فهرست مطالب

پژوهش های اجتماعی اسلامی - سال نوزدهم شماره 3 (پاییز 1392)

فصلنامه پژوهش های اجتماعی اسلامی
سال نوزدهم شماره 3 (پاییز 1392)

  • سبک زندگی اسلامی
  • 196 صفحه، بهای روی جلد: 30,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1392/11/05
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سیدمجید ظهیری* صفحه 3
    این مقاله سرشت سبک زندگی اسلامی را نمی شناساند، بلکه روش ماهیت شناسی در این حوزه و عرصه های مشابه را تبیین می کند. ماهیت شناسی مفاهیمی ترکیبی، همچون سبک زندگی اسلامی، کاری است پیچیده، که در عهده شرح اللفظ نیست. در این مقاله پس از تفکیک منطقی علل از دلایل عدم موفقیت در توسعه الگوسازی در سبک زندگی اسلامی با بررسی سه موضوع مدل سازی سکولار، نقش پیش دانسته ها و منظومه فکری اندیشمندان مسلمان و وحدت گرایی یا کثرت گرایی توصیفی و هنجاری در سبک زندگی اسلامی به مسائلی اساسی رهنمون می شود که به طور طبیعی پیش از پاسخ گویی به آنها هر نظریه پردازی درباره سبک زندگی اسلامی پیش فرض های بی نام و نشان دارد؛ چرا که در هر نظریه پردازی مبانی و مبادی تصوری و تصدیقی اجتناب ناپذیر است، لکن گاهی این مبادی و مبانی آگاهانه انتخاب می شوند و گاه ناآگاهانه بر نظریات تحمیل می شوند. این مقاله بر آن است که اگر بتوان از حیث متواطی یا مشکک بودن مفهوم ترکیبی سبک زندگی اسلامی؛ همچنین از حیث وحدت یا کثرت عرضی و طولی و نیز از حیث صدق و کذب پذیری آن، به نتیجه ای رسید، می توان پی به ماهیت سبک زندگی اسلامی برد. بدیهی است ماهیت منتج، متناسب با پاسخ هایی است که به سوالات پیش گفته داده می شود و مدل سازی های بعدی نیز متناسب با ماهیت شناسی مورد باور است.
    کلیدواژگان: سبک زندگی اسلامی، مدل سازی، معرفت، مهارت، تشکیک، وحدت گرایی، کثرت گرایی
  • محمدحسین پژوهنده* صفحه 15
    مساله اصلی تحقیق این نوشتار، چند و چون تبلیغ سبک زندگی اسلامی برای نسل حاضر و تدوین آن برای نسل های آینده است که از سه جهت مورد بررسی خواهد بود.
    نخست، از منظر رسالتی که سازمان روحانیت اسلام با نسبت وارثان پیامبر در امر دین به عهده گرفته است، ایفای نقش آن چه سازوکاری باید داشته باشد. به خصوص این که رسالت الهی تبلیغ دین، که همواره بر دوش همه عالمان دینی در هر برهه و عصری بوده، امروزه در رقابت شدید بین الادیانی بر شدت حساسیت آن افزوده شده است.
    دوم، با توجه به این واقعیت، روحانیت تنها مرجعی است که نزد خدا و مردم به عنوان متولیان اصلی و مستقیم مذهب و واسطه میان خلق و پیشوایان دینی قرار دارند. از این روی فرد روحانی باید نمایان گر الگوی سبک زندگی دینی باشد. عطف نظر به این واقعیت، چه سازوکار و چند و چونی باید به کار گرفته شود؟
    سوم، با عنایت به تعدد سبک زندگی رهبران دینی، کدام یک می تواند تصویر کاملی از سبک زندگی اسلامی برای نسل حاضر ارائه دهد: سبک پیامبر اکرم، صحابه کبار و امیرالمومنین علی با آن تنگنای اقتصادی؛ و یا سبک زندگی امامان معصوم در عصر اموی و عباسی؛ یا این که نقطه ی وفاقی در میانه ی این دو دیدگاه وجود دارد.
    در این نوشتار آن چه از آن بحث خواهد شد بنابر اجمال و در مایه توصیفی، و شیوه کتابخانه ای/آرشیوی/اسناد مجازی خواهد بود که در برد نیمه بنیادی/ کاربردی ارائه می شود.
    کلیدواژگان: حوزه های علمیه، روحانیت، تدوین آثار، تبلیغ دین، سبک زندگی
  • جواد نوایی*، سید حسین سیدموسوی صفحه 39
    فلسفه سیاسی اسلام، در راستای اهداف و تئوری های بلند خویش و در راستای تدوین سبک زندگی اسلامی تمدن آفرین، به مقوله الزام، توجهی بایسته دارد. زیرا تحقق غایات و اهداف خود را وابسته به الزاماتی نظیر برنامه ریزی، و اطاعت از ناحیه مردم و حکمرانان می داند. مقوله ای که در ساختمان تفکر اسلامی، به آن اهتمام جدی ورزیده شده است.
    در این نوشتار، ابتدا به ماهیت فلسفه سیاسی به عنوان عامل فهم چگونگی اداره جامعه، ساخت قدرت، و نحوه حکمرانی و دخالت آن در زندگی مسلمین پرداخته شده است. فلسفه سیاسی با اخلاق، نسبتی روشن و عقلانی دارد. الزام سیاسی، در واقع تعهد اخلاقی شهروندان، به انجام دستورات و سبک زندگی اسلامی است. دستوراتی که بالمآل منجر به ساخت تمدنی عظیم وشکوه آفرین گردد.
    سبک زندگی اسلامی، نمود ارزش ها و سنت های مشترک دینی در حوزه عمل اجتماعی است. سبکی از رفتار اجتماعی که در مقام تحقق و عینیت، تمدنی اسلامی را پدید آورد. این مقوله، با توجه به جامعیتی که اسلام دارد امری کاملا، میسور و بایسته است. امری که در روزگاران اولیه سروری و سیادت و پیش قراولی تمدنی را به مسلمین داده است. در این نوشتار، به الزامات تمدنی تدوین برنامه سبک زندگی اسلامی از منظر اجتماعی و سیاسی پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: فلسفه سیاسی، اسلام، الزام، سبک زندگی، تمدن، پاسخ به عزت و شوکت
  • سیداحمد عاملی* صفحه 63
    در این مقاله در لایه اول بحث، به دنبال ارائه چگونگی جاری بودن مفهوم مساوات در مراحل مختلف توزیع درآمد، ثروت وفرصت های اقتصادی می باشیم. و در لایه بعدی تبیین این مفهوم در قالب سبک زندگی اسلامی است که می تواند فاصله بین هنجارهای جاری جامعه را با دریافت های اصیل دینی در سبک زندگی ایرانی مشخص کند و از سویی اصول طراحی الگوی اسلامی نظام توزیع را در لایه حاکمیتی و ترویج ضرورت های فردی و خانوادگی این الگو پایه ریزی کند. بر این اساس ابتدا مفهوم مساوات را تبیین کرده و در ادامه نظام توزیع را در سه عنوان کلی که شامل پنج مرحله می باشد بررسی کرده و در هر مرحله نحوه جاری بودن یا نبودن اصل مساوات بررسی می شود. سه عنوان کلی شامل نظام توزیع قبل از تولید، نظام توزیع در تولید (در ارزش افزوده)، و در آخر نظام توزیع بعد از تولید می باشد که عنوان اول در دو مرحله بررسی می شود؛ نحوه توزیع ثروت اولیه در دسترس افراد جامعه و نحوه توزیع فرصت ها و منابع جامعه در بین افراد جامعه و عنوان سوم شامل زیر بخش های اقتصادی جامعه و دهک های هزینه ای جامعه یا به بیان دیگر طبقات مختلف جامعه می باشد. در بررسی تمامی مراحل ذکر شده جز در موارد معدودی اصل مساوات در پرداخت های انتقالی مطرح نمی باشد، که از بارزترین مصادیق آن دریافت سهمی با عنوان حقوق شهروندی است که فارغ از هر قیدی در پرداخت می باشد. در انتهای این تحقیق اصول طراحی الگوی اسلامی نظام توزیع ارائه می شود.
    کلیدواژگان: اصل مساوات، الگوی اسلامی نظام توزیع، توزیع ثروت، توزیع فرصت، توزیع درآمد، مالیات های اسلامی
  • اعظم مرادی*، سید محمد قلمکاریان، صغری طاهری صفحه 91
    هدف این تحقیق بررسی دیدگاه قرآن در مورد شادی ممدوح و عوامل موثر بر آن و تطبیق آن با رویکردها و یافته های روانشناسی می باشد، تا از این طریق علاوه بر فراهم شدن راهنمایی عملی در این زمینه، موضع قرآن در مورد شادی و بایدها و نبایدهای آن و وجوه اشتراک و افتراق آن با رویکردها و یافته های روانشناسی نیز، بیش از پیش، روشن گردد.
    روش مورد استفاده در این تحقیق تحلیل محتواست و آیات حاوی اصطلاحات فرح و سرور و مشتقات آنها؛ همچنین معنی واژه های فرح و سرور و مشتقات آنها از تفسیرهای مختلف و سایر منابع حاوی معنی این واژه ها استخراج شده است.
    یافته ها نشان دادکه از دیدگاه قرآن عوامل ایجاد کننده شادی ممدوح عبارتند از:1. فضل و رحمت الهی (که از جمله مصادیق آن قرآن کریم، بخشایش گناهان، قرب الهی، امید به اجابت دعا، باور به گشودگی روزی، اطمینان به بهره مندی از نعمت های مختلف در بهشت و از جمله در جوار پروردگار بودن است)؛2. یاری خدا و تحقق وعده الهی؛3. دریافت وحی و آیات کتاب آسمانی؛4. مواهب طبیعی.
    اگرچه بسیاری از عوامل ایجاد کننده شادی از نظر روانشناسی با عوامل مطرح شده در قرآن کم و بیش مشابه است، اما به جای بعضی از روش هایی که تاثیر کم، کوتاه مدت یا نامطلوبی بر شادی دارند، در قرآن آن دسته از عوامل ایجاد شادی که در راستای تکامل انسان و زمینه ساز قرب الهی و ضامن سعادت جاودانه است نیز مطرح می شود. ارتباط بین عوامل ایجاد کننده شادی ممدوح در قرآن و شادی انسان در تحقیقات متعدد تایید شده است.
    از نتایج این تحقیق چنین استنباط می شود که قرآن نه تنها شادی صحیح را نهی نکرده، بلکه عوامل مختلف ایجاد آن را نیز مطرح نموده است و در عین حال انواع شادی های مذموم و عوامل ایجاد آن را نیز مطرح کرده است و به دلیل لحاظ کردن ویژگی های فطری انسان و مد نظر قرار دادن صلاح دنیا و آخرت او، دیدگاه کامل تر، جامع تر و مناسب تری در مورد عوامل و راه کارهای ایجاد شادی در انسان دارد.
    کلیدواژگان: شادی، قرآن، روانشناسی
  • روح الله محمدی*، سهراب مروتی صفحه 125
    براساس آموزه های دینی آن چه که می تواند جامعه بشری را از ظلمات دوری از اخلاقیات و آلوده شدن به لجن زار فساد، ظلمات کج فهمی ها و بدعت ها، بی عدالتی و نارضایتی، ذلت و خواری، ناامنی و محو شدن ارزش های انسانی و تسلط نااهلان و ظالمان، نجات دهد؛ شناخت علل، مبانی و پیامدهای ظلم و ظلم پذیری و به تبع آن تلاش در رفع موانع فردی و اجتماعی در فرد و جامعه است. این پژوهش با استناد به بافت و سیاق آیات قرآن و روایات معصومین(ع) و دلالت های منطوق مستقیم و غیرمستقیم این متون به تبیین واژه ظلم و بررسی علل و عوامل ظلم و ظلم پذیری و چگونگی فراگیری آن که موجبات چنین پدیده شومی در جامعه می شود پرداخته، و سپس پیامدهای ظلم پذیری در بین دینداران را بازگو می نماید و در پایان به اختصار به راه کارهای مبارزه با ظلم و ظلم پذیری اشاره می کند.
    کلیدواژگان: ظلم، ظلم پذیری، مظلوم، ظالم
  • حسین مظفری*، راضیه مظفری، سجاد سلامت صفحه 163
    هدف در این پژوهش، ارائه تعریف و مصادیقی از آرزوهای بازدارنده در تعالیم اسلامی و بررسی عوامل موثر بر جذب جوانان به آرزوهای کاذب و بازدارنده است. روش مورد استفاده در این تحقیق، روش توصیفی از نوع تحلیل اسنادی است. یافته های به دست آمده از این تحقیق گویای آن است که قرآن کریم نسبت به مقوله آرزو دارای نگاهی ویژه بوده و با دسته بندی محتوایی آرزوهای انسانی به دو گروه سازنده و بازدارنده، آنها را در قالب مثال هایی تبیین کرده است. به عنوان مثال آرزوهایی نظیر ثروت فراوان، عمر طولانی از جمله آرزوهای بازدارنده مورد تاکید در قرآن بوده، که متاسفانه امروزه به صورت سازمان یافته، در عرصه جهانی در حال تبلیغ هستند.
    آموزه های قرآنی علاوه بر این که موید آرزوهای سازنده برای انسان هستند؛ ضمن بر شماری مصادیق آرزوهای بازدارنده و عوامل شتاب دهنده انسان به سمت آنها، نظیر شیطان، غفلت، حماقت و...، نسبت به ابتلای وی به این قبیل آرزوها هشدار می دهد؛ عواملی که تحت عناوین دل فریب و جذاب، بسترساز گرایش جوانان به مکاتب مادی گرایانه غربی هستند.
    کلیدواژگان: قرآن، آرزو، آرزوهای بازدارنده، جوانان، مکاتب الحادی
|
  • Seyed Majid Zahiri* Page 3
    The current study does not aim to recognize Islamic lifestyle, but it assesses the epistemology of lifestyle in this field and other similar fields. Epistemology of compound words such as lifestyle is complicated and requires lots of attention which cannot be literally described. This study investigates the reasons for failure of developing a model of Islamic lifestyle through the assessment of three following issues: secular modeling, the role of presuppositions, intellectual domain of Islamic scholars, normative and descriptive Unitarianism or Pluralism in Islamic lifestyle. Undeniably, each theorist has some presuppositions when applying a lifestyle, since they have some conceptual and concessive biases; therefore, they are consciously or unconsciously imposed on chosen theories. This article intends to evaluate the essence of Islamic lifestyle from the perspectives of scepticism, correctness, and plurality in order to answer the research’s questions and model a lifestyle based on believable epistemological investigations.
    Keywords: Islamic lifestyle, modeling, epistemology, skill, scepticism, Unitarianism, pluralism
  • Mohammad Hossein Pazhouhandeh* Page 15
    The current study mainly intends to determine how an Islamic lifestyle should be represented to new and future generations in three following categories. First, Muslim scholars and their responsibility for conveying the prophet’s message should be assessed. The propagation of Islam is a divine mission which can be conducted by all Muslim scholars at any time, since nowadays there is an intense competition among various religions.Second, Muslim clerics are direct, major and trustworthy mediations between common people and religious leaders; therefore, a clergyman should be a representative of Islamic lifestyle. Considering these facts, which mechanisms should deploy?Third, various lifestyles of Muslim clerics can represent broadly different patterns of Islamic lifestyle to new generations. Should new generation choose their lifestyle based on the Holy Prophet and his companions’ lifestyle, or Imam Ali’s, or other Imams during Ummayid and Abbasid periods? This research, which can be considered an applied and semi-basic study, utilized descriptive and desk methods and virtual documents in order to achieve its aim.
    Keywords: Seminaries, the clergy, work's codification, propagation of religion, lifestyle
  • Javad Navaei*, Seyed Hossein Seyed Mousavi Page 39
    The political aspects of Islamic philosophy regard various requirements of a civilized lifestyle, besides other significant aims and theories, since their accomplishments are drastically dependent upon the requirements such as programming and obeying the rules and laws by people and politicians. Political philosophy is of great importance in Islamic doctrines.The present study assesses the essence of political philosophy, as an influential factor in managing and governing a society, structuring power, directing the Muslims’ lifestyle. Political philosophy is in relation to ethics, and requires people to behave based on ethical and moral obligations and Islamic lifestyle. As a result, it brings about a civilized and impressive society.Islamic lifestyle is a representative of common values and customs in the society, which can inevitably create an Islamic civilization,and also helped Muslims to be pioneers in social communities. This study investigates the requirements of an Islamic lifestyle and civilization from the perspective of political and social issues.
    Keywords: political philosophy, Islam, requirements, lifestyle, civilization, response, esteem, honour
  • Ahmad Ameli* Page 63
    The present study first investigates the concept of equality in different stages of income, wealth, and economic opportunities distribution, and then, assesses the implementation of this concept in Islamic lifestyle. This implementation can compare the existing standards of the society with noble Islamic doctrines of lifestyle, and found the principles of Islamic distribution system based on individual and social requirements. Having defined the concept of equality, distribution system was classified into three general subtitles, consisting of five stages. Three subtitles are distribution system before production, distribution system at the time of production (value added), and distribution system after production. The first subtitle is assessed in two stages: a) how wealth is distributed among people, b) how the opportunities and resources are distributed among people, the second subtitle is. ... and the third one is evaluated in two stages: a) economic subdivisions of the society, b) various social classes. Most of the aforementioned stages are not concerned with the principles of equality in transfer payments. For instance, they receive civil rights which are free from any constraints in paying. Finally, the principles of modeling an Islamic lifestyle are proposed.
    Keywords: the principle of equality, Islamic pattern of distribution
  • Azam Moradi*, Seyed Mohammad Ghalamkarian, Soghra Taheri Page 91
    This study aims to assess the Quranic viewpoints towards happiness and its effective elements, and also compare them with psychological viewpoints and findings. This research can provide us with a theoretical guideline for happiness from the perspective of Qur’an and determine the existing differences and similarities between Quranic and psychological viewpoints.Content analysis was employed in this study. All Qur’an’s verses were studied (translated by Safavi, 2006) and the verses which were consisting of happiness or related concepts were derived. The meaning of happiness and its derivatives were also looked up in different commentaries and exegeses. The achieved findings indicate that according to Qur’an, happiness results from the following factors: 1. God’s grace and mercy (whose instances can be named in the following manner: forgiveness of sins, closeness toGod, being hopeful about God’s answering the prayers, believingin God’s increasing of someone’s daily bread, being trustful of God’s blessings in paradise), 2. the aid of God and fulfillment of his promise, 3. receiving divine inspirations and Quranic verses,4. natural blessings. Although many of the elements associated with happiness are in common in psychology and Qur’an, some of the psychological viewpoints refer to just limited, restricted and inappropriate factors. However, Qur’an refers to the elements which provide human beings with their perfection, closeness to God, and eternal bliss. The association between effective elements in happiness mentioned in Qur’an and human beings’ happiness is confirmed in various studies. Based on the obtained findings of this study, it can be alleged that not only does not Qur’an proscribe happiness, but also it approves its effective elements. Considering human beings’ innate characteristics in this world and hereafter, Qur’an has a more comprehensive and precise viewpoint towards happiness.
    Keywords: happiness, Quran, psychology
  • Rouhollah Mohammadi*, Sohrab Morovati Page 125
    On the basis of religious teachings, human beings can be rescued from all immoralities, decadence, misunderstandings, heresies, injustice, dissatisfaction, abjections, insecurities, anti-values, and tyrants through recognizing the basics and effects of cruelty and cruelty-acceptance in the society, and attempting to remove social and individual barriers. The present study utilized Quranic verses and Hadiths and also their direct and indirect implications in order to illustrate the concepts of cruelty and cruelty-acceptance, their consequences and expansion among religious groups. Possible avenues of removing cruelty and cruelty-acceptance in the society were also proposed.
    Keywords: cruelty, cruelty, acceptance, oppressed, tyrant
  • Hossein Mozafari*, Raziyeh Mozafari, Sajad Salamat Page 163
    The present study aims to define and exemplify disincentive desires based on Islamic teachings and effective elements in the young to be absorbed in disincentive and mendacious desires. The applied methods were descriptive and documentary analyses. The achieved findings demonstrate that specific Quranic viewpoint has classified dreams into two groups of incentive and incentive, and exemplified them. For instance, strong desire for richness and long life, which are being broadly advertised all over the world, can be considered disincentive. Quranic desires can be regarded as indexes of incentive wishes which prevent human beings from evil, negligence, idiocy and deceptive materialistic schools of thought in the West that attracts the young.
    Keywords: Quran, desire, disincentive desires, the young, pagan beliefs