فهرست مطالب

اقتصاد کشاورزی و توسعه - پیاپی 77 (بهار 1391)

فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه
پیاپی 77 (بهار 1391)

  • 300 صفحه، بهای روی جلد: 20,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1391/05/05
  • تعداد عناوین: 10
|
  • محمدرضا پاکروان، محمدرضا زارع مهرجردی، مهدی کاظم نژاد صفحه 1
    بخش کشاورزی در نقش یکی از بخشهای مهم اقتصادی کشور، با توجه به داشتن مزیتهای بالقوه طبیعی و همچنین نقش حساس در امنیت غذایی جامعه، بیش از سایر بخشها نیاز به توجه و برنامه ریزی دارد. توجه به مزیت-نسبی فعالیتهای مختلف کشاورزی یکی از جنبه های مهم برنامه ریزی در این بخش است. لذا در تحقیق حاضر با استفاده از جمع آوری اطلاعات سال زراعی 1387-88، اقدام به محاسبه شاخصهای مزیت نسبی محصولات زراعی شهرستان ساری شد.
    نتایج مطالعه نشان می دهد که از بین محصولات مورد بررسی، جو دارای مزیت نیست و مقدار شاخص DRC آن 03/2 است، اما با این حال از نظر سطح زیرکشت در بین محصولات مورد بررسی، رتبه سوم را دارد و لذا به مسئولان استان پیشنهاد می شود که با اعمال سیاستهایی، موجبات ایجاد مزیت نسبی برای این محصول را فراهم سازند و یا مقداری از سطوح زیرکشت این محصول را جایگزین محصولاتی مزیت دار مانند گندم و کلزا سازند. همچنین محصول گندم در کمترین مقدار ارزش نرخ ارز برحسب ریال دارای شاخص DRC یک می شود و این موضوع نشان می دهد که سودآوری اجتماعی بالای این محصول کشاورزان را حتی در کمترین سطح درآمد اجتماعی، به تولید این محصول ترغیب می کند که در شرایط فعلی نیز از نظر سطح زیرکشت رتبه دوم را در شهرستان دارد.
    کلیدواژگان: محصولات زراعی، مزیت نسبی، شاخص DRC، شهرستان ساری
  • الهام باریکانی، مجید احمدیان، صادق خلیلیان، امیرحسین چیذری صفحه 29
    وجود نوسان در عرضه منابع آب سطحی و کمبود این منابع در سطح کشور موجب شده است تا برداشت از منابع آب زیرزمینی بیش از حد مجاز و بدون توجه به تغذیه این منابع صورت گیرد. این مسئله همچنین باعث ایجاد وضعیت بحرانی در منابع آب زیرزمینی شده است و لذا توجه هرچه بیشتر به این منابع برای حفظ پایداری آنها ضروری است. در این مطالعه تلاش شده است با کمک مدلهای برنامه ریزی ریاضی، استفاده تلفیقی از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی در تولید محصولات زراعی دشت قزوین - که یکی از دشتهای بحرانی کشور در استفاده از منابع آب است - بهینه شود. بدین منظور با استفاده از مدل برنامه ریزی خطی، الگوی بهینه کشت محصولات زراعی با اهداف حداکثرسازی سود بازاری کشاورزان و حداکثرسازی منافع اجتماعی در منطقه مورد مطالعه در سال 1386تعیین شد. در هر دو سناریو با توجه به سطح زیر کشت محصولات مختلف و محدودیتهای بازار برای این محصولات، الگوی کشت پیشنهادی تعدیل و تصحیح و نتایج با یکدیگر مقایسه شد.
    نتایج مطالعه نشان داد که با در نظر گرفتن محدودیت بهره برداری از منابع آب زیرزمینی، بهینه سازی با هدف حداکثر منافع اجتماعی، منافع بیشتری را عاید منطقه می کند. همچنین توزیع زمانی برداشت از منابع آب زیرزمینی در هر یک از الگوهای براورد شده، با توجه به نیاز آبی محصولات انتخابی در ماه های مختلف سال، متفاوت بوده و با توجه به الگوی کشت پیشنهادی تغییر کرده است.
    کلیدواژگان: استفاده تلفیقی، منابع آب سطحی، منابع آب زیرزمینی، الگوی کشت، دشت قزوین
  • حسین مهرابی بشرآبادی، ابراهیم جاودان صفحه 57
    پذیرش نظام ارزی شناور توسط کشورهای مختلف در سال 1973، منجر به نوسانات و نااطمینانی معناداری در نرخهای ارز شده که این نااطمینانی، متغیرهای گوناگون اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده است. در مطالعه حاضر نیز تاثیر نااطمینانی نرخ واقعی ارز در اشتغال بخش کشاورزی ایران در دوره 1350-1386 بررسی شده است. در این راستا از الگوی واریانس ناهمسانی شرطی اتورگرسیو تعمیم یافته برای محاسبه شاخص نااطمینانی نرخ واقعی ارز و الگوهای تصحیح خطا و همجمعی برای براورد روابط کوتاه مدت و بلندمدت استفاده شده است.
    براساس یافته های این پژوهش، نااطمینانی نرخ واقعی ارز در کوتاه مدت و بلندمدت تاثیر منفی در اشتغال بخش کشاورزی ایران داشته است. نتایج تجزیه واریانس هم نشان می دهد که در دوره اول تمامی تغییرات متغیر اشتغال بخش توسط خود متغیر توضیح داده شده و در دوره های بعدی با کاهش سهم این متغیر، سهم بقیه متغیرها روند صعودی داشته است. توابع واکنش نیز نشان می دهد اثر تکانه های وارد از سوی متغیر اشتغال کشاورزی بر خود متغیر معنی دار بوده اما تکانه های سایر متغیرهای مدل اثر معنی داری بر اشتغال کشاورزی نداشته است. لذا با توجه به نتایج پژوهش پیشنهاد می شود برای جبران اثر منفی نااطمینانی نرخ ارز بر اشتغال بخش کشاورزی، سیاستهای حمایتی دولت با هدف حمایت از تولید و تجارت در این بخش به اجرا درآید.
    کلیدواژگان: اشتغال، بخش کشاورزی، نااطمینانی، نرخ واقعی ارز، ایران
  • رحیم محمودگردیف صادق خلیلیان، سیدابوالقاسم مرتضوی صفحه 81
    از میان سرمایه گذاری در بخشهای مختلف اقتصادی، سرمایه گذاری در بخش کشاورزی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است. از این رو در مطالعه حاضر به ارزیابی تاثیر سیاستهای پولی و مالی در سرمایه گذاری خصوصی در بخش کشاورزی پرداخته شده که در این راستا از آمار سری زمانی سالهای 1346-85 و روش خود رگرسیونی با وقفه های گسترده (ARDL) استفاده شده است.
    نتایج تحقیق نشان داد که سرمایه گذاری دولت به عنوان سیاست مالی دولت در بخش کشاورزی، تاثیر منفی و در مقابل، سیاست پولی با تامین نقدینگی مورد نیاز سرمایه گذاران، تاثیر مثبت و معنی دار در سرمایه گذاری خصوصی در بخش کشاورزی داشته اند. همچنین نرخ رشد قیمت محصولات کشاورزی و شاخص بی ثباتی آن به ترتیب تاثیر مثبت و منفی در سرمایه گذاری خصوصی در بخش کشاورزی داشته است.
    کلیدواژگان: سرمایه گذاری خصوصی، سیاست پولی، سیاست مالی، بخش کشاورزی، ایران
  • شهره سلطانی، سیدجمال فرج الله حسینی، سیدمهدی میردامادی صفحه 109
    از آنجا که عملکرد اقتصادی صنایع به ظرفیت آنها برای نوآوری وابسته است، در تحقیق حاضر نوآوری و سطح توانایی مدیریت نوآوری و عوامل موثر بر آنها در صنایع غذایی کوچک روستایی در سالهای 1388 و 1389با استفاده از مدل هکمن بررسی شد. به این منظور اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل 111 پرسشنامه در سطح مدیران شرکتهای صنعتی غذایی روستایی استان تهران جمع آوری گردید.
    نتایج تحقیق نشان داد که عامل محیطی و عامل ارتباط با تولیدکنندگان دارای تاثیر مثبت در نوآور شدن شرکتها به شمار می آیند. در بین شرکتهای نوآور، عوامل موثر بر سطح مدیریت نوآوری عبارتند از: ویژگی های شرکت با تاثیر منفی و عامل تماس با مشاوران با تاثیر مثبت. سیاستگذاری در جهت ایجاد محیط مساعد برای رشد نوآوری، تقویت پیوند با سایر عوامل در زنجیره ارزش شامل تولیدکنندگان و در نهایت ارائه خدمات مشاوره ای از جمله پیشنهادهای این تحقیق هستند.
    کلیدواژگان: نوآوری، مدیریت نوآوری، صنایع کوچک، صنایع غذایی، صنایع روستایی، مدل هکمن
  • مسعود تقوایی، محمدرضا بسحاق* صفحه 133

    کشاورزی یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی کشور است که علاوه بر تامین نیازهای غذایی و تهیه مواد اولیه برای صنایع، نقش مهمی در استقلال سیاسی کشور ایفا می کند. از این رو شناسایی و بهره برداری مناسب از استعدادهای بالقوه طبیعی و تقویت توانایی بخش کشاورزی می تواند بستر مناسبی برای رشد و توسعه ملی فراهم آورد. به همین منظور پژوهش حاضر در سال 1389 با هدف ساماندهی توسعه کشاورزی در استان فارس از طریق شناسایی و سطح بندی کشاورزی در شهرستانهای این استان صورت گرفته است. به این منظور با استفاده از مدل اصلاحی آنالیز اسکالوگرام و بهره گیری از 24 شاخص توسعه، میزان توسعه کشاورزی در شهرستانهای استان فارس ارزیابی شده است.
    نتایج نشان می دهد که شهرستانهای جنوبی استان فارس نسبت به مناطق شمالی در سطوح پایین تری از توسعه کشاورزی قرار دارند که با استفاده از نرم افزار سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، سطح بندی شهرستانهای استان جهت تحلیل فضایی وضعیت توسعه کشاورزی و ساماندهی آن، در سطح استان نمایش داده شده و جایگاه هر یک از شهرستانهای استان در توسعه کشاورزی مشخص شده است.

    کلیدواژگان: توسعه کشاورزی، مدل اصلاحی آنالیز اسکالوگرام، سامانه اطلاعات جغرافیایی، استان فارس
  • ندا مشرقی، رضا مقدسی، صغری قبادی صفحه 161
    بیمه راهکاری است برای مقابله با آثار عوامل طبیعی و کنترل ناپذیر و همچنین تقاضاهای بازار بر تولید و درآمد کشاورزان. در این تحقیق تلاش شده است با به کارگیری الگوی لاجیت، تابع تقاضای بیمه برنج و عوامل موثر بر آن براورد شود. داده های این تحقیق از راه تکمیل پرسشنامه و با استفاده از نمونه گیری تصادفی از 344 شالیکار در سه شهرستان بابل، آمل و ساری (که مجموعا 64/49 درصد از تولید استان مازندران را تشکیل می دهند) در سال زراعی 1388-89 جمع آوری شده است.
    نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد متغیرهای تحصیلات، شغل اصلی، درآمد سالانه کشاورزی، ارتباط با مراکز خدمات و وام دولتی تاثیر مثبت و معنی دار در احتمال پذیرش بیمه محصول برنج داشته اند. به همین منظور برگزاری کلاسهای آموزشی و ارتباط بیشتر کارشناسان بیمه با شالیکاران به منظور گسترش هر چه تمامتر تقاضای بیمه برنج در سطح استان پیشنهاد می شود.
    کلیدواژگان: تقاضای بیمه، برنج، الگوی لاجیت، مازندران
  • فریماه امیدی، دکترکیومرث ابراهیمی صفحه 179
    با توجه به اهمیت روزافزون آب در حکم یک کالای اقتصادی در بخش کشاورزی و عدم پاسخگویی دقیق راندمانهای متداول در ارزیابی میزان مصرف آب آبیاری، این تحقیق به عنوان رویکردی جدید، با هدف ارزیابی و برنامه ریزی های آبیاری بر مبنای راندمانهای اقتصادی و یا به عبارت بهتر، افزایش نسبت مقدار آب سودآور به کل آب مصرفی انجام شده است. در این تحقیق که در سال 1387 به انجام رسید، ابتدا ارزش آب برای محصولات خرما و لیموترش در دو منطقه از استان کرمان با استفاده از یک مدل ریاضی محاسبه شد و سپس راندمان فیزیکی و راندمان اقتصادی براساس ارزش آب مصرفی هر یک از محصولات، تحت چهار سناریو به دست آمد و نتایج این سناریوها با هم مقایسه شد.
    با توجه به نتایج تحقیق می توان گفت که راندمانهای اقتصادی و فیزیکی هیچ یک به تنهایی نمی توانند برای ارزیابی وضعیت کاربرد آب در مزرعه مورد استفاده قرار گیرند. به علاوه، راندمانهای فیزیکی و اقتصادی همراستا نیستند. افزایش راندمان فیزیکی و یا راندمان اقتصادی به تنهایی نمی تواند تعیین کننده خوب و یا بد بودن عملکرد در سطح مزرعه و یا سطوح بالاتر باشد. همچنین می توان گفت که این دو شاخص هر یک دیدگاه متفاوتی در ارزیابی عملکرد دارند و در عین مجزا بودن از هم، مکمل یکدیگرند.
    کلیدواژگان: راندمان فیزیکی، آبیاری، راندمان اقتصادی، مدل ریاضی، کرمان
  • رضا مقدسی، حبیبه شرافتمند صفحه 201
    یکی از پایدارترین رهیافتهای دستیابی به رشد در بخش کشاورزی، ارتقای بهره وری کل عوامل تولید این بخش است و لذا این رهیافت همواره مورد توجه سیاستگذاران بوده است. بر اثر نهادینه شدن قانون هدفمندسازی یارانه ها، یارانه های پرداختی به محصولات کشاورزی دچار تغییراتی خواهد شد. این تغییرات ممکن است، ضمن متاثر ساختن تقاضای محصولات کشاورزی، بهره وری کل عوامل تولید این بخش را نیز تحت تاثیر قرار دهد. به همین منظور در این مطالعه تاثیر یارانه های پرداختی به محصولات کشاورزی در شوکهای بهره وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی طی سالهای 1369-87 با استفاده از آزمون جوهانسون و مدل تصحیح خطای برداری بررسی شد. به منظور استخراج شوکهای مثبت و منفی بهره وری از فیلتر هودریک- پرسکات استفاده گردید.
    نتایج نشان می دهد که کاهش یارانه ها سبب کاهش شوکهای مثبت بهره وری می شود و این تاثیر به صورت نامتقارن و درجهت عکس است. همچنین تاثیر تغییر یارانه ها در شوکهای منفی از اثر آن بر شوکهای مثبت بیشتر است، بنابراین ابزار یارانه پرداختی می تواند منجر به استفاده بهینه از عوامل و نهاده های تولید و افزایش هرچه بیشتر کارایی و بهره وری شود.
    کلیدواژگان: یارانه، شوکهای بهره وری کل عوامل تولید، فیلتر هودریک پرسکات، تصحیح خطای برداری، کشاورزی
  • زکریا فرج زاده، محمد بخشوده صفحه 217
    ایران به منظور الحاق به سازمان تجارت جهانی باید تعرفه های وارداتی را کاهش دهد. یافته های مطالعات موجود نشان می دهد آثار احتمالی کاهش تعرفه بر بخش کشاورزی لزوما با کل اقتصاد همجهت نیست و مستلزم بررسی مجزاست. این مطالعه نیز با هدف بررسی آثار احتمالی کاهش تعرفه ها بر متغیرهای کلان بخش کشاورزی و رفاه روستایی صورت گرفت. برای دستیابی به هدف یاد شده، از چارچوب تعادل عمومی مبتنی بر داده های ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1378 استفاده شد. این چارچوب افزون بر بخشهای کشاورزی، بخشهای غیرکشاورزی را نیز شامل می شود. ماتریس یاد شده ابتدا با استفاده از داده های تعرفه وارداتی و معادل تعرفه موانع غیرتعرفه ای سال 1388 و یارانه های سال 1387 تعدیل شد و سپس جهت ارزیابی اثر کاهش تعرفه مورد استفاده قرار گرفت. تغییرات رفاهی به صورت تغییرات معادل و خانوارها نیز به تفکیک دهکهای درآمدی لحاظ شدند.
    یافته های مطالعه حاضر نشان می دهد کاهش تعرفه در بخشهای کشاورزی و صنایع وابسته به کشاورزی موجب کاهش تولید و قیمت محصولات کشاورزی می شود. همچنین کاهش تعرفه در بخشهای غیرکشاورزی با افزایش تولید و کاهش قیمتها در بخشهای کشاورزی همراه خواهد بود، اما افزایش تولید فراتر از کاهش قیمت است. کاهش تعرفه همچنین موجب افزایش رفاه خانوارهای روستایی می شود که این افزایش در میان دهکهای درآمدی بالا بیش از دهکهای درآمدی پایین است. کاهش تدریجی تعرفه ها و سیاستهای حمایتی موقتی به عنوان توصیه های سیاستی مطالعه مطرح شدند.
    کلیدواژگان: بخش کشاورزی، تعرفه واردات، رفاه روستایی
|
  • M.R. Pakravan, M.R. Zare Mehrjardi , M. Kazem Nejhad, H. Mehrabi Boshrabadi Page 1
    Agricultural sector as an important economic sector in Iran needs to tent and programming tend to potential advantage and susceptible role in food security. Attention to relative advantage in agricultural activity is one of the most important of programming aspects in this sector. So، in this article has been commutated relative advantage indicators for cultivate production in Sari in 2008-2009. The results indicated that among of production barley has no advantage and its DRC index was 2. 03، but its area harvested in the region was in third place. So، suggested to responder of the region make commitments of relative advantage of this production or replace a part of its area harvested by wheat or Canola. Also wheat at last of value exchange rate in Rials has DRC equal one that indicate high social profitable of this production even in the least social revenue persuasion producer to has the second place for area harvested in this province now.
    Keywords: Cultivated Production, Relative Advantage, DRC Index, Sari
  • E. Barikani, M. Ahmadiyan , S. Khalilian , A.H. Chizari Page 29
    Surface water restriction and supply variation of these resources causes of over extraction of under ground water in Iran. There is unbalance between feed and extraction of under ground water. It causes water crisis، so we must pay attention to water resources to protect its sustainability. This paper use mathematical programming models to optimize the conjunctive use of surface and under ground water in agronomy production in Qazvin basin، one of the most important areas of water crisis. For this Purpose، linear programming model was used to determine optimal cropping patterns in Qazvin with maximizing net benefits and social benefits in 2007. In both scenarios، the suggested cropping patterns were corrected and adjusted according to different crops farmland and market constraints then the results were compared. The results showed that with considering under ground water resources restrictions، maximizing social benefits can create more profit. Extraction of under ground water resources distribution in each of the models estimated in the months of the year has been different. Distributed according to water requirement of selected products proposed planting pattern has changed.
    Keywords: Conjunctive Use, Under Ground Water Resources, Surface Water Resources, Cropping Patterns, Qazvin Basin
  • H. Mehrabi Boshrabadi, E. Javdan Page 57
    The adoption of the flexible exchange rate system by many countries in 1973 produced a significant volatility and uncertainty in exchange rates wich has hsd many impacts on the various economic variables. This paper analyses the impact of real exchange rate uncertainty on the agricultural employment in Iran during 1971-2007. The generalized autoregressive conditional hetroscedasticity approach is applied to measure the exchange rate uncertainty. Error-correction and Co-integration models are used to estimate the short-run dynamics and the co-integrating relations، respectively. The results obtained revealed that the real exchange rate uncertainty has negative impact on agricultural employment in Iran. Variance decomposition indicated that all the changes of agricultural employment variable have been explained by the variable itself during the first period. As this variable share has decreased during the next periods، the other variables share has increased among the variables of model. The impulse response functions also indicated that، the effect of shocks resulted from agricultural employment on the variable itself is significant، but from other variables is insignificant. In order to moderate the negative impact of exchange rate uncertainty on agricultural employment، it is suggested that the government implements policies supporting the production and trade in this sector.
    Keywords: Agricultural Sector, Employment, Real Exchange Rate, Uncertainty, Iran
  • R. Mahmoodgordi, S. Khalilian, S. A. Mortazavi Page 81
    Agriculture plays an important role in economic development، so in agriculture can be considered more important than other sectors. This paper analyses the impact of monetary and fiscal policies on agricultural private investment. The private investment equation is estimated using ARDL approach during of 1960–2005. The results showed that the fiscal policy has a negative impact on agricultural private investment، while monetary policy has significant and positive impact on private investment in agriculture. Moreover، the rate of agriculture prices was found to have positive influence، and its instability indicator was found to have negative influence over private investment in agriculture sector.
    Keywords: Private Investment, Monetary Policy, Fiscal Policy, Agricultural Sector, Iran
  • Sh. Soltani, S. J. F. Hosseini, S. M. Mirdamadi Page 109
    Since the economic performance of industries is dependent to their capacity for innovation، the innovation management skills of managers in small food industries were studied in this research. Data was gathered using questionnaire which addressed managers of small food industries in rural areas of Tehran province. The study was conveyed in 2009 and 2010 and 111 questionnaires was filled up. Heckman Model was used in order to studying the influencing factors on the level of innovation management. Findings showed a positive effect from environmental factor and communication with producer's factor on innovativeness. Among the innovative firms، the influencing factors on the level of innovation management skills included the firm characteristics with negative
  • M. Taghvaei, M.R. Boshagh Page 133

    Agriculture is one of the most important parts of the country economy that in addition to providing food requirements and raw materials preparation for industry، it has an important role in the political independence of country. Therefore، identifying and proper utilization of natural potential suscebility and improving the capability of agriculture can make a good foundation for national growth and development. For the purpose، the current research has accomplished in 2010 for the aims of organizing agricultural development in Fars Province through identifying and ranking agriculture in townships of this province. In the present research، the extent of agricultural development was analyzed by using Revised Scalogram Analysis Model and employing 24 development indices. Findings indicate that southern townships of Fars Province are located in lower levels of agricultural development. By using geographic information system (GIS)، ranking of the Province’s townships was shown for spatial analysis of agricultural development status and its organization all over the province and position of each township in agricultural development and developmental plans in agriculture sector were determined.

    Keywords: Agricultural Development, Revised Scalogram Analysis Model, Geographic Information System, Fars Province
  • N. Mashreghi, R. Moghaddasi, S. Ghobadi Page 161
    Insurance is planned to against with effects of natural and uncontrollable factors and shocks of market to farmer's production and income. This study tries to estimate rice insurance demand and it's influential factors using Logit model. The required data is collected by surrey method based on random sampling from 344 farmers in cities of Babol، Amol and Sari that they organized totally %49. 64 of production mazandaran province during 2009-2010 years. The results shows the positive effects of education and main job، income، communication with centers and loan on probability of demand for rice insurance. Therefore suggestion become with education classes composing and communication with expects of insurance help to increase rice insurance demand in this province.
    Keywords: Insurance Demand, Rice, Logit Model, Mazandaran