آرشیو شنبه ۱۱ اسفند ۱۳۹۷، شماره ۲۲۱۳۷
معارف
۸

عظمت اخلاقی چیست؟

خدا در قرآن، پیامبر(ص) را به «خلق عظیم» ستوده است: وإنک لعلی خلق عظیم؛ و به راستی که همانا تو بر خلق عظیم هستی.(قلم، آیه 4)

البته خلق عظیم پیامبر(ص) مظهر خلاق عظیم یعنی خداوند است، چرا که خود را بارها به نام عظیم ستوده است.

اما مراد از عظیم چیست؟ واژه عظیم از عظم به معنای استخوان گرفته شده است. از همین روست که هر چیزی که دارای استواری و استحکام است، به عظیم و عظمت می ستایند؛ زیرا نرم تنان فاقد استخوان، به طور طبیعی قدرت ایستادن و ایستادگی را ندارند. بنابراین، وقتی سخن از عظمت کسی می شود، به معنای آن است که او از استخوان بندی محکم و استوار برای هر کاری یا چیزی برخوردار است.

پس خلق عظیم زمانی است که یک امر خلقتی و خلقی دارای استخوان بندی و استواری و استحکام باشد. بنابراین، وقتی از خلق عظیم پیامبر(ص) سخن به میان می آید یعنی آن صفت و فضیلت، چنان در شخص وجود یافته است که نه تنها جزو خلقت و طبیعت اوست، بلکه خلقت و طبیعی است که شخص بدان استوار و استحکام می یابد. همچنین به این معنا است که آن فضایل اخلاقی جزو مقومات ذاتی شخص و هویت وجودی او شده است به طوری که نمی توان آن خلقت را از شخص بر داشت.

در این راستا وقتی از تعظیم شعائر الهی به عنوان دستور کار هر مسلمانی است، سخن گفته می شود: ذلک ومن یعظم شعائر الله فإنها من تقوی القلوب؛ این است فرایض خدا؛ و هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه تقوای دلهاست. (حج، آیه 32) به این معنا است که شخص آن واجب را چنان انجام دهد که جزو استخوان بندی زندگی اش شود و چنان آن را استوار و محکم انجام دهد که خلل و خدشه ای در کار نباشد.(بقره، آیه 158؛ حج، آیه 36) و نباید کار را سست شمارد و متعرض حدود الهی شود و حرام خدا را حلال شمارد (مائده، آیه 2).

به هر حال، عظمت اخلاقی در آن است که هر خلق و خوی نیکی در انسان به عنوان استخوان بندی ذاتی شخص در آید، در غیر این صورت آن خلق عظیم نخواهد بود.