فهرست مطالب

اقتصاد کشاورزی و توسعه - پیاپی 38 (تابستان 1381)

فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه
پیاپی 38 (تابستان 1381)

  • 256 صفحه، بهای روی جلد: 8,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1381/06/15
  • تعداد عناوین: 12
|
  • مزیت نسبی ایران در تولید و صادرات پسته
    مصطفی سلیمی فر، صدیقه میرزایی خلیل آبادی صفحه 7
    پسته یکی از محصولات عمده صادراتی بخش کشاورزی ایران بوده است به طوری که در حال حاضر صادرات این محصول رتبه اول را در میان صادرات دیگر کالاهای این بخش داراست. به علاوه ایران هنوز هم بزرگترین تولید کننده پسته در سطح جهان به شمار می آید. هدف اصلی این مقاله بررسی این موضوع است که آیا ایران در تولید و صادرات پسته از مزیت نسبی برخوردار است؟ به این منظور از شاخصهای هزینه منابع داخلی (DRC) و مزیت نسبی آشکار (RCA) استفاده شده است. به کارگیری این شاخصها نشان می دهد که ایران در هر دو زمینه تولید و صادرات پسته از مزیت نسبی برخوردار است. اما با این حال با سه مشکل عمده روبه روست. در رابطه با تولید پسته، مشکل به بهره وری پایین عامل زمین بر می گردد به گونه ای که کشور از این بابت رتبه هفتم را در میان ده تولید کننده عمده جهان در سال 2000 داشته است. در زمینه صادرات پسته نیز می توان به وجود موانعی مانند ناکارایی بازار صادراتی و ساختار نامناسب (انحصار چند جانبه خرید) این بازار اشاره کرد.
  • کاربرد نظریه اسناد برای شناخت گندمکاران پر تولید و کم تولید
    کوروش رضایی مقدم، غلامحسین زمانی، آرمان بخشی جهرمی صفحه 29
    یکی از نظریه های مربوط به ایجاد انگیزش و استمرار آن برای کار، نظریه اسناد است. در این نظریه، توجی هات فرد، در موارد موفقیت و شکست مطرح می شود و افراد، نتایج کار خود را عمدتا به چهار عامل اصلی توانایی، تلاش، سختی کار و شانس نسبت می دهند. برای این چهار عامل اسنادی، سه خصوصیت در نظر گرفته شده است که عبارتند از: درونی یا بیرونی بودن، با ثبات یا بی ثبات بودن و کنترل پذیر یا کنترل ناپذیر بودن. هدف این پژوهش مشخص کردن این موضوع است که گندمکاران، موفقیت و ناموفق بودن خود را در تولید گندم به چه چیز یا چه کسی نسبت می دهند. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق پیمایشی و کاربرد روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده دو مرحله ای انجام گرفته است. برای این منظور با130گندمکار از روستاهای شهرستان بهبهان مصاحبه حضوری انجام گرفته و پرسشنامه مربوطه تکمیل شده است. نتایج پژوهش حاکی از این است که بین میزان تولید گندم با اسناد به تلاش و اسناد به توانایی، همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد و برعکس، با اسناد به سختی واسناد به شانس رابطه منفی و معنی دار برقرار است. یعنی تولید کنندگان موفق فعالیت های خود را به تلاش و توانایی های خود نسبت می دهند. به عبارتی، هر چه تولید کشاورزان بالاتر می رود، آنها موفقیت خود را بیشتر به تلاش و توانایی های خود وابسته می دانند. علاوه بر این، میزان تولید گندم با اسناد به عوامل درونی رابطه مثبت و معنی دار دارد. لزوم اجرای برنامه های آموزشی برای تغییر سبک اسناد گندمکارانی که عملکرد خود را به عوامل بیرونی نسبت می دهند جهت افزایش اعتماد به نفس و مسوولیت پذیری و همچنین فعالتر شدن آنان، از پیشنهادهای این پژوهش است.
  • اندازه گیری کارایی و بازدهی نسبت به مقیاس واحدهای پرورش جوجه گوشتی / مطالعه موردی استان همدان (1379)
    محمدحسن فطرس، موسی سلگی صفحه 47
    هدف اصلی این تحقیق، اندازه گیری کارایی فنی و تعیین بازده نسبت به مقیاس واحدهای پرورش جوجه گوشتی است. به این منظور با استفاده از روش طبقه بندی متناسب با حجم، 85 واحد پرورش دهنده جوجه گوشتی (حدود 20 درصد واحدهای فعال در سال 1379) در سطح استان همدان انتخاب شد. همچنین از طریق تکمیل پرسشنامه، آمار و اطلاعات لازم برای دو دوره پرورش در فصلهای پاییز و زمستان جمع آوری و جهت دستیابی به هدفهای تحقیق از نرم افزار deap2.1 استفاده شد. نتایج نشان می دهد که میانگین کارایی فنی، تحت شرایط بازده ثابت و متغیر نسبت به مقیاس، به ترتیب 39.5 و 64.4 درصد و میانگین کارایی مقیاس نیز برابر 60.2 درصد است. همچنین اختلاف بین بهترین واحد پرورش دهنده و میانگین نمونه، با فرض بازده متغیر نسبت به مقیاس، حدود 35.6 درصد است. چنانچه این اختلاف از طریق افزایش میانگین کارآیی فنی بهره برداران به صفر کاهش یابد میزان تولید با استفاده از فناوری و عوامل تولید فعلی 35.6 درصد افزایش پذیر است. همچنین باید افزود که بیش از 88 درصد از واحدهای پرورش جوجه گوشتی (75 درصد) دارای بازده فزاینده، 5.9 درصد (5 واحد) دارای بازده کاهنده و به همین میزان نیز دارای بازده ثابت نسبت به مقیاس هستند.
  • بررسی عوامل موثر بر توسعه کشت سویا در استان گلستان
    نورمحمد آبیار صفحه 67
    بر اساس آمارهای رسمی، تولید روغنهای خوراکی از منابع داخلی، تنها کمتر از 10 درصد نیاز مصرفی کشور را تامین می کند و لذا همه ساله مقادیر چشمگیری چربی و روغن خوراکی خام و آماده با صرف هزینه های ارزی درخور توجهی وارد کشور می شود. با توجه به ضرورت و اهمیت افزایش تولید دانه های روغنی، بررسی و شناخت عوامل اقتصادی، اجتماعی و فنی موثر بر فرآیند تصمیمگیری کشاورزان در کشت و عرضه محصولات یاد شده از اهمیت خاصی برای نظام برنامه ریزی و سیاستگذاری بخش کشاورزی برخوردار است. تحقیق حاضر تلاشی در این راستاست و به منظور شناسایی عوامل تعیین کننده توسعه کشت سویا، با استفاده از روش تحلیل اقتصاد سنجی (مدل توبیت) و داده های مقطعی سال زراعی 1378-79 در استان گلستان، به عنوان مهمترین منطقه کشت و تولید دانه های روغنی کشور، انجام شده است. نتایج تحقیق گویای آن است که عواملی نظیر اندازه مزرعه، تجربه کشاورز، فاصله مزارع از شرکت توسعه کشت دانه های روغنی، داشتن ماشین آلات کشاورزی، بروز عارضه اختلال در غفالبندی، درصد افت تعیین شده برای محصول سویای تحویلی و نوع مالکیت منابع آبی مزرعه از مهمترین عوامل تعیین کننده توسعه کشت سویا در این منطقه به شمار می رود. در این تحقیق متناسب با یافته های آن، پیشنهادهایی برای کاربری در سیاست گذاری بخش کشاورزی و به ویژه در راستای توسعه کشت محصول سویا ارایه شده است.
  • تحلیل اقتصاد تولید انگور و برآورد کارایی فنی انگور کاران درکهگیلویه و بوریراحمد
    بهروز حسن پور صفحه 83
    انگور اهمیت اقتصادی بسزایی در بخش کشاورزی استان کهگیلویه و بویر احمد دارد. هدفهای عمده این تحقیق عبارت است از: 1. بررسی روابط داده - ستانده در تولید انگور، 2. اندازه گیری کارایی انگورکاران آبی و دیم و 3. بررسی عوامل موثر بر کارایی انگورکاران. روش این مطالعه پیمایشی است. بر همین اساس با استفاده از روش نمونه گیری ساده طبقه بندی شده، در دو شهرستان بویر احمد و گچساران از 82 نفر انگورکار به وسیله پرسشنامه، مصاحبه به عمل آمد. به کمک رگرسیون چند متغیره نیز توابع تولید انگور آبی ودیم و کشش تولید نهاده ها برآورد شد. همچنین با استفاده از تخمین توابع تولید متعالی مرزی تصادفی، کارآیی فنی انگورکاران اندازه گیری و عوامل موثر بر آن تجزیه و تحلیل شد. نتایج این بررسی نشان داد که مقدار بازده نسبت به مقیاس در باغهای انگور آبی و دیم به ترتیب 1.39 و 0.65 است و کلیه نهاده ها (به جز نهاده سم که بیش از حد مصرف شده است) به طور منطقی و اقتصادی مورد مصرف کشاورزان قرار گرفته اند. میانگین کارآیی فنی انگورکاران آبی (در شهرستان بویراحمد) و دیم (در شهرستان گچساران) به ترتیب 68.6 و 62.1 درصد محاسبه شد. بنابراین بدون افزایش سطح زیر کشت و بهره گیری از فناوری موجود تنها با بهبود کارآیی فنی می توان میزان تولید انگور استان را حدود 35 درصد افزایش داد. متغیرهای سن، تحصیلات و تجربه کشاورز و نیز سن باغ به طور جداگانه رابطه مستقیمی با میانگین کارآیی فنی دارند. باغدارانی که فاصله درختان آنها بین 1.5 تا 3 متر و باغدارانی که تعداد قطعات باغشان بین 2 تا 3 قطعه بود، از بیشترین میانگین کارایی فنی برخوردار بودند. از سوی دیگر، میانگین کارآیی کشاورزانی که شغل دیگری غیر از انگورکاری نداشتند کمتر بود. در پایان با توجه به درصد پاسخ انگورکاران در زمینه مشکلاتشان و نتایج این پژوهش، پیشنهادهایی جهت بهبود کارایی انگورکاران ارایه شد.
  • ارزیابی تاثیر صادرات و بی ثباتی در آمدهای صادراتی بخشهای مختلف اقتصادی بر رشد اقتصادی این بخشها / مطالعه موردی ایران (1347 - 74)
    صفحه 113
    بررسی تاثیر میزان صادرات و همچنین بی ثباتی درآمدهای صادراتی بخشهای کشاورزی، صنعت و معدن، نفت و خدمات بر رشد اقتصادی این بخش ها از هدفهای اصلی این مقاله است. بدین منظور از اطلاعات سری زمانی سالهای 1347-74 اقتصاد ایران، شاخصهای مناسب اندازه گیری میزان بی ثباتی و الگوی پیشنهادی فدر و خلیلیان و حفار اردستانی استفاده شده است (Feder, 1982)، (خلیلیان و حفار اردستانی، 1379). یافته های این پژوهش حکایت از این دارد که صادرات بخش های کشاورزی و خدمات تاثیر معنی داری بر رشد این بخش ها ندارد اما صادرات بخش های صنعت و معدن و نفت تاثیر مثبت و معنی دار بر رشد این بخش ها دارد. همچنین میزان بی ثباتی صادرات بخش های کشاورزی و صنعت و معدن تاثیر منفی و معنی دار و بخش نفت تاثیر مثبت و معنی دار بر رشد اقتصادی بخش های مربوطه داشته است. بر اساس یافته های این مطالعه و سایر مطالعات انجام شده در اقتصاد ایران پیشنهاد می شود که در برنامه ریزی های اقتصادی کشور، برای کاهش تاثیر منفی بی ثباتی صادرات بر رشد اقتصادی بخش ها و کل اقتصاد، به متنوع سازی کالایی (به صورت متنوع سازی عمودی) جغرافیایی اهمیت ویژه ای داده شود.
  • تجزیه و تحلیل مزیت نسبی صادراتی گروه های مختلف صنایع غذایی ایران
    یحیی فتحی صفحه 129
    از جمله عوامل موثر در تعیین راهبرد مناسب برونگرا در توسعه اقتصادی هر کشور, تحت عنوان راهبرد توسعه صادرات دارا بودن مزیت نسبی در تولید و صادرات است. در این زمینه, معیارهای بسیاری از سوی برخی از اقتصاد دانان نظیر بالاسا, هیلمن, والراس, یتس و...ارائه شده است. از جمله این معیارها که بیشتر بر مزیت نسبی صادراتی بر اساس عملکرد صادراتی کشورها در گروه های کالایی مختلف تاکید دارد, معیار مزیت نسبی آشکار بالاسا و شرط هیلمن است.
  • نقش اجرایی رژیم حقوقی رودخانه هیرمند در تعدیل خشکسالی سیستان
    جابر سلطانی، علیرضا کرباسی صفحه 155
    در دهه اخیر، به خصوص در سالهای پایانی سده بیستم، کمبود منابع آب شیرین به یک مسئله بحران ساز جهانی تبدیل شده و آب به عنوان موضوعی مهم، در کانون مباحثات و مذاکرات بین الملل قرار گرفته است. تعدادی از کشورهای جهان بخش گسترده ای از آب مورد نیاز خود را از رودخانه های مرزی اختلاف زا تامین می کنند. در کشور ما ضریب وابستگی به منابع آب با منشا خارج از کشور، در بعد ملی رقم ناچیزی است ولی در بعد منطقه ای رقمی بالا و بسیار مهم و حیاتی است، به طوری که ضریب وابستگی سیستان به رودخانه مرزی هیرمند تقریبا 100 درصد است. از این رو هر از چند گاهی جلوگیری از ورود آب هیرمند از افغانستان به ایران منجر به نابودی کشاورزی منطقه و بروز بحران و خشکسالی می شود. میانگین آبدهی سالانه هیرمند حدود 4.6 میلیارد متر مکعب است. همچنین سالانه به طور متوسط 2.8 میلیارد متر مکعب آب از سایر رودهای افغانستان و 0.6 میلیارد متر مکعب نیز از رودهای داخلی ایران به تالابهای بین المللی هامون واقع در دشت سیستان وارد می شود. وجود خطر انحراف آب هیرمند به منطقه ای موسوم به گودزره بدون وارد شدن به ایران، مشکل پیچیده ای را برای مدیریت آب منطقه و به ویژه تالابهای بین المللی هامون به وجود می آورد.
    یکی از مشغله های مهم سیاسی ایران در یک سده اخیر، تعیین رژیم حقوقی هیرمند بوده است. هر چند مرزهای بین المللی میان ایران و افغانستان در میانه شاخه اصلی هیرمند در شرایط کنونی مورد پذیرش دو کشور است، ولی نحوه تقسیم آب هیرمند، نحوه بهره برداری از آن در منطقه دلتا و سایر حقوق مربوط به این رودخانه همچنان لاینحل باقی مانده است.
    با توجه به مطالب پیشگفته، در مطالعه حاضر ضمن بررسی آبی سیستان، عوامل محدود کننده ذخایر سطحی، تاثیر سدهای احداثی افغانستان بر وضعیت کنونی و آینده منابع آب سیستان و رژیم های حقوقی تقسیم آب بین دو کشور همسایه ایران و افغانستان تحلیل می شود بر اساس نتایج تحلیلی، برای کاهش وابستگی و بهبود وضعیت، راهکارهایی ارایه می گردد.
  • بررسی مشکلات و موانع اجرایی طرحهای بهسازی و کالبدی روستایی از نظر سرپرستان خانوارهای روستایی در شهرستان گرگان
    خلیل کلانتری، علیرضا خواجه شاهکوهی صفحه 185
    طرح های بهسازی روستایی از جمله طرح های توسعه روستایی است که از سال 1368 توسط وزارت جهاد سازندگی سابق در برخی روستاهای کشور به اجرا گذاشته شده است. در این طرح ها سعی شده است تا با انجام بررسی های اجتماعی- اقتصادی، محیطی و کالبدی ضمن شناسایی روستاهای مرکزی، نسبت به بهسازی و سازماندهی این مراکز به شیوه ای مناسب جهت ارایه خدمات لازم به نواحی روستایی اطراف اقدام شود. اگر چه اجرای این گونه طرح ها می تواند نقش مهمی در فرآیند توسعه روستایی ایفا کند، اما معمولا در اجرا با دشواری های بسیار مواجه می گردند. به همین دلیل این مقاله می کوشد به شناسایی این مشکلات و موانع اجرایی طرح های بهسازی و کالبدی در مناطق روستایی شهرستان گرگان بپردازد. برای تحقق این هدف، اطلاعات مورد نیاز از طریق دو نوع پرسشنامه (پرسشنامه روستا و پرسشنامه سرپرستان خانوارها) از 230 نفر جمع آوری شد و با استفاده از نرم افزار spss تحت ویندوز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان می دهد که بین متغیرهای آگاهی، مشارکت و رضایت افراد با میزان مشکلات اجرایی طرح های بهسازی، رابطه منفی در سطح 99% وجود دارد. تحلیل رگرسیون گام به گام نیز نشان میدهد که 76% از مشکلات اجرایی طرح های بهسازی در روستاهای مورد مطالعه به تخریب منازل و تعریض معابر، عدم مشارکت مردم، کمبود وام جهت پرداخت به واحدهای خسارت دیده، طولانی شدن زمان اجرای طرح، بی توجهی به نیاز روستاییان، نیمه تمام رها شدن کارها و مشکل مدیریت در اجرا مربوط می شود.
  • اقتصاد تولید بخش دامداران عشایر کوچنده و اسکان یافته / مطالعه موردی ایل کرد
    فرخ کفیل زاده، علی اسمعیلی زاده، مهدی سیدان صفحه 201
    ایل کرد، بزرگترین ایل استان ایلام، یکی از ایلاتی است که برنامه های اسکان عشایر در مورد تعدادی از خانوارهای آن به اجرا در آمده است. هدف این تحقیق، بررسی اقتصاد تولید بخش دامداری عشایر کوچنده و اسکان یافته ایل کرد است. اطلاعات مورد استفاده در تحقیق حاضر از طریق تکمیل 250 پرسشنامه برای عشایر کوچنده و 157 پرسشنامه برای عشایر اسکان یافته ایل گردآوری شد. نتایج این تحقیق نشان داد که ترکیب دام عشایر اسکان یافته و کوچنده متفاوت است. در شرایط اسکان، سهم گوسفند و گاو افزوده می شود (به ترتیب 7.0 و 2.4 درصد) و سهم بز و احشام باربر کاهش می یابد (به ترتیب 8.3 و1.1 درصد).
    تولیدات دامی عشایر ایل کرد شامل گوشت (دام زنده)، فرآورده های لبنی و الیاف دامی (پشم و مو) است. فروش دام زنده، فرآورده های لبنی و الیاف دامی به ترتیب 77.2 و 20.2 و 2.6 درصد از ارزش کل تولیدات دامی عشایر کوچنده و نیز 81.5، 16.9 و 1.6 درصد از ارزش کل تولیدات دامی عشایر اسکان یافته را تشکیل می دهد. هزینه نگهداری سالانه هر راس دامی عشایر کوچنده نسبت به عشایر اسکان یافته بیشتر است (برای هر راس گوسفند، بز و گاو داشتی به ترتیب 1.50، 1.51 و 1.47 درصد). سود سالانه حاصل از هر راس گوسفند و گاو داشتی در شرایط اسکان بیشتر از شرایط کوچ اما سود حاصل از هر راس بز کمتر است (برای هر راس گوسفند، گاو و بز به ترتیب 11.31، 23.03 و6.96 درصد). متوسط درآمد خالص سالانه هر خانوار کوچنده است (18.16 درصد)
  • کتابنامه
    صفحه 225
  • پژوهشنامه
    صفحه 230