نشریه مطالعات خاورمیانه
پیاپی 1 (تابستان 1373)

«و همه چیز را از آب آفریدیم» این آیه شریفه اهمیت بیش از اندازه آب برای انسان و نقش آن را در توسعه کنونی بیان می کند. افزون بر این که آب مهمترین عنصر حیاتی بدن انسان است، این ماده یکی از مهمترین بنیادهای زندگی اجتماعی وی را نیز تشکیل می دهد. آب در درجه اول، یک نیاز بیولوژیکی برای انسان محسوب می شود زیرا که مستقیما برای نوشیدن و مصرف مواد غذایی او ضرورت دارد. به طور غیرمستقیم نیز آب برای کشت مواد غذایی اهمیت دارد. افزون بر این، آب برای تامین سلامتی انسان ضروری است چرا که بدون آب نظافت که انسان را از ابتلا به بیماری ها مصون می دارد امکانپذیر نیست. بنابراین آب یکی از مولفه های اساسی توسعه از نظر مفاهیم رایج در دوران کنونی به شمار می آید. این اهمیت از اینجا ناشی می شود که بین شاخص های استفاده از آب و مصرف ان از یک سو و مهمترین شاخص های توسعه اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی که سازمانهای بین المللی منتشر کرده اند ارتباط روشن و گویایی وجود دارد.

صهیونیست ها برای مهاجرت خود به فلسطین واژه «اوله» به معنای صعود را به کار می برند و برای مهاجران از واژه «اولیم» به معنای صعود کنندگان به سرزمین اسراییل استفاده می کنند. بسیاری از یهودیان بر این باورند که صعود به سرزمین اسراییل از فرامین خداوند است که باید بدان عمل کرد. به همین دلیل، مهاجرت یهودیان به فلسطین به یکی از پایه های اصلی پیدایش اسراییل و یکی از عناصر تضمین کننده بقای آن تبدیل شد. در واقع، اسکان مجدد یهودیان در فلسطین و ایجاد یک دولت به مثابه تنها وسیله حل مشکل یهودیان و یکی از هدفهای جنبش صهیونیستی بود. از زمان صدور اعلامیه بالفور در 1917، تعداد زیادی از یهودیان وارد فلسطین شدند. در دوره قیمومت بریتانیا در فلسطین نیز تعداد زیادی از یهودیان به سرزمین فلسطین مهاجرت کردند. رهبران جنبش صهیونیستی نیز مجدانه کوشیدند تعداد مهاجران یهودی را افزایش دهند. آنها بر این باور بودند که ادامه برنامه مهاجرت یهودیان از وظایف اصلی دولت بوده و می تواند موجودیت دولت اسراییل را توجیه کند.

مقاله « پیامدهای اقتصادی صلح برای اسراییل، فلسطینی ها و اردن» در سه قسمت در فصلنامه خاورمیانه چاپ خواهد شد که قسمت اول ان در این شماره عرضه می گردد. . این متن تحقیقاتی حکایت از اندیشه هایی می کند که در محافل غربی پیرامون جریانها و تحولات آتی منطقه خاورمیانه دنبال می شود. هدف فصلنامه خاورمیانه از ترجمه و درج این مطلب، ارتقاء سطح آگاهی محافل علمی و اجرایی کشور ما در مورد بحثهای جاری در غرب نسبت به منطقه خاورمیانه است تا از این طریق، دقت ما در برنامه ریزی ها و سیاستگذاریها افزایش یابد. بدیهی است که فصلنامه خاورمیانه قصد تایید مطالب این تحقیق را ندارد. با وجود ان که مسایل اقتصادی تاکنون در فرایند صلح اعراب و اسراییل نقش نیروی محرک را ایفا نکرده است، اما در گفت و گو های تاریخی آینده نقشی مهم خواهد داشت.

جمهوری های مسلمان نشین آسیای مرکزی و قفقاز در شمار کشورهای در حال توسعه هستند. آنها با بیش از 50 سال پیروی از سیاستهای اقتصادی غیرواقع بینانه، تحت اصول برنامه ریزی متمرکز و محدودیت های سیاسی و فرهنگی، هم اکنون با وجود داشتن منابع طبیعی و معدنی غنی از به کارگیری موثر آن ناتوان اند. به همین دلیل، در راستای فراهم سازی بستری مناسب برای رشد اقتصاد ملی با معضلات متعددی مواجه اند. مسایلی چون بی ثباتی سیاسی، اختلافات قومی و مشکلات حاد اقتصادی (محدودیت درآمد، افزایش بی رویه تورم، بیکاری و کمبود نیروی انسانی متخصص و کارآمد، فقدان مقررات و چارچوب حقوقی مشخص برای سرمایه گذاری)، نداشتن توان بالفعل صنعتی و کشاورزی، وجود اقتصاد تک محصولی، فقدان تاسیسات زیربنایی کافی و مناسب و وابستگی های شدید تجاری، به ویژه با جمهوری های شوروی سابق و عدم توان رقابتی لازم برای حضور فعال در بازارهای جهانی، امکان ایجاد تحول اقتصادی را حداقل در آینده نزدیک ناممکن می سازد. هرچند گذار از بحران اقتصادی سیاسی کنونی، در نهایت امکان پذیر خواهد بود ولی رسیدن به چنین مرحله ای در وهله نخست مستلزم تلاش پیگیر و همه جانبه مسیولان و دولتمردان در این جمهوری هاست.