فصلنامه پژوهش های اجتماعی اسلامی
سال نهم شماره 6 (خرداد و تیر 1383)

مقاله ی حاضر در صدد برخی پاسخ های ممکن به سه سوال اساسی ذیل است: 1) گفت و گوی ادیان یعنی چه؟ 2) هدف از گفت و گوی ادیان چیست؟ 3) چه تبیینی می توان برای تنوع ادیان ارائه داد؟ نویسنده بر آن است که پاسخ های مختلفی به سوالات مذکور داد، و متناسب با نوع پاسخی که به این سوالات داده می شود، وضعیت گفت و گوی ادیان فرق خواهد کرد و قضاوت و ارزیابی نسبت به چگونگی، کیفیت و اثر بخشی آن نیز متفاوت خواهد شد.

نویسنده با نگاهی به جایگاه گفت و گو در کتاب الهی، قرآن و مروری بر سیره ی نبوی و پیشوایان اسلام، این مساله را در چهار فصل مورد کاوش قرار داده، بهره های زیر را به دست می دهد: نخست؛ تا جایگاه آن از نظر اهمیت دهی این آئین نسبت به آن مشخص گردد. دوم؛ تا منظور از آن، که «توجیه مدعیات دینی» و یا «حل مسائل اجتماعی» است، روشن شود. سوم؛ به نوع و ماهیت آنها به لحاظ درونی یا برونی بودن می پردازد. اما نکته ی در خور ملاحظه، ویژگی هایی است که مکتب اسلام در این رابطه دارد.

نویسنده دراین نوتار، گفت و گوی بین ادیان را ایده ای بلند و ازشمند معرفی نموده، به گونه ای که رد پرتو آن بسیاری از تنش ها فروکش خواهند نمود و بسیاری از معضلات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی به وادی سلامت ره خواهند پویید. این مساله، در اندیشه ی اسلامی به صورت نمادی دینی درآمده و اسلام پیرامون خود و دیگر ادیان را به تعامل فکری فراخوانده است. نویسنده، برای نشان دادن امکان چنین تعاملی، محورهایی را همچون همزیستی مسالمت آمیز، که طرفداران ادیان بر روی اصول مشترکی توافق دارند و بی نظمی را بر نمی تابند و سفارش می نمایند که به حقوق یکدیگر احترام بگذارند و...

نویسنده ی مقاله ی حاضر بر آن است که تحقق گفت و گوی ادیان مستلزم شرایط و قواعد خاصی است تا زمانی که شرایط لازم آن محقق نشود و قواعد خاص آن رعایت نگردد، به عینیت نخواهد رسید. مولف ابتدا به شرایط لازم گفت و گو کنندگان می پردازد و در این راستا 18 شرط را بر می شمارد. سپس به بررسی و تحلیل قواعد گفت و گو می پردازد و رعایت 6 قاعده را لازم می شمارد.

این مقاله به بررسی امکان دست یابی به راه کارهایی جهانی برای یافتن الگوییمناسب، برای روابط بین ادیان، می پردازد. بخشی از مقاله به چگونگی ارتباط بنیادگرایی و پلورالیزم در تجربیات شخصی مولف مربوط است. مولف در قسمت بعدی مقاله می کوشد. میان تجربیات شخصی خود از بنیادگرایی و مطالعات دانشگاهی در مورد بنیادگرایی ارتباط برقرار کند. وی در این قسمتسعی می کند تا ارتباط این حوزه ی میان رشته ای با اینده ی گفت و گوی بین ادیان را روشن کند.

پروفسور سید حسین نصر، استاد مطالعات اسلامی دانشگاه جورج واشنگتن آمریکا، در سخنرانی خود در کالج منچستر آکسفورد، به بررسی روابط میان ادیان در دل بحران های وجود می پردازد و نحوه ی روابط و راهکارهای آن را باز می گوید. از آنجا که این سخن رانی، راه کارهایی است که ایشان ارائه می دهد و با توجه به ساختار مناسبی که دارد، آن را برگزیده ایم و به معرفی شما فرهیختگان اهل مطالعه می گذاریم.