ماهنامه معرفت
سال هجدهم شماره 6 (پیاپی 141، شهریور 1388)

توبه به معنای بازگشت و ترگ گناه است؛ بنده ای که از خدا به وسیله گناه دور شده اینک قصدبازگشت و تقرب به معبود خویش را دارد. توبه عقلا و شرعا واجب است و امری است اختیاری وارادی. فرد گناهکار برای نیل به توبه، باید علاوه بر اراده بر توبه، یعنی علم و تصدیق به فایده، میلبه ترک گناه و معصیت و تقرب به سوی خدای متعال را نیز داشته باشد. این میل باید نسبت به سایرامیال، از جمله انجام معصیت، قوی تر باشد. لازمه این کار این است که ضرر گناه و فایده توبه برانسان روشن گردد. بدون چنین باوری، اراده جدی توبه در انسان پدید نمی آید. در واقع، توبه واکنشی است از سوی انسان به رفتار ناشایست خویش در صرف عمر خود در معصیت خدا.
مهم ترین مانع توبه و بازگشت از مسیر نادرست به راه صواب، تسویف و به تاخیر افکندن آن است.
بهترین زمان توبه، پس از ارتکاب عمل نادرست و به ویژه در زمان جوانی است. انسانی که درجوانی نتواند به سوی خدا بازگردد، در دوران پیری امکان توبه برای او به مراتب سخت تر ومشکل تر خواهد بود.

اگر تحلیل مسائل انسانی را نقطه مشترک تمامی مکاتب و دیدگاه های بزرگ و کوچک مطرح دردنیای قدیم و جدید بدانیم، در این میان، بحث پیرامون هستی و چیستی انسان در مدار توجه ویژهقرار دارد. هم از آن حیث که انسان شناسی، نقش محوری و مبنایی در تحلیل همه مباحث و مسائلپسینی دارد و هم به دلیل آنکه هر فیلسوف و اندیشمندی در این باره به اظهارنظر پرداخته است.
تردیدی نیست که ادیان توحیدی و دیدگاه های الهی نیز نمی توانند از توجه به این موضوع مهمدوری گزینند.
بدین سان، «انسان شناسی» در دایره بزرگ علوم انسانی، از اهمیت فوق العاده برخوردار شده ودر این زمینه، در مجموعه علوم تربیتی سخن از «انسان شناسی تربیتی» رفته است. و این، نه فقط به دلیل آن است که «انسان»، موضوع تربیت است، بلکه تجزیه و تحلیل قوا و نیروهای انسانی نیز کلیداساسی تمامی حوزه های گوناگون تعلیم و تربیت به شمار می آید.
آنچه در این نوشتار مورد توجه قرار گرفته، تحلیل این موضوع از زاویه نگاه و دیدگاه های دینیو اسلامی است و بر همین بنیان، در «انسان شناسی دینی تربیتی»، عوامل و پایه های رشد و تربیت انسان موردنظر و بررسی قرار می گیرد.
این مقاله به بررسی پایه های موردنظر با توجه به برخی دیدگاه های شهید مطهری پرداخته و ازاین منظر، به سوی مقایسه ای تطبیقی روی آورده است.

انسان، مستعد اتصاف به همه کمالات است. وصول به آنها در گرو تربیت صحیح می باشد و برایرسیدن به هدف والای قرب الی الله ، باید بهترین شیوه ها را انتخاب نمود. به یقین، برترین روش هاکه مبتنی بر شناخت حقیقت انسان و همه ابعاد وجودی اوست، تنها در کلام و سیره انسان های کامل در هر عصر و زمان جست وجو می شود و چنین انسان هایی برای همه عصرها و زمان ها جزمعصومان علیهم السلامکسی نیست. این مقاله با رویکرد نظری و تحلیلی و با هدف آشنایی با روش های تربیتی «عفو» و «تغافل» امام سجاد علیه السلام بر اساس صحیفه سجادیه، دعای ابوحمزه ثمالی و سیره رفتاری آن حضرت است.

در کشور ما ضرورت تربیت دینی به عنوان وظیفه مهم و اصلی آموزش و پرورش مورد پذیرش است.
بنابراین، باید تلاش نمود تا به شیوه ها و روش های موجود در این فرایند کیفیت بخشید و آن را بهتر وزیباتر به نسل جوان ارائه داد. نوآوری در تربیت دینی از جمله اموری است که این مسیر را هموارمی سازد. این مقاله با روش مطالعه موردی و با استناد به منابع روایی معتبر و دست اول تلاش می کند تا با استفاده از احادیث و آیات قرآن کریم، به تطبیق عواملی که در تربیت دینی و نوآوری مؤثر هستد،بپردازد. نتیجه این پژوهش، اشتراک مؤلفه های نوآوری و تربیت دینی را در بعد فکری و خصوصیاتشخصیتی مورد تاکید قرار داده و ثابت می کند که مبنای فکری نوآوری و تربیت دینی با هم همخوانی وتطابق دارند.

بررسی تعلیم و تربیت جوامع بر مبنای ایدئولوژی و باورهای تاریخی، ضمن تحلیل و یا تطبیق آنبا سایر دیدگاه ها و مکاتب، تجربه ای مفید در راستای دست یابی به الگوی مناسب، بالنده و پیشرفتهمبتنی بر باورهای تربیتی یک جامعه است.
از این رو، نوشتار حاضر با هدف تحلیل و تبیین آراء تربیتی ملااحمد نراقی (دانشمند ایرانی واسلامی) و مقایسه آن با دیدگاه های جان دیویی (شارح و مفسر بزرگ پراگماتیسم) به تحقیق در اینزمینه پرداخته است.
برای نیل به اهداف تحقیق، از روش تطبیقی و تحلیل اسناد به منظور جمع آوری، توصیف و مقایسه داده ها استفاده شده است.
پس از بررسی و مقایسه آراء این دو اندیشمند بر اساس مبانی، مکاتب و سیر تاریخی، نتایجپژوهش بیانگر آن بود که دیدگاه نراقی در مقایسه با دیویی تفاوت ها و تشابهاتی دارد. مبنایاختلاف نظر این دو اندیشمند، در نگاه ایشان به انسان به عنوان موضوع تربیت است. نراقی انسان راموجودی مرکب از روح و جسم و دیویی آن را مادی محض می داند.
یافته های تحقیق در زمینه مبانی، بالطبع اهداف، محتوا و روش های تربیتی ایشان را تحت تاثیرخود قرار داده است، هرچند وجوه تشابهی در روش ها و بیان سلسله اهداف وجود دارد که در متنمقاله بدان پرداخته شده است.

امروزه مهم ترین عنصر سازمان، نیروی انسانی است و چون همه نیروهای انسانی سازمان، کارآمدنیستند، از این رو، نمی توان به هر یکی از آنها، هر کاری را واگذار کرد، بلکه باید افراد را بر اساسمعیارهای خاص گزینش کرد. بر این اساس، مسئله شایسته سالاری مطرح می شود. شایسته سالاریعبارت است از: واگذاری کاری به افراد، تحت شرایط، معیارها و شاخص های خاص. البتهشایسته سالاری از نظر قرآن کریم دارای معیارهایی ویژه مانند ایمان، تقوا، علم، عدالت،راستگویی، بصیرت بینش سیاسی، اخلاق نیکو، رفق و مدارا، قاطعیت، انتقادپذیری، تغافل، ایجادامیدواری، صبر و استقامت می باشد که در این نوشتار مورد بررسی قرار می گیرند. این مقاله با روشتوصیفی تحلیلی و با ابزار فیش برداری، به مطالعه متون تفسیری پرداخته و هدف از آن، استخراجمعیارها و ملاک های شایسته سالاری است.

خلق نیکو مهم ترین چیزی است که مصلحان و پیامبران به آن نیاز دارند. حسن خلق با فضیلت ترینصفات پیامبران و شریف ترین اعمال صدیقان است. از همین روی، در آیات چندی از قرآن کریم،خلق پیامبر صلی الله علیه و آله مورد ثنا و ستایش قرار گرفته است.
عنوان «عظیم» در مواردی به کار می رود که چیزی قابل توصیف و ادراک نباشد. در خصوصتفسیر «خلق عظیم» موارد چندی بیان شده است؛ از جمله اینکه برخی آن را دین اسلام می دانند.
برخی نیز منظور از خلق عظیم را آداب قرآنی یا قرآن دانسته اند. برخی هم خلق عظیم را صبر وتحمل و تدبیر بر مقتضای عقل تعبیر کرده اند. تحمل سختی ها و صبر پیامبر صلی الله علیه و آلهدر برابرناملایمات بر اساس روایات و تصریح خود پیامبر صلی الله علیه و آله مشهور است. هرچند موارد یاد شده خلق پیامبر صلی الله علیه و آله هستند، اما خلق حضرت به موارد یادشده محدود نمی شود و همه صفات روحی، اجتماعی، شخصی، انسانی، خانوادگی و... ایشان را دربر می گیرد. بر اساس برداشت دیگر، منظور از خلق عظیم پیامبر صلی الله علیه و آله آن است که ایشان جامع مکارم اخلاقی بوده اند. نمونه های چندی از ویژگی های اخلاقی پیامبر صلی الله علیه و آله در روایات و متون تاریخی مورد اشاره قرار گرفته است

اوقات فراغت به معنای زمان استراحت، آسایش، آرامش و زمان آزاد می باشد که هر فردی به میلخود از آن استفاده می نماید. استفاده بهینه از ایام فراغت نقش بسزایی در بهداشت روانی افرادجامعه خواهد داشت. امروزه قشر جوان جامعه که بیشتر تحت تاثیر تهاجم فرهنگی دشمن قرار داردباید مورد توجه قرار گیرد تا از رواج تفریحات انحرافی در این قشر بتوان پیش گیری به عمل آورد.
بنابراین، ایجاد زمینه مناسب برای محیطی نشاط آور و تفریحات لذت بخش متناسب با الگوهایفرهنگی جامعه ایجاب می نماید که به مسئله اوقات فراغت نوجوانان و جوانان بیش از پیش توجهشود. با عنایت به اینکه اکثریت جامعه ما را قشر جوان تشکیل می دهد و جوانان و نوجوانان درزمان تابستان اوقات فراغت زیادی دارند، از این رو، این مقاله با رویکرد نظری و بررسی اسنادی وبا هدف شناسایی راه های مناسب گذران اوقات فراغت، از جمله ورزش، فعالیت های هنری،کانون های فرهنگی و تربیتی، پایگاه های مقاومت بسیج، سینما، رایانه، کتابخانه و پارک های شهری،به این مسئله پرداخته است.

ریشه یابی موانع پیش روی تولیدات علمی، بخصوص در دانشگاه ها که می توانند با برخورداری ازاعضای هیات علمی توانمند گام بلندی در بهره وری سرمایه و محور توسعه، ارتقا جایگاه علمی ورشد اجتماعی و فرهنگی کشور بردارند یک ضرورت استراتژیک است.
تحقیق حاضر به بررسی و شناسایی موانع تولید علم و طبقه بندی آن از دیدگاه اعضای هیاتعلمی دانشگاه های قم می پردازد. روش تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماری دربرگیرندهکلیه اعضای هیات علمی دانشگاه های قم است که از بین آنها یک نمونه 226 نفری به صورتتصادفی طبقه ای انتخاب شد. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید.
تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس آزمون خی دو نشان داد مهم ترین موانع بازدارنده تولید علم بهترتیب موانع انگیزشی، اقتصادی، اداری و بروکراتیک، خدمات علمی پژوهشی و فردی مربوط بهتوانمندی های فنی و تخصصی هستند و تاکید بر آموزش محوری دانشگاه ها به جای پژوهش محوری، عدم حمایت های مالی در انتشار، تالیف و ترجمه کتب و مقالات و پایین بودن تسلط استادان به زبان انگلیسی به ترتیب، مؤثرترین و آشنایی اندک آنان به شیوه های پژوهش علمی کم اثرترین عامل در این فرایند شناخته شد.