خرافات مآبانه خط بطلان بکشد و شخصیت واقعی نویسنده را پیش روی مخاطب قرار دهد. کاتوزیان در پی آن است که اثبات کند، هدایت نه یک شخصیت افسانه ای است و نه یک ابرانسان بلکه او هم مانند هر انسان دیگری نقاط ضعف و قوتی دارد که همگی آنها را می توان درآیینه آثارش دید.