فهرست مطالب

ماهنامه معرفت
سال بیست و پنجم شماره 7 (پیاپی 226، مهر 1395)

  • علوم سیاسی
  • تاریخ انتشار: 1395/07/30
  • تعداد عناوین: 8
|
  • آیت الله علامه محمدتقی مصباح صفحه 5
    یکی از ویژگی هایی که امیرمومنان علیه السلام برای شیعیان واقعی برمی شمارند، این است که حال آنان هنگام روبه رو شدن با گرفتاری و مصیبت، با هنگام برخورداری از نعمت و رفاه و آسایش یکسان است. همچنان که افراد معمولی هنگام خوشی و بهره مندی از آسایش و راحتی، از زندگی خود راضی اند و گله ای ندارند، پرهیزگاران و شیعیان واقعی هنگام بلا و مصیبت راضی اند و هیچ گله و شکایتی ندارند. آنان در این مواقع، ناشکیبایی و ناراحتی نمی کنند و برایشان تفاوتی ندارد که بلا بر ایشان ببارد یا از نعمت سرشار برخوردار شوند. سر وجود آن روحیه در شیعیان واقعی، رضای آنها به قضا و قدر الهی است. آنان هم رفاه و آسایش را تقدیر خداوند می دانند، هم بلا و مصیبت را، و چون این گرفتاری ها را خداوند مقدر فرموده، با همه وجود به پیشواز آن می روند و گلایه ای ندارند.
    کلیدواژگان: شیعیان واقعی، خفقان الهی، لذت، مقام رضا
  • ویژه علوم سیاسی
  • عبدالله اخلاقی*، مهدی امیدی صفحه 13
    فلسفه سیاسی امام خمینی قدس سره استمرار فلسفه سیاسی اسلامی با رویکردی نوصدرایی است که از یک سو، فلسفه سیاسی سکولار را برنمی تابد، و از سوی دیگر، تفاوت های چشم گیری با جریان ظاهرگرایی دینی دارد. مسئله اساسی این است که این مکتب فکری بر کدام مبانی متکی است که آن را از آن دو پارادایم متمایز نموده است؟ این پژوهش درصدد شناخت و معرفی مبانی معرفت شناختی، هستی شناختی، فرجام شناختی و انسان شناختی فلسفه سیاسی امام خمینی قدس سره، با روش اسنادی، استفاده از نرم افزار و پایگاه های اطلاع رسانی معتبر است. ترسیم نحوه جریان توحید در حیات سیاسی و اجتماعی از دیدگاه امام خمینی قدس سره هدف اصلی این مقاله است. این پژوهش نشان می دهد که مبانی این فلسفه سیاسی چگونه بر هستی شناسی توحیدی، معرفت شناسی مبتنی بر کتاب تکوینی و کتاب تدوینی و انسان شناسی متکی بر دوساحتی بودن انسان استوار است که از یک سو، متضمن کاربست وحی الهی در حیات سیاسی و اجتماعی انسان هاست، و از سوی دیگر، مبتنی بر دریافت های عقلانی و شعور جمعی انسان ها در میدان اجتماع و سیاست است.
    کلیدواژگان: امام خمینی قدس سره، مبانی، فلسفه سیاسی، معرفت شناختی، هستی شناختی، انسان شناختی
  • علی اکبر سیلانی* صفحه 29
    مردم سالاری اسلامی، نظام سیاسی مطلوب در فلسفه سیاسی مقام معظم رهبری است. ایشان با رویکردهای مختلفی از جمله فقه سیاسی، کلام سیاسی و فلسفه سیاسی، این نظریه را مطرح کرده است. در این مقاله، با روشی تحلیلی، به تبیین این نظریه با رویکرد فلسفه سیاسی می پردازیم. هدف این نوشتار تبیین یکی از مهم ترین موضوعات فلسفه سیاسی توسط موثرترین متفکر اسلامی در دوره و زمانی است که جامعه اسلامی به شدت نیازمند به آن است. نظریه مردم سالاری اسلامی، با توجه به مبانی برگرفته از شرع مقدس اسلام، همچون توحید در خالقیت و مالکیت و علم بی پایان الهی، اداره امور جامعه و حکومت را در عصر غیبت، امری الهی می داند که مردم یکی از پایه های اعمال مشروعیت آن هستند و شاخصه هایی همچون توجه به تربیت دینی و اخلاقی، خدمت رسانی، پاسخ گویی و توجه به رضایت مردم، دارد. امتیاز مردم سالاری اسلامی که طی سه دهه کارایی خودش را نشان داده است، این است که ضمن برخورداری از رای مردم، وجود ضوابطی همچون علم، عدالت و تدبیر را برای مشروعیت حکومت و تامین سعادت بشری، شرط می داند.
    کلیدواژگان: اسلام، ولایت، قانون گذاری، مردم سالاری اسلامی، مشروعیت
  • منصور شاطری*، محسن رضوانی صفحه 47
    قانون یکی از اصلی ترین موضوعات فلسفه سیاسی به شمار می آید. ارائه قوانین منسجم و کامل یکی از معیارها و راهکارهای ارزیابی یک فلسفه سیاسی مطلوب به شمار می آید. قوانینی کامل و خوب هستند که از یک سو، همه عرصه های جامعه سیاسی را دربر بگیرند، و از سوی دیگر، منطبق بر هستی شناسی و انسان شناسی واقعی باشند. در این پژوهش انواع قوانین در نظام سیاسی اسلام از منظر شهید سیدمحمدباقر صدر بررسی شده است. در عرصه حکومتی، قوانین ثابت اسلام، دارای نظام واره ای ثابت و منطبق بر ویژگی های ثابت عالم هستی بوده، نیز دارای ویژگی متغیر و منطبق با شرایط متغیر زمانه است. این ویژگی ها سبب شده است قوانین اسلام مبتنی بر مهم ترین مبانی خداشناسی و انسان شناسی باشند و دارای ویژگی همه زمانی و همه مکانی و جامعیت باشند. قوانین اسلام به سبب تطابق با قوانین طبیعت و هستی و نیز به سبب انطباق با قوانین فطری انسان، مطلوب ترین و جامع ترین قوانین به شمار می آیند.
    کلیدواژگان: فلسفه سیاسی، قوانین، سنن، منصوص، تشریعی، منطقه الفراغ، قانون اساسی
  • داود تقی لو*، مهدی امیدی صفحه 63
    فلسفه سیاسی از بدو ورود به جهان اسلام، همواره مورد توجه اندیشمندان این رشته بوده است. با این حال، فلسفه سیاسی اسلامی با بی مهری ها و شبهاتی، حتی در حد ادعای امتناع آن، مواجه شده است. از بهترین راه های پاسخ به این شبهات، تدوین فلسفه های سیاسی فیلسوفانی است که اندیشه آنها دارای این ظرفیت است. براساس اینکه ارتباط بین حکمت نظری و حکمت عملی از مسائل مهم در فلسفه سیاسی است و یک رابطه تولیدی و مبنایی میان آنها برقرار است، بحث ماهیت و مبانی نقطه آغاز این مهم به شمار می آید.
    پرسش اساسی تحقیق حاضر این است که ماهیت و مبانی فلسفه سیاسی استاد مطهری چیست؟ و اقتضائات مبانی در این فلسفه سیاسی به چه نحوی است؟ فلسفه سیاسی استاد مطهری، مجموعه ای از تاملات فلسفی و برخی دیدگاه های هنجاری است که در آن به صورتی نظام مند ماهیت، مبانی و مسائل محوری سیاست و نظام سیاسی مطلوب بررسی می شود. مبانی هستی شناختی در مشروعیت حکومت؛ مبانی انسان شناختی در مسائلی همچون آزادی، عدالت و مشارکت سیاسی؛ و همچنین نقش عقل و وحی در کل فلسفه سیاسی استاد مطهری قابل پیگیری است. روش تحقیق در این نوشتار، توصیفی تحلیلی است.
    کلیدواژگان: فلسفه سیاسی، مبانی، هستی شناختی، انسان شناختی، معرفت شناختی
  • مهدی قربانی* صفحه 81
    مشارکت سیاسی، به دلیل نقش بی بدیل آن در فرایند اداره جامعه سیاسی، از عناصر اصلی در مردم سالاری به شمار می آید. منظور از مشارکت سیاسی، مشارکتی است که حاکی از تصمیم خردمندانه، آگاهانه و داوطلبانه فرد یا گروهی برای انتخاب امری است که تامین کننده منافع فردی یا گروهی است، مصادیق این نوع مشارکت سیاسی به صورت مشارکت در حزب سیاسی، رای دادن، نامزد مناصب مختلف شدن، جایگزینی مقامات رژیم، مخالفت با نظام سیاسی به طرق قانونی و نهادینه متجلی می شود.
    تامل در ابعاد مختلف نظریه مردم سالاری دینی گویای این نکته است که مشارکت سیاسی جایگاه بسیار مهمی در این نظریه دارد. انحاء مختلف مشارکت سیاسی در مردم سالاری دینی مورد توجه قرار گرفته است. انتخاب کردن، انتخاب شدن، نظارت و انتقاد و نهایت مخالفت کردن مواردی هستند که ضمن بیان انحاء مشارکت سیاسی، جایگاه برجسته آن را نیز در نظریه مردم سالاری دینی نشان می دهد. در این نوشتار از روش توصیفی تحلیلی استفاده خواهد شد.
    کلیدواژگان: مردم سالاری، مردم سالاری اسلامی، مشارکت سیاسی
  • محمدعلی محیطی اردکان* صفحه 95
    یکی از علوم مطرح در زمینه علوم انسانی، علم سیاست یا علوم سیاسی است که ارتباط آن با دین در میان مسلمانان و غیرمسلمانان مورد اختلاف و معرکه آراء بوده و هست. مقاله حاضر با روش توصیفی، پس از واژه شناسی، به تبیین دیدگاه آیت الله مصباح در زمینه رابطه دین و سیاست پرداخته است. استخراج و تبیین مبانی نظری بحث از جمله چیستی و قلمرو دین بیان ضرورت وجود قانون و حکومت، بررسی رابطه اسلام و حکومت در دو حوزه قانون گذاری و اجرای قانون، و ارزیابی ادله قائلان به لزوم جدایی دین از سیاست، مهم ترین مسائل ارائه شده در این مقاله است. بر اساس دیدگاه آیت الله مصباح، با استناد به ادله عقلی و نقلی می توان به این نتیجه دست یافت که سیاست جزئی از دین و لازمه لاینفک آن است. به اعتقاد ایشان، کسی که با منابع غنی اسلام سروکار داشته باشد و آنها را بدون غرض ورزی و با روحیه حقیقت طلبانه مطالعه کند این رابطه را به روشنی درک خواهد کرد.
    کلیدواژگان: دین، سیاست، سکولاریسم، حکومت، قانون
  • الملخص
    ترجمه: اسعد کعبی صفحه 105
|