فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه
پیاپی 60 (زمستان 1386)

فرایند تولید در بخش کشاورزی همواره با مخاطره های گوناگونی همراه است؛ زیرا از سویی تولید در این بخش به طبیعت و شرایط آب و هوایی بستگی دارد و از سوی دیگر پیوسته در برابر آفتها و بیماری های گیاهی آسیب پذیر بوده است. این خصوصیات باعث تمایز بخش کشاورزی از دیگر بخشهای تولیدی شده است. در این راستا بیمه محصولات کشاورزی به خصوص محصول راهبردی گندم، سیاستی حمایتی معرفی شده است.
در این مطالعه تلاش شده است با به کارگیری الگوی لاجیت، عوامل موثر بر پذیرش بیمه محصولات کشاورزی در شهرستان هرسین واقع در استان کرمانشاه بررسی شود. داده های این تحقیق از راه تکمیل 196 پرسشنامه در سال زراعی 1383- 84 جمع آوری شده است. نتایج تحقیق نشان داد که عوامل فردی، اقتصادی و اجتماعی متعددی در پذیرش بیمه از سوی کشاورزان تاثیر داشته اند. در این تحقیق سطح تحصیلات، مساحت اراضی تحت کشت گندم، تنوع تولید، درجه ریسک گریزی و نوع مالکیت پنج عامل مهم و تاثیرگذار بر پذیرش بیمه از سوی کشاورزان بوده است.

این مقاله نتیجه پژوهشی با هدف شناسایی عوامل مختلف تاثیرگذار بر بخش مالی غیررسمی در خرید محصولات، عرضه نهاده ها و اعطای اعتبارات و تعیین سهم آن و همچنین بررسی تطبیقی با بخش مالی رسمی در مناطق روستایی است.
اطلاعات لازم از طریق مطالعات میدانی و تکمیل پرسشنامه در روستاهای 2 استان خراسان رضوی و آذربایجان غربی به دست آمد. روش تحقیق از نوع پیمایشی با استفاده از براورد مدل اقتصادسنجی انتخاب دو تایی (مدل لاجیت) است.
نتایج تحقیق نشان داد که منابع مالی غیر رسمی در روستاهای کشور غیر از اعطای اعتبارات، کارکردهای متفاوت دیگر نیز دارند که یکی از آنها تامین نیازهای روزمره و امور کشاورزی است، به طوری که سهم عوامل رسمی و غیررسمی در خرید محصولات اعم از زراعی، باغی و دامی به ترتیب 8/27 و 2/72 درصد به دست آمد. همچنین 70 درصد از وامهای اعطایی به روستاییان از طریق بخش مالی رسمی و مابقی (30درصد) از سوی منابع غیررسمی (بدون احتساب فامیل و دوستان) پرداخت شده بود.
منابع غیررسمی علاوه بر تامین نقدینگی روستاییان، در اجاره دادن ماشین آلات و ادوات کشاورزی به صورت نسیه و پیش خرید محصولات فعالند. این منابع مزیتهایی مانند در دسترس بودن و نیاز نداشتن به مدارک و وثیقه های خارج از توان روستاییان دارند، اما در مقابل، نسبت به منابع رسمی دارای نرخ بهره بالاتر می باشند.
نتایج براورد مدل لاجیت نیز نشان داد که افزایش مساحت زمینهای زیر کشت، احتمال استفاده از بخش مالی غیررسمی را افزایش می دهد. همچنین افزایش سن سرپرست خانوار (به دلیل ریسک پذیری پایین افراد مسن) و افزایش درآمد غیر کشاورزی خانوار موجب کاهش احتمال استفاده از منابع غیررسمی می گردد.

تامین مطمئن و بموقع انرژی مصرفی بخش کشاورزی اهمیت فراوانی دارد و نیازمند پیش بینی دقیق مصرف بلندمدت انواع حاملهای انرژی است. پیش بینی مصرف بلندمدت انرژی در بخش کشاورزی، علاوه بر عوامل اقتصادی تعیین کننده آن، نیازمند در نظر گرفتن تاثیر بهبود فناوری تولید در مصرف انرژی این بخش است.
در این تحقیق جهت تعیین تاثیر تحولات تکنولوژیکی بر مصرف انرژی در بخش کشاورزی و براورد مصرف بلندمدت انرژی در این بخش از مدل ارزیابی تقاضای انرژی و نرم افزار MEDEE-S استفاده شده است. تشریح کلی روش شناسی و فرایند شبیه سازی تقاضای انرژی در مدل MEDEE-S، تبیین ساختار مصرف انرژی در بخش کشاورزی، شبیه سازی تقاضای بلندمدت انرژی در بخش کشاورزی به تفکیک حامل و نوع مصرف و آثار بهبود فناوری بر مصرف انرژی بخش کشاورزی عناوین مورد بررسی در این مقاله اند.
نتایج این مطالعه نشان داد که تاثیر عامل فنی پیشرفت فناوری در تقاضای بلندمدت انرژی در بخش کشاورزی از تاثیر عوامل اقتصادی قیمت و رشد ارزش افزوده واقعی بخش کشاورزی کمتر نیست.

مطالعه حاضر در پی دستیابی به الگوی بهینه کشت و تخصیص منابع کمیاب از جمله آب و تعیین نمودار تقاضای هنجارین (نورماتیو) آب در شهرستان کازرون - که دارای اقلیم نیمه خشک است - می باشد. در این باره آمار و اطلاعات مورد نیاز از مزارع با وسعت کمتر از 5 هکتار در سال 1383 جمع آوری شده است. جهت تعیین الگوی بهینه کشت، از تکنیکهای برنامه ریزی ریاضی و برای استخراج و تجزیه و تحلیل نتایج، از نرم افزار LINDO استفاده شده و از این طریق الگوی کشت با توجه به محدودیتهای منطقه، در دو حالت کنونی(کالیبره) و بهینه تعیین گردیده است. برای نشان دادن رابطه قیمت- مقدار، نمودار تقاضای آب به صورت پلکانی استخراج شده است.
نتایج نشان می دهد که کشاورزان منطقه از منابع موجود به نحو بهینه استفاده نمی کنند، به گونه ای که اختلاف سود در اجرای دو حالت کنونی و بهینه 5/11 درصد می باشد. همچنین قیمت سایه ای آب در فصل بهار 523 ریال تعیین گردید و مشخص شد عامل اصلی محدودکننده تولید است.

الگوی صحیح مصرف مواد غذایی به دوعامل مقداروکیفیت موادغذایی مصرف بستگی دارد. مرغ از مهمترین موادغذایی می باشدکه می تواند کمک شایانی به تغذیه مناسب وصحیح داشته باشد و از این رو تولید اقتصادی آن از ضروریات می باشد. بر همین اساس دراین تحقیق به بحث بهره وری تولیدگوشت مرغ درتعاونی های طیورسیستان پرداخته شده است. این تحقیق با مطالعه اسناد وآمار اطلاعات موجود و تکمیل پرسشنامه از 33 تعاونی مرغ گوشتی - که درسال1382 درسطح سیستان فعال بوده اند - به روش سرشماری وانجام مصاحبه با همه مرغداران صورت گرفته است. پس از بررسی وضعیت موجود، با استفاده از داده های جمع آوری شده از مرغداری ها، تابع تولیدترانسندنتال براورد شده است که نشان می دهد در مورد مرغ گوشتی متغیرهای جوجه، دان و بهداشت معنیدار شده اند. از طریق تابع براوردی همچنین شاخصهای تولید متوسط،تولیدنهایی،ارزش تولید نهایی،تخصیص بهینه وبهره وری کل عوامل تولید براوردگردیدند. نتایج نشان می دهد که جهت افزایش تولید باید بهبود فناوری (که مهمترین آن جوجه اصلاح شده و سالم و دان مرغوب می باشد) صورت گیرد.

در مطالعه حاضر اندازه بهینه دولت کشورهای منتخب از طریق منحنی آرمی با استفاده از تحلیل داده های پانل و سری زمانی بررسی شده است. آمار و اطلاعات مورد نیاز مجموعه کشورهای منتخب برای دوره زمانی 1970-2002 از پایگاه های اینترنتی بانک جهانی و مرکز اطلاعات اقتصادی ایران جمع آوری شده است.
نتایج حاصل از براورد گروهی معادله منحنی آرمی برای 13 کشور منتخب نشان می دهد که برای رسیدن به اندازه بهینه، اندازه دولت در کشورهای مورد بررسی باید به طور متوسط 57 درصد افزایش یابد، در حالی که تخمینهای سری زمانی جداگانه برای هر کشور دلالت بر افزایش به طور متوسط 02/15 درصدی اندازه دولت دارد. اندازه بهینه دولت برای ایران براساس تخمین جداگانه تابع منحنی آرمی 64/26 درصد به دست آمد که اندکی از میانگین اندازه دولت در دوره مورد بررسی بیشتر است. گفتنی است در دوره مورد بررسی میانگین اندازه دولت در ایران 72/25 درصد و انحراف معیار آن 11/8 درصد و در 16 سال از دوره مورد مطالعه، اندازه دولت بیش از اندازه بهینه آن بوده است. در مطالعه گروهی کشورهای منتخب پدیده منحنی آرمی در بخش کشاورزی دیده نشد؛ اما براساس تخمین سری زمانی، اندازه بهینه دولت در ایران 8/33 درصد به دست آمد که از اندازه فعلی دولت بیشتر است، بنابراین تا زمانی که بخش خصوصی توانایی ارائه خدمات مورد نیاز را کسب کند نباید از نقش دولت در بخش کشاورزی کاسته شود.

در این مطالعه تقاضای مواد غذایی در چارچوب یک سیستم براورد گردیده است. به این منظور ابتدا ساختار تفکیک پذیری مدل با آزمون پارامتری بررسی گردید و سپس از سیستم تقاضای تقریبا ایده آل در دو حالت ایستا و پویا استفاده شد. در این راستا از داده های سری زمانی مربوط به سالهای 1353-1382 استفاده گردید. یافته های مربوط به خصوصیات مختلف و آزمونهای خطای تصریح نشان داد که نتایج در حالت پویا از حالت ایستا بهتر است. نتایج مربوط به ساختار تفکیک پذیری فرضیه تحقیق (مصرف کنندگان تخصیص درآمد را ابتدا بین گروه های مختلف خوراکی و سپس بین انواع مختلف گوشتها انجام می دهند) را رد نمود. مطابق با انتظارات نظری، کلیه کششهای خودقیمتی جبرانی و غیرجبرانی منفی و تمامی کششهای درآمدی مثبت به دست آمدند.