فصلنامه برنامه ریزی و بودجه
پیاپی 4 (امرداد 1375)

در گذشته، موانعی بر سر راه استفاده از گاز قرار داشته است، اما به دلایل بسیاری این موانع هم اکنون رفع شده و سهم گاز در تراز انرژی جهان رو به افزایش است و این روند افزایشی تا سده بیست و یکم با شدت بیشتر ادامه خواهد یافت. میزان کشف ذخایر گاز بیشتر از مصرف آن است و اهمیت آن روزافزون خواهد بود. اما به رغم این، مسائل مربوط به گاز، برخلاف نفت، مورد امعان نظر کافی قرار نگرفته است. با رونق گرفتن تجارت جهانی گاز و احراز نقش پویای آن، موضوع از صورت ناحیه ای به مسئله ای جهانی تبدیل می شود و در همه جا یکپارچه می گردد و به تبع آن بهای آن نیز یکپارچه خواهد شد و به سوی یکسانی پیش خواهد رفت. درحال حاضر، بهای گاز زیر سلطه بهای نفت است، اما در آینده بازار سازمان یافته ای می یابد و نه تنها از بهای نفت مستقل تر خواهد شد، بلکه بر روی آن نیز اثر خواهد گذاشت. پروژه های گازسرمایه - بر هستند و زمان اجرای آن نیز طولانی است و قراردادهای فروش (در صورت انتقال با خط لوله) به صورت قراردادهای درازمدت منعقد خواهد شد. برای اجرای طرحهای مربوطبه گاز، دیگر قراردادهای کلید در دست کافی نیستند و مشارکت فعال سازندگان و جلب سرمایه گذاری خارجی لازم است. کشورهای میزبان اجرای طرح باید قوانین مالیاتی و مالی خود را از پیش تعیین کنند و اعلام دارند و اهمیت سرمایه گذاری و حداقل سود را باید برای سرمایه گذاران تضمین نمایند.

به رغم نبود آمار و اطلاعات مورد نیاز برای تدوین جدول ضریبهای سرمایه بین بخشی، بسیاری از کشورها از مدل پویای لئونتیف در برنامه ریزی بهره می گیرند. هرچندپژوهشگران، تدوین جدول ضریبهای سرمایه بین بخشی و همچنین کاربرد مدل پویای لئونتیف را برای اقتصاد ایران پیشنهاد کرده اند، ولی تاکنون در این مورد، هیچ گونه کاری صورت نگرفته است. این مقاله برمحور همین موضوع می چرخد و می کوشد که به طور اجمالی فرایندمحاسبه جدول ضریبهای سرمایه بین بخشی را برای اقتصاد ایران در سال 1353 در راستای فراخور جدول تجمعی داده - ستانده سال 1353 ارائه نماید. افزون برآن، کاربرد تجربی چنین مدلی را به ازای نرخهای رشد هدفدار متغیرهای برونزای تقاضای نهایی همراه با تعیین نرخ رشدمتوازن مدل فون نیومن برای اقتصاد ایران مورد ارزیابی قرار می دهد.
مشاهدات تجربی مربوط به نرخ های رشد هدفدار برای دوره 1357-1353 در قالب مدل پویای لئونتیف، نه فقط ضرورت به کارگیری ذخایر ارزی موجود، واردات رقابتی و عرضه داخلی کشور با سناریوهای مختلف واردات برای سالهای مذکور را تبیین می نماید، بلکه همچنین بر مازاد ارز خارجی برای سال 1353 نیز اشاره دارد. بنابراین، مشاهدات تجربی، زمینه ای را به وجود آورده که منجر به محاسبه نرخ رشد فون نیومن همراه با راهبردهای سیاستی برای سال مذکور شده است.

اگر به این نکته توجه داشته باشیم که در جهان امروز، پیشرفت و توسعه کشورها در گرومدیریت مناسب و عالمانه است و اگر بپذیریم که کمترین وظیفه هر مدیر، ایجاد هماهنگی، هدایت، نظارت و کنترل است، برای رسیدن به این هدفها، تصمیمگیری از فرایندهای مهم واساسی مدیریت می باشد. این فرایند، بدون در دست داشتن آمار و اطلاعات مورد نیاز و کافی وصحیح امکان پذیر نمی گردد.
آمار به خودی خود محصول نهایی نیست، بلکه وسیله ای در راه خدمت به سایر علوم وشناخت مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. از این رو، باید به طریقی عرضه شود که بتوان به سهولت آن را به کار گرفت. این امر تنها زمانی امکانپذیر است که نظام آماری از توانایی کافی در عرضه مطلوب و بموقع آمار برخوردار باشد و ضمن آگاهی از نیازهای استفاده کنندگان، خود نیز ساختاری مطلوب و روزآمد داشته باشد.
به هر حال، این نظام آماری است که در دستگاه های برنامه ریزی، مؤسسات و دانشگاه ها ونهادهای اجرایی، آمار و اطلاعات لازم را در اختیار پژوهشگران و برنامه ریزان قرار می دهد.
موارد قابل ذکر، عبارت است از انواع نظامهای آماری، در برخی از کشورها از قبیل ژاپن، چین، هندوستان و فیلیپین، نظام آماری در ایران و همچنین افراد و سازمان های مختلف استفاده کننده از آمار.
مهمترین مشکلاتی که در نظام آماری ایران مشهود است، عبارت است از:1. عدم پاسخگویی صحیح مردم به پرسشنامه های آمارگیران که معمولا به علت نبودفرهنگ آماری و عدم اطلاع مردم از اثر آمارهای درست در برنامه ریزی، و در نهایت، اثر آن درزندگی مردم و حل مسائل و مشکلات جامعه است. دلایل این مشکل را می توان به شرح زیربرشمرد:- نامناسب بودن موقعیت زمانی سرشماری ها.
- احتمال استفاده از آمار و ارقام اطلاعاتی در مسائل مالیاتی و عوارض. - مراجعه مکرر دستگاه های مختلف برای آمارگیری شبیه به هم. 2. عدم پذیرش آمارهای تهیه شده توسط دستگاه های استفاده کننده، زمانی که آمار دلیل برنقص کار دستگاه می باشد.
3. عدم هماهنگی زمانی طرحهای آماری که توسط مرکز آمار و دیگر دستگاه ها اجرامی شود.
4. عدم تدوین و انتشار بموقع نتایج آمارگیرها برای استفاده

در بررسی محتوای تئوریک قابلیت رقابت، نویسنده برآن است که این مفهوم، ظاهری بسیار فریبنده دارد، و در نتیجه، به آسانی، اشتباه در استنباط رخ می دهد. آنچه در پشت ظاهرساده این مفهوم نهفته است، شکل بسیار پیچیده آن است که ناتوانی در تشخیص آن ممکن است به اشتباه در جهانی کردن منجر شود. با توجه به ویژگی های ساختاری اقتصادهای کمترتوسعه یافته فرضی، پیش از ارائه یک رهنمود اصلاحی، ضروری است که قابلیت رقابت را به شکل کاملا پیچیده آن درک کنیم. متاسفانه دلایلی وجود دارد که براساس آنها، نسبت به وجوداین آگاهی در افکار جاری، تردید داریم.

تهیه و تنظیم بودجه سال 1376 را در شرایطی آغاز می کنیم که با گذشت بیش از یک سال از اجرای برنامه دوم، علی رغم وجود مشکلات و سختیهای طی مسیر اجرای آن، موفقیتهای شایان توجهی حاصل شده است از جمله:- روند افزایشی تولید ناخالص داخلی ادامه یافته و رشد آن به قیمتهای ثابت از 6/1 درصد در سال 1373 به 5/4 درصد در سال 1374 رسید.
- تحقق سرمایه گذاریهای دولتی در سال 1374 در سطح 95 درصد پیش بینیهای برنامه یکی از موفقیتهای قابل توجهی است که در این سال به دست آمده است، و بدین ترتیب امید می رود روند سازندگی کشور مطابق برآوردهای اولیه تحقق پیدا کند.
- با اجرای سیاستهای جدید دولت در جهت تنظیم بازار کالاها و خدمات و تثبیت نرخ ارز، روند افزایش سریع قیمتها در اواخر سال 1373 و اوایل سال 1374 متوقف شده است.
- در زمینه عملکرد وضع مالی دولت، با احتساب 3/270 میلیارد ریال از محل برگشتی از پرداختهای سالهای گذشته، موجودی حساب درآمد عمومی در پایان سال 1374 به 9/158 میلیارد ریال بالغ گردید که طی 35 سال گذشته بی گذشته بی سابقه بوده است.

شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران با حدود 31 فروند از انواع هواپیماهای مسافری، حدود 2/6 میلیون نفر مسافر داخلی و حدود 2/1 میلیون نفر را در پروازهای بین المللی جابه جا می نماید. به منظور ایجاد امکانات کافی برای ارائه خدمات پروازی و سلامت پرواز هواپیماها مطابق ضوابط و مقررات و استانداردهای بین المللی در زمینه برقراری سلامت و امنیت پرواز، که از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است، و همچنین برای تداوم و افزایش امکانات انجام پروازها بدون بروز سوانح و حوادث ناگوار، شورای اقتصاد در جلسه مورخ 11/4/1375 با استناد به ماده 17 قانون برنامه و بودجه و بندهای "ف" و "ع" تبصره 2 قوانین بودجه سالهای 1374 و 1375، با انجام سرمایه گذاری، به ترتیب، معادل 159207 میلیون ریال و 79037 هزار دلار در سال 1374 و 96026 میلیون ریال و 32351 هزار دلار در سال 1375، از محل منابع داخلی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، برای بهسازی و گسترش تاسیسات و تجهیزات شرکت موافقت نمود.

کاهش در مخارج نظامی که در اواسط دهه 1980 شروع شده بود، تا سال 1995 ادامه یافت. این کاهش به طور بالقوه نتایج مهمی را برای مخارج غیرنظامی و تعدیل مالی در بر داشته است. مطالعات قبی دلالت بر آن داشته است که مخارج نظامی جهان بین سالهای 1985 و 1990 حدود 3/1 درصد محصول ناخالص داخلی کاهش داشته است که این کاهش برای تمام مناطق و هر دو گروه کشورهای صنعتی و در حال توسعه بوده است. این کاهش در نقطه مقابل روندهای 25 سال گذشته به ترکیبی از عوامل منسوب است. از جمله این عوامل کاهش در سطح فعالیتهای اقتصادی جهان، ارتقای فرایندهای مردم سالارانه، بهبود امنیت جهان و کاهش کمکهای نظامی می باشد.