فصلنامه پژوهش های اجتماعی اسلامی
سال یازدهم شماره 1 (فروردین و اردیبهشت ، خرداد و تیر 1384)

تجربه ی دینی مواجهه ی حضوری متدینان با بخشی از واقعیات هستی است، که محصول اعتقاد آنان به باورهای دینی و عمل به مقتضای آنهاست. در این مقاله پس از بررسی معانی مختلف تجربه، هویت تجربه ی دینی از منظر ذات گرایان و ساختار گرایان مورد بحث قرار گرفته است. اقسام تجارب دینی، همچون تجارب متدینان عادی، تجاربی که متوقف بر تطور وجودی در آنان است. ...

تجربه ی دینی و عرفانی از اسرار و عجایب عالم انسانی بوده و کلید علم به این اسرار شناخت روح انسان است. به عقیده ی عرفا روح انسان مظهر تجلی خداوند بوده و انسان مرآت ذات، صفات و افعال خداوند می باشد. همچنین انسان عالمی است منطبق با کل عوالم هستی و لذا راه وصول به خداوند و دیگر حقایق ماورای طبیعی، که از آن به تجربه ی دینی و عرفانی نام می برند، سیر و سلوک انفسی است. ...

«تجربه دینی» امری فراگیر و همگانی است، اما اندیشه ی تجربه ی دینی (یعنی تجربه دینی به عنوان فصل مهمی از مباحث فلسفی و دین شناختی) اندیشه ی جدیدی است که در دوره جدید (مدرنیته) و در کانون مباحث فلسفه ی دین، فلسفه ی عرفان، الهیات، پدیدار شناسی دین، روانشناسانی دین و دین پژوهی تطبیقی طرح شد. مباحث تنوع بسیاری در قلمرو تجربه ی دینی مطرخ شده است؛ ...

آنچه در این مقاله مورد مطالعه قرار گرفته است پیجویی این مساله است که آیا تجربه ی دینی حالت شناختی، مواجهه ارزیابی با یک وجود متعالی و مسلط بر هوش بشری دارد یا آنکه صرفا ذهنی است و کاملا ترکیب یافته از آرمان و احساس است که نمی تواند آن سوتر خود را بنگرد. فرضیه ای که در پاسخ به مساله ی مزبور مد نظر نویسنده است عبارت است از اینکه تجربه ی دینی ناشی از وجود واقعیتی خارجی است که در مواجهه ی با آن، تجربه دینی حاصل می شود. ...

از قرن هجدهم و با رونق مکتب اصالت تجربه، خصوصا از زمانی که کانت مساله تجربه ی اخلاقی درونی را مطرح کرد، بسیاری از متفکران تغییر رویکرد از بیرون به درون را پذیرفته، مباحث خود را متوجه «تجربه دینی» نمودند. این تغییر که حرکتی از عین به ذهن، یا از جستجو در جهان بیرون جهت یافتن شواهدی برای اثبات وجود خدا به سمت معطوف شدن توجه به حیطه ی فردی و وجودی بود، قطعا لحظه ای مهم در تغییر تفکر فلسفی و کلامی دوره ی معاصر به شمار می رود. ...

انسان، با توجه به ساختار وجودی خود، که در آن جنبه ای از خاک و جنبه ای از خدا را با هم دارد این قوه را داراست که بتواند، به طور مستقیم و بدون نیاز به هیچ واسطه ای، با خدای خود نوعی ارتباط معنوی داشته باشد. این ارتباط در حقیقت بین «خدا» و «خود» انسان به وقوع می پیوندد و نیازی به «غیر» نیست، اما گاهی مقدماتی لازم است تا این ارتباط مستقیم برقرار شود. دیدن چیزی یا انجام دادن عملی، که نوعی «تجربه» به حساب می آید، می تواند مقدمه ای برای یاد خدا و برقراری ارتباط معنوی با او باشد. ...

ویلیام پین آلستون، از پیش گامان مکتب تجربه گرایی دینی است. نظریه ی وی، در خصوص تجربه دینی و کارکرد ادراکی آن، از حیث تاثیرگذاری و نفوذ در فلسفه ی دین تحلیلی معاصر، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این مقاله، نگارنده کوشیده است توصیف دقیقی از تجربه گرایی آلستون و مبانی معرفت شناختی و پدیدار شناختی آن، با رجوع به اصلی ترین آثار وی، ارائه نماید. در این راستا ابتدا درآمدی که گویای چکیده ی آراء وی در خصوص توجیه، ادراک و همبستگی آنها در تبیین تجربه گرایی دینی باشد، ارائه شده است. ...

از بحث هایی که امروزه در فلسفه ی دین به آن توجه شایان می شود، بحث تجربه ی دینی می باشد. هر چند که تجربه ی دینی مکاشفه در اصطلاح فرهنگ اسلامی سابقه ای دیرین به درازای تاریخ دین دارد، ولی نقد و بررسی آن در دین و موجه ساختن عقاید دینی پیشینه ای کوتاه دارد. در این مقاله سعی بر آن است که، ضمن ارائه ی تعریفی از تجربه ی دینی، مسائل اساسی مطرح در آن ذکر شود. لذا به بررسی آراء دو تن از متفکران برجسته در این حوزه پرداخته شده است؛ ...

ارتباط و پیوند فلسفه با تجربه دینی از آن جهت است که این امر (تجربه دینی)، منبعی درونی و قابل دسترس در مورد وجود، ماهیت و افعال خداوند است. به نظر می رسد تجربه های دینی، به هنگام بررسی و تحلیل، برای صاحبان آنها ادراکی مستقیم و درونی درباره ی خداوند هستند. اما آنها، چنان که بسیاری از فیلسوفان معتقدند، ممکن است دچار اشتباه شده باشند. بسیاری از فلاسفه بر این باورند که چنین تجربه هایی، به هیچ وجه، همان چیزی نیستند که برای صاحبان آنها پایدار می شود و تجربه ی واقعی از حضور خدا برای هیچ کس وجود ندارد. ...