فصلنامه برنامه ریزی و بودجه
پیاپی 10 (بهمن 1375)

حضرت آیت الله رفسنجانی، رئیس جمهور محترم، در دیدار با رئیس، معاونان، مشاوران و مدیران کل سازمان برنامه و بودجه و روسای سازمان برنامه و بودجه استانها و سایر دست اندرکاران طرح ایران 1400 "احیای تمدن اسلامی"، مطالب مهمی ایراد فرمودند:این جلسه مهمی است که سازمان برنامه و بودجه با جدیت مسئله را آغاز کرده است و به نظر می رسد با این کار، خدمت شایسته ای به نسلهای آینده کشور ایران و جهان اسلام می توانیم ارائه بدهیم. از طرفی، شاید این موقعیت منحصر به ایران باشد، چون ما بیش از سایر متفکران و سیاستمداران دنیای اسلام، خود را مسئول می دانیم. چند عصر برای تحقق این کار بزرگ ضروری به نظر می رسد که عمدتا این ضرورتها فعلا در ایران وجود دارد و در جاهای دیگر دیده نمی شود.

حضرت آیت الله جناب آقای هاشمی رفسنجانی
رئیس جمهور محترم
مان طوری که مستحضرید، جامعه اسلامی ایران دورانی پرتب و تاب از حرکت به سوی وضعیت مطلوب الهی را طی دوران پس از انقلاب پیموده و با تکیه بر عنایات پروردگار و در ادامه طریق سالک حق، حضرت امام راحل، و گوش جان سپردن به رهنمودهای مقام معظم رهبری و تدابیر بلند حضرتعالی، و با تکیه بر همت و تلاش مردم، و علی رغم تمامی مخالفتهای استکبار جهانی در ایجاد ثبات، آرامش، و شکوفایی قابل توجه، فتوحات چشمگیر مورد اعتراف دوست و دشمن را به دست آورده است. اکنون به یاری خداوند بزرگ و در پی هشت سال تلاش مقدس در عرصه های سازندگی، تواناییهای کشور به حدی رسیده که در پی اندیشیدن و قانونمند کردن رهنمودهای اجرایی بلندمدت در احیای هر چه بیشتر تمدن اسلامی در آینده قابل تصور است.

اهمیت تشکیل سرمایه خصوصی در رشد اقتصادی، و از آنجا در شاخصهای مهم اقتصادی و اجتماعی، از قبیل متوسط درآمد سرانه و توزیع درآمدها، بر کسی پوشیده نیست، ولیکن اوضاع و احوالی که عوامل اقتصادی را، از یک سو به پس انداز، و از سوی دیگرسرمایه گذاری، تشویق می کند، شایسته تامل و بررسی است. در سطح خرد، درآمد واقعی، نرخ رجحان زمانی و هزینه اجاره سرمایه که خود از هزینه فرصت از دست رفته ناشی از تاخیر درمصرف حال و انتظارات درآمدهای احتمالی سرمایه گذاری نشات می گیرند، بر سرمایه گذاری خصوصی تاثیر می گذارند. در سطح کلان، سیاستهای مالی و پولی دولت، از طریق تاثیر بر این متغیرها سطح سرمایه گذاری خصوصی را متاثر می سازند. در ایران، علاوه بر سیاستهای اقتصادی، حجم مخارج سرمایه گذاری دولت، که در دوره مورد مطالعه، بخش چشمگیری از کل تشکیل سرمایه را در کشور به خود اختصاص می داده است، می توانسته به طور مستقیم، ازطریق تحدید منابع سرمایه گذاری قابل دسترس از یک سو، و ایجاد تقاضا و حرفه های اقتصادی برای تولید کالاها و خدمات خصوصی از سوی دیگر، و به طور غیرمستقیم، از طریق افزایش درآمدها، بر تشکیل سرمایه خصوصی تاثیر بگذارد. در این مقاله، سرمایه گذاری خصوصی در ایران، طی دوره 1371-1338، از طریق یک مدل اقتصادسنجی مورد بررسی قرارگرفته است.

هدف ما در این مطالعه، پژوهش درباره عوامل تعیین کننده در واردات ایران است. تاثیرظرفیت وارداتی را به عنوان متغیر جانشین برای سیاست واردات در نظر گرفته ایم و تاثیرمتغیرهای دیگری از قبیل قیمتهای نسبی، سطح درآمد و محصولات صنعتی برروی واردات رابررسی کرده ایم. نتیجه مطالعه نشان می دهد در حالی که متغیرهای محصول ناخالص داخلی وتوان وارداتی، بیشترین تاثیر را بر واردات کشور داشته است، تاثیر قیمتهای نسبی، تقریبا ضعیف بوده است، و این یافته ها، فرضیه ما، مبنی براینکه توان وارداتی از طریق تاثیرگذاری برسیاستهای وارداتی دولت برمحصولات صنعتی تاثیر منفی و بر واردات صنعتی تاثیر مثبت گذاشته است را تایید می نماید.

در این مقاله، در پی یافتن پاسخی برای این پرسش هستیم که تاثیر نرخ ارز بر تولید دربلندمدت چگونه بوده است. به سخن دیگر، آیا نرخ ارز و تولید در بلندمدت رابطه ای با هم دارند؟ همچنین به موضوع ارتباط بلندمدت میان نرخ ارز با سطح قیمتها، حجم پول و نقدینگی پرداخته ایم. با یکی از روش های جدید در اقتصادسنجی، یعنی هم انباشتگی، وجود ارتباط میان این متغیرها مورد بررسی قرار گرفته است. اگر وجود ارتباط تایید گردد، به رغم وجود کنترلها، درکوتاه مدت، گرایش در جهت رابطه بلندمدت از میان نرفته و آثار خود را پس از مدتی نمایان خواهد ساخت. در پژوهش ما، میان نرخ ارز با شاخص تعدیل کننده قیمتی و حجم پول ونقدینگی رابطه بلندمدت به دست آمد و بین نرخ ارز با شاخص قیمتی خرده فروشی و تولیدچنین رابطه ای ملاحظه نگردید. در هر مورد، کوشیده ایم که نتایج را تحلیل نماییم و علل تفاوت میان آنها با تئوری های مربوط به آن را بیابیم.

برنج، یکی از مهمترین منابع غذایی مورد نیاز افراد جامعه می باشد. در کشور ما حدود75 درصد این محصول در استانهای گیلان و مازندران تولید می شود و تنها 25 درصد از تولید به سایر استانهای برنج خیز کشور اختصاص دارد.
هدف این پژوهش، بررسی عوامل مؤثر بر میزان عرضه برنج در کشور، برآورد الگوی عرضه به منظور تعیین میزان شدت تاثیر عوامل مختلف بر عرضه برنج و نیز به کارگیری نتایج به دست آمده به منظور اتخاذ سیاستهای مناسب برای افزایش عرضه برنج در کشور می باشد.
در این پژوهش، از داده های سری زمانی (1373-1350) برای برآورد الگوی تعدیل جزئی"نرلاو" استفاده شده است. نتایج حاصل از برآورد الگوی عرضه برنج، نشان می دهد که نسبت قیمت برنج به قیمت کود با یک دوره تاخیر اثر معناداری بر میزان سطح زیرکشت برنج دارد. امادر کوتاه مدت، شالیکاران نسبت به قیمت برنج به قیمت کود واکنش شایان توجهی برای افزایش بازده در واحد سطح نشان نمی دهند. به نظر می رسد که این واکنش، بیشتر به دلیل افزایش قیمت نهادهای مصرفی و نیازهایی از قبیل آموزش بوده است. همچنین میزان بارندگی در افزایش بازده در واحد سطح مؤثرتر از افزایش سطح زیرکشت می باشد.

علم اقتصاد توسعه بر نیروهایی اساسی تمرکز دارد که درآمد سرانه را افزایش می دهند.یک عامل کلیدی در این فرایند، تخصیص مجدد نیروی کار و سرمایه بین بخشهاست، به گونه ای که موجب ارتقای رشد شود; جنبه ای که در تمام شکلهای نظریه نئوکلاسیک رشد، مورد غفلت واقع شده است. تشخیص بیشتر نقش نیروهای بازار و تجارت بین المللی آزادتر در حداکثرسازی رفاه اجتماعی، اهمیت علم اقتصاد توسعه را در سیاست توسعه کاهش نمی دهد. اما به هر حال، نیاز است که این علم به وسیله یک فلسفه اخلاقی نتیجه گرا برای تاکید بر توزیع عادلانه تر منافع پیشرفت اقتصادی در سطح ملی و بین المللی، و در سطحی عام تر، ارتقای توسعه انسانی، موردهدایت قرار بگیرد.

طی سالهای 1367-1375، حداکثر مصرف و متوسط مصرف دارای رشد 2/16 و 6/16 درصد بوده است. پیش بینی می شود که رقم حداکثر مصرف، در سال 1376 با اعمال محدویتهای نسبی در مصرف نیروگاه ها و صنایع، به حدود 75 میلیون متر مکعب در سردترین روز سال برسد و در صورت کسر نمودن مصارف سرخون و خراسان از شبکه سراسری گاز کشور (یعنی حداکثر حدود 40 میلیون متر مکعب در سردترین روز سال)، باید 135 میلیون مترمکعب گاز طبیعی از طریق خطوط لوله اول و دوم تامین شود که این رقم برابر حداکثر ظرفیت خطوط مزبور می باشد.