فهرست مطالب

آینه پژوهش - سال بیست و نهم شماره 2 (پیاپی 170، خرداد و تیر 1397)

نشریه آینه پژوهش
سال بیست و نهم شماره 2 (پیاپی 170، خرداد و تیر 1397)

  • 184 صفحه، بهای روی جلد: 80,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1397/04/10
  • تعداد عناوین: 18
|
  • مقاله
  • حمید عطایی نظری صفحات 3-8
    ویلفرد مادلونگ اسلا مشناس برجسته آلمانی، به مناسبت معرفی و نقد کتاب ارزشمند «یکی و دیگر ]یعنی: خدا و همه اندیشه های انسان در باب او [: ملاحظاتی در باب کتابهای ملل و نح لنگاشتی اسامی » نوشته دیگر اسا مپژوه برجسته آلمانی، پروفسور یوزف فان اس، به اختصار بسیار، دیدگاه های خویش را در باب مساله جانشینی پیامبر ا کرم (ص) و موضع شیعیان و اهل سنت در این باره بازگو کرده است و این بار با صراحتی بیشتر به تبیین و توضیح نظرگاه خویش و آنچه در کتاب جانشینی حضرت محمد )ص( بیان کرده بود، پرداخته است. به جهت اهمیت نگر شها و نظرگاه هایی که وی در مقاله یادشده درباره تاریخ پیدائی تشیع و موضوع جانشینی پیامبر )ص( و نقد برخی از آراء فان اس در مسائل یادشده، مطرح کرده است، در این نوشتار ب هطور جدا گانه بعض آراء شایان توجه او در این موضوعات مرور می شود.
    کلیدواژگان: جانشینی پیامبر، شیعه، اهل سنت، ویلفرد مادلونگ، یوزف فان اس
  • حمید عطایی نظری صفحات 9-14
    متنی که در پی م یآید ترجمه فارسی نوشتاری است کتابگزارانه از پروفسور ویلفرد مادلونگ درباره کتابی نوانتشار از پروفسور یوزف فان اس با عنوان «یکی و دیگر ]یعنی: خدا و همه اندیشه های انسان در باب او [: ملاحظاتی در باب کتابهای ملل و نحل نگاشتی اسامی ». مادلونگ در این مقاله کوتاه ضمن ارائه ارزیابی کلی خود از کتاب فان اس، به مهمترین اختلاف نظرهای خود با او در باب مسائل مهم و وقایع سرنوشت ساز و جنجال برانگیز صدر اسام نظیر مساله جانشینی پیامبر (ص) و غصب خلافت و کشته شدن عثمان و اختلافات شیعیان و سنیان در این مسائل اشاره می کند. پاره ای از دیدگاه های همدلانه او با نظرگاه های شیعه در باب مسائل یادشده، از حیث ابراز آنها از سوی مورخ و پژوهشگری بی طرف که نگاهی بیرونی به دو مذهب شیعه و اهل سنت دارد بسیار حائز اهمیت و شایان توجه است.
    کلیدواژگان: جانشینی پیامبر، غصب خلافت، قتل عثمان، ویلفرد مادلونگ، یوزف فان اس، کتاب یکی و دیگر: ملاحظاتی در باب کتابهای ملل و نح لنگاشتی اسامی
  • رسول جعفریان صفحات 15-27
    نویسنده در نوشتار حاضر در قالب دهمین سلسله انتشارات با عنوان نسخه خوانی، متن چند نسخه را مورد مداقه قرار داده است. این متون بدین شرح اند:دفاع از شریعت در دیوانی از دوره صفوی
    وق فنامه نسخه ای از من لایحضره الفقیه در قزوین
    سندی از دوره افشاریه
    سکه نادرشاهی
    خدای تعالی چنگیز خان را قوت داد
    آلت دورنما و سمعک «عینک گوش » در اصفهان صفوی ساخته فرنگیان
    شیخ حر عاملی و استفاده از بیتی فارسی در متن عربی
    از قانون مسعودی ابوریحان بیرونی تا قانون ناصری میرزا نجم الملک غفاری اصفهانی.
    کلیدواژگان: نسخه خوانی، نسخه خطی، خوانش متون
  • جویا جهانبخش صفحات 29-36
    ابوطاهر خاتونی از ادبا و سرایندگان سد ه های پنجم و ششم هجری و از رجال و کارگزاران دستگاه فرمانروایی سلجوقیان بوده است. از وی، دیوانی بر جای نمانده است؛ لیک بیت های پراکنده و سروده های کوتاهی از او در تضاعیف آثار ادبی و لغوی و تاریخی و تذکره ها هست که مغتنم است. بیتی از ابوطاهر خاتونی که از رهگذر نزهه القلوب حمدالله مستوفی قزوینی به دست رسیده، این است: «موش چون بازماند از کشتن/ بر پلنگان گمیز کند ». سخن نویسنده در نوشتار حاضر، بر سر واژه کشتن است که در هر دو چاپ نزهه القلوب که در دسترس نویسنده بوده، به همین ریخت ضبط گردیده است. به زعم نویسنده، آنچه در بیت ابوطاهر خاتونی «کشتن » خوانده شده است؛ در اصل، «لشتن » بوده و بر اثر بدخوانی کاتبان یا طابعان یا حتی خود مستوفی یا...، به «کشتن » تحریف گردیده است.
    کلیدواژگان: ابوطاهر خاتونی، سلجوقی، شاعر قرن 5 هجری، بیت موش چون بازماند از کشتن بر پلنگان گمیز کند، کشتن، لشتن
  • محمد مصطفی اعظمی، نرگس بهشتی صفحات 37-68
    مناهج المستشرقین فی الدراسات العربیه الاسامیه، عنوان مجموعه ای دوجلدی است که در تونس منتشر شده است. جلد اول آن، شامل 8 فصل با عناوین قرآن، سنت نبوی و روایت آن، سیره نبوی، عقیده اسامی، قانون و شرع، فلسفه، تاریخ، لغت و ادب است. در هر فصل مقاله ای به بررسی دیدگاه های مطرح برخی مستشرقان و گاه مسلمانان همفکر با آنان اختصاص یافته است. متن حاضر، ترجمه مقاله ای از محمدمصطفی اعظمی، در نقد دیدگاه یوزف شاخت است که در فصل دوم کتاب، سنت نبوی و روایت آن، به چاپ رسیده است.
    کلیدواژگان: کتاب مناهج المستشرقین فی الدراسات العربیه الاسامیه، دیدگاه های مستشرقان، محمدمصطفی اعظمی، نقد دیدگاه، یوزف شاخت، کتاب سنت نبوی و روایت آن
  • سهیل یاری گل دره صفحات 69-74
    نگارنده در نوشتار پیش رو در قالب سلسله یادداش تهایی پیرامون تاریخ، فرهنگ و ادبیات، مقوله های ذیل را ب هاختصار اظهار می دارد:سخنانی از استاد ملک الشعراء بهار در ستایش علمه مجلسی
    اسفند و چشم زخم
    سرکه/سیلی نقد به از حلوای نسیه
    تصحیح ترجمه ای غلط
    فربهی و زیبایی زن.
    کلیدواژگان: تاریخ، فرهنگ، ادبیات
  • نقد و بررسی کتاب
  • علیرضا ذکاوتی قراگزلو صفحات 75-88
    الاغانی، تالیف ابوالفرج اصفهانی (368 - 284 ق) مهم ترین و مفصل ترین موسوعه قدیمی ادب عربی است که علاوه بر شعر و موسیقی، بسیاری اطلاعات تاریخی و نکات علمی و لطایف را دربرمی گیرد. نویسنده در نوشتار پیش رو، گزید های از نکات کتاب مذکور را با قید نشانی از چاپ دارالکتب (دوره 24 جلدی) ارائه می کند.
    کلیدواژگان: الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، موسوعه، ادب عربی
  • رسول جعفریان صفحات 89-98
    از میان آثار برجا یمانده ادبی آقاحسین خوانساری، وقفنامه ای است که برای میرزا رضیا محمد نوشته و تمام تاش خود را برای نگارش یک متن ادبی در چارچوب وقف با استفاده از آیات و احادیث بکار برده است. نسخه ای از وقفنامه آقاحسین برای میرزا رضیا در نسخه شماره 2570 دانشگاه )فریم 58 - 60 ( و نیز نسخه شماره 1997 دانشگاه )فهرست: 8/ 604 ( )فریم 165 - 171 ( آمده است. نویسنده، متن حاضر را از روی نسخه 1997 تهیه کرده و با نسخه 2570 مقابله و موارد افزون یا متفاوت را در کروشه افزوده است.
    کلیدواژگان: وقف، اصفهان، دوره صفوی، آقاحسین خوانساری، میرزا رضیا محمد، وقفنامچه، حرم امام علی (ع)، حرم امام حسین(ع)، وقفنامه، متن ادبی
  • هادی بیدکی صفحات 99-109
    نسخ متعددی از اوراد فتحیه سید علی همدانی و شروح و گزیده های آن در ایران وجود دارد که محققان فقط یک نسخه اوراد فتحیه ، دو نسخه رساله الاوراد و یک نسخه اسناد اوراد فتحیه اشاره کرده اند، در حالی که تا کنون، سه نسخه از اوراد فتحیه ، پنج نسخه از رساله الاوراد ، پنج نسخه از شرح جعفری، چهار نسخه از شروح دیگر اوراد فتحیه ، چهار نسخه از گزیده اوراد فتحیه و هفت نسخه ناشناس دیگر از اوراد سید شناسایی شده که مجموعا 28 نسخه است. نویسنده پس از مطالعه منابع مرتبط با آثار سید و بررسی فهرس تهای نسخ خطی تا جایی که در توان او بود، نسخ شناسایی شده را مطالعه و محتوای آنها را سنجید و پس از طبق هبندی و معرفی تمامی نسخ ب هدس تآمده، به نقد و تحلیل انتقادی فهرس تها و سخنان فهرست نویسان درباره آن نسخ پرداخت. برخی از فهرس تنویسان دو نسخه رساله الاوراد ، سه نسخه شروح اوراد فتحیه و یک نسخه گزیده اوراد فتحیه را اوراد فتحیه سید علی و دو نسخه ناشناس را شرح جعفری قلمداد کرده اند. معرفی 28 نسخه نویافته از اوراد سید علی و شروح و گزید ه های آن، گامی است برای دیگر محققان تا با همتی والا تصحیح و چاپ انتقادی اوراد سید علی و شروح و گزید ه های آن را سرلوحه کار خود قرار دهند. دستاورد این مقاله سعی دارد تا ضرورت تدوین کتا بشناسی انتقادی و ب هروز تمام آثار سید علی را به محققان گوشزد کند تا به واسطه آن، مخاطبان آگاهی تازه و بیشتری درباره این عالم و عارف نامدار و آثار او به دست آورند.
    کلیدواژگان: کتاب شناسی انتقادی، اوراد، سید علی همدانی
  • آلتون دانییل، عباس بصیری صفحات 111-123
    علاقه به تاریخ عباسیان، ممکن است به میزان زیادی مربوط به دسترسی به شماری از منابع تازه، به ویژه یکی از مهم ترین آنها یعنی تاریخی مجهول المولف درباره خاندان عباسی باشد. البته پاره ای از مشکلات پیرامون این اثر، آنچنان که باید و شاید حل نشده است. این مسائل شامل پرسش هایی درباره عنوان کتاب، تاریخ گردآوری و تدوین آن، هویت نویسنده و ارزش تاریخ نویسی و تاریخ نگارانه آن است. هدف از نگارش مقاله پیش رو، بازبینی این مشکلات و گمانه زنی هایی برای حل نقاط مبهم کتاب است تا این اثر برای پیشبرد فهم از تاریخ و سیاست عباسیان، بیشتر مورد توجه قرار گیرد. نوشتار حاضر ترجمه مقاله ای از التون ال دانیل در زمینه تاریخ خاندان عباسی و جایگاه آن در تاریخ نگاری اسامی است.
    کلیدواژگان: کتاب اخبار العباسیه، تاریخ نگاری اسامی، تاریخ عباسیان، خاندان عباسی، التون ال دانیل
  • محمد باعزم صفحات 125-132
    خوداستنادی، گفتمانی است که در سال های اخیر از جانب پژوهشگران غرب در مواجهه با قرآن کریم به منظور یافتن معنای واژ گان قرآنی کاربست یافته و بدین معنا است که قرآن در ارائه معنای واژ گان خود، به خود، استناد کرده و ارجاع می دهد. کتاب قرآن به روایت قرآن ) Le Coran par lui-même ( حاصل پژوهشی نوین در معنا کاوی واژ گان قرآن کریم به قلم خانم آن - سیلوی بوالیو به زبان فرانسوی است. مولف در این کتاب تاش کرده تا با نقد روش ایزوتسو و دانیل مادیگان در دریافت معنای واژ گان قرآنی، به ارائه متدی جدید در تعامل و مواجهه با قرآن کریم بپردازد. بدین منظور نویسنده کتاب براساس اهمیت و بسامد فراوان و پرتکرار واژه «کتاب » در قرآن کریم، تحقیقات خویش را بر ارائه معنای این واژه بر اساس الگوی خوداستنادی بنا نهاده است. سوال اصلی این تحقیق معنای واژه «کتاب » در کاربست قرآنی است و هدف آن ارائه مدل و روش مولف در دریافت و استنباط معنای واژه «کتاب » است.
    کلیدواژگان: واژه کتاب، خوداستنادی، قرآن به روایت قرآن، دانیل مادیگان، گفتمان خوداستنادی
  • عارف نوشاهی، شیوا امیرهدایی صفحات 133-138
    بحر زخار تذکر های فارسی از وجیه الدین اشرف است که در 1202 ق/ 1788 م. در دست تالیف بوده ولی از تاریخ پایان نگارش آن و یا تاریخ ولادت و درگذشت نویسنده، اطلاعی در دست نیست. بحر زخار تذکره عمومی بزرگان دینی سلسله های طریقت مختلف مخصوصا بزرگان دینی شبه قاره است. در این کتاب شرح حال 2800 تن درج شده که از آن میان 2000 نفر از شبه قار هاند. تا کنون دو جلد از این تذکره با تصحیح و تدوین آذرمیدخت صفوی چاپ شده است. هر دو جلد با همکاری مرکز تحقیقات فارسی دانشگاه اسامی علیگره و مرکز تحقیقات فارسی رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسامی ایران در دهلی به ترتیب در سال های 2012 و 2014 م. منتشر شده و به قول مصحح، جلد سوم آن نیز در دست چاپ است که با به چاپ رسیدن جلد سوم، انتشار آن کامل خواهد شد. مطلب پیش رو، ترجمه مقال های با عنوان «تذکره بحر زخار کی بعض غیرمستند روایتین » است که در مجله معارف ژوئن 2015 م. شماره 195 / 6 به طبع رسیده است و نگاهی به چند روایت غیرمستند در تذکره مذکور دارد.
    کلیدواژگان: تذکره فارسی، بحر زخار، وجیه الدین اشرف، بزرگان دینی، شبه قاره، سلسل ه های طریقت، تذکره عمومی
  • موشق آساتریان، علی حسن نیا، حسین لاغری صفحات 139-143
    نوشتار حاضر، ترجمه مقال های از موشق آساتریان است که در مجله مطالعات اسامی از مجموعه انتشارات بریل، شماره 109 ، سال 2014 ، صص 329 - 347 به زبان انگلیسی منتشر شده است و به بررسی یکی از جدیدترین آثار محمدعلی امیرمعزی می پردازد. کتاب معنویت اسام شیعی: عقاید و اعمال، متشکل از چهارده پژوهش توسط محمدعلی امیرمعزی است که در دو دهه اخیر در مجموع ه ها و نشریات مختلف منتشر شده اند. به ترتیب تاریخی، این مجموعه مقالات کل تاریخ اسام را پوشش می دهند و توجه اصلی آنها بر بعد باطنی و عرفانی فرقه شیعه است. رویکرد نویسنده، تاریخی و پدیدارشناسی است که با مطالعات انتقادی منابع، همراه با شناخت احساسات مذهبی و یافته ها و تجربیات عرفانی نویسندگان آنها و شاید خوانندگان ترکیب می شود.
    کلیدواژگان: محمدعلی میرمعزی، کتاب معنویت اسام شیعی: عقاید و اعمال، مکتب تشیع، شیعه شناسی، تاریخ اسام
  • سعیده دهقان نیری صفحات 145-149
    یکی از احادیثی که در کتاب فرهنگ ماثورات متون عرفانی ) 1380 : انتشارات سروش( آمده، حدیث «بعثت الی الاحمر و الاسود » است که به نقل از کتاب مرصاد العباد آمده و به «برای سرخ [پوست] و سیاه [پوست] برانگیخته شد هام » ترجمه شده است. در این میان این پرسش مطرح می شود که در زمان پیامبر )ص(، سرخ پوست چه مصداقی م یتوانسته داشته باشد؟ آیا احمر تنها به معنای سرخ است؟ آیا تنها معناهای احمر/ ابیض در این حدیث، سرخ پوست و سپیدپوست است؟ نویسنده نوشتار حاضر معتقد است که با جستجو و بررسی این حدیث در دیگر متون بتوان مفهوم مناسب تری نسبت به آنچه در فرهنگ ماثورات متون عرفانی آمده، به دست داد. وی در نوشتار پیش رو، تاملی در برداشت های متفاوت از این حدیث نبوی داشته و معنای درست حدیث را «به سوی جن و انس مبعوث شده ام » می داند.
    کلیدواژگان: حدیث نبوی، مفهوم حدیث، جن، انس، بعثت پیامبر، حدیث بعثت الی الاحمر و الاسود، معنای حدیث
  • مهدی امیریان صفحات 151-160
    در شماره 169 نشریه آینه پژوهش مقاله ای با عنوان « وقتی مترجم کی هان را بر ذهن نیگل آوار می کند، نقد و بررسی ترجمه کتاب «ذهن و کی هان » نوشته جناب آقای مهدی امیریان منتشر شد. مترجم کتاب نقدشده، آقای جواد حیدری در و بسایت فرهنگی صدانت به نقد جناب امیریان پاسخ داد هاند. جناب مهدی امیریان نیز در نوشت های با عنوان «پاسخ به مترجم کتاب ذهن و کی هان » به نوشتار آقای حیدری پاسخ دوباره داد هاند که در ادامه می خوانید.
  • مریم حقی کورانی صفحات 161-166
    نویسنده در نوشتار حاضر در پی معرفی چندین کتاب است که در زمینه اجتهاد و اصول فقه و تفاوت وهابیان و حنبلیان به قلم شیوخ اهل تسنن در مصر، شام، فلسطین و اردن نوشته یا چاپ شده است.
    کلیدواژگان: نشر عربی، تازه های نشر، اهل تسنن، اهل سنت، اجتهاد، اصول فقه، وهابیان، حنبلیان، معرفی کتاب، فقهای سنی
  • گفت و گو
  • حمید عطایی نظری صفحات 167-177
    دکتر یوپ لامیر در زمره برجسته ترین محققان غربی قرار دارد که برای سالهای متمادی به تحقیق در منطق اسامی اشتغال داشته است. دو اثر مهم وی در این زمینه، یکی پایان نامه دکتری او درباره منطق فارابی با عنوان «فارابی و قیاسهای ارسطوئی: نظریه یونانی و کاربرد اسامی » و دیگری ترجمه انگلیسی رساله تصور و تصدیق ملاصدرا به زبان انگلیسی است که برنده جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسامی ایران نیز شده است. تصحیح ترجمه عربی رکن الدین جرجانی از اخاق ناصری خواجه نصیرالدین طوسی و ترجمه انگلیسی تاریخ ادبیات )مکتوبات( عربی کارل بروکلمان از تازه ترین کارهای او در سالهای اخیر است. متن حاضر، صورت مکتوب گف توگویی است که راقم این سطور با جناب آقای دکتر یوپ لامیر در تاریخ سه شنبه پنجم اردیبهشت ماه سال 1396 هجری شمسی در تهران انجام داده است. مصاحبه به زبان فارسی صورت گرفته است و در اینجا با اندکی دخل و تصرفات ویراستارانه تقدیم می شود.