فهرست مطالب

آب و فاضلاب - پیاپی 63 (پاییز 1386)

مجله آب و فاضلاب
پیاپی 63 (پاییز 1386)

  • 96 صفحه، بهای روی جلد: 5,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1386/08/01
  • تعداد عناوین: 10
|
  • مقالات علمی
  • عبدالاحسین پری زنگنه، کریس لاکان صفحه 2
    در این مقاله، به بررسی غلظت فلزات سنگین نظیر آلومینیم، کادمیوم، مس، سرب، نیکل و روی ناشی از فعالیتهای صنعتی و اقتصادی در رسوبات ساحلی در طول سواحل ایرانی دریای خزر پرداخته شده است. بدین منظور تعداد چهارده ایستگاه نمونه برداری با فواصل تقریبی 45 تا 55 کیلومتر از یکدیگر در طول سواحل انتخاب و نمونه برداری از رسوبات ساحلی در تابستان سال 1384 صورت گرفته است. نمونه ها پس از انتقال به آزمایشگاه خشک و دانهبندی گردیده و از هر نمونه دانه هایی با ابعاد 355/0، 212/0 و 075/0 میلیمتر به اضافه یک نمونه کلی از هر ایستگاه (جمعا 56 نمونه) جهت بررسی میزان فلزات سنگین در آنان انتخاب گردیدند. آمادهسازی نمونه ها با استفاده از روش استخراج با اسید استیک سرد و تجزیه و تحلیل آنها توسط دستگاه آی سی پی انجام گردید. غلظت فلزات سنگین در رسوبات ساحلی ایستگاه های نمونه برداری یکنواخت نبود و اختلافات زیادی در میانگین غلظت آنها در ایستگاه های مختلف نمونه برداری مشاهده شد. رسم نمودار باکس و ویسکر نیز وجود اختلاف در غلظت آلودگی را در سطح ایستگاه های مختلف نمونه برداری نشان میدهد. به کارگیری راهحلهای آماری تحلیل ممیزی نشان میدهد که هر شش فلز سنگین مورد مطالعه دارای غلظتهای آماری بالا و منحصر به فردی در محل ایستگاه های مختلف نمونه برداری در طول ساحل میباشند. وجود غلظتهای بالای فلزات سنگین در رسوبات ساحلی دریای خزر ناشی از تخلیه میزان قابل توجهی از آلاینده های انسانی در محل و یا در نزدیکی ایستگاه های نمونه برداری به دریا میباشد.
    کلیدواژگان: دریای خزر، فلزات سنگین، تحلیل ممیزی، محیط زیست دریایی، رسوبات ساحلی، ایران
  • نعیم بنی سعید، نعمت الله جعفرزاده، فرامرز ترکیان، غازی عیدان صفحه 13
    در این تحقیق کارآیی یک دستگاه نیمه صنعتی شناورسازی با هوای محلول در حذف مواد آلی و معلق در تصفیهخانه های آبی که از رودخانه کارون تغذیه میشوند، سنجیده شده است. اهداف اصلی این تحقیق شامل بررسی راندمان حذف کدورت و ترکیبات مواد آلی در سیستم شناورسازی با هوای محلول از آب رودخانه کارون میباشد. بررسی کیفیت آب رودخانه کارون در دوره تحقیق (از 9/12/1384 تا 6/3/1385) نشان میدهد که این رودخانه از نظر ترکیبات آلی کربنی به دلیل شرایط خودپالایی در وضعیت مطلوب به سر میبرد، به طوری که میزان TOC از 89/2 میلیگرم در لیتر تجاوز نکرد. میزان کدورت این رودخانه دارای نوسان زیاد بین 42 تا NTU1000 بوده که انحراف معیاری برابر با 4/138 داشته که این ناشی از ماهیت رودخانه میباشد. آب این رودخانه از نظر رنگ حقیقی نیز زیر حد مجاز قرار دارد. نتایج تحقیق بیانگر این است که با توجه به کدورت بالا در رودخانه کارون استفاده از سیستم شناورسازی بدون استفاده از سیستمهای پیش تهنشینی عملا کارآیی لازم در حذف مواد معلق را ندارد زیرا میزان مواد معلق خروجی ارتباط مستقیم با میزان مواد معلق ورودی داشته و با افزایش آن عملا سیستم شناورسازی کارآیی لازم را از دست میدهد، لذا استفاده از این روش در تصفیهخانه هایی که از رودخانه کارون تغذیه میشوند، بدون تهنشینی مقدماتی توصیه نمیگردد. از طرفی با توجه به راندمان حذف کل کربن آلی تا 80 درصد در پایلوت شناورسازی با هوای محلول و این که قسمتی از مواد آلی شامل مواد آلی فرار بوده و عمدتا منشاء تولید بو و طعم نامناسب در آب میباشند، استفاده از این سیستم جهت تولید آب با کیفیت بهتر در تصفیه آب رودخانه کارون به عنوان فرآیند تکمیلی توصیه میگردد.
    کلیدواژگان: شناورسازی با هوای محلول، پیش تصفیه، مواد معلق، مواد آلی، رودخانه کارون
  • محمدحسن محمودیان، محمد مهدی امین، محمدرضا شاهمنصوری، محمد قاسمیان صفحه 24
    مطالعات گذشته در حذف کدورت، به استفاده از مراحل انعقاد و لختهسازی منجر گردید. ولی امروزه استفاده از روش های جدید در حال افزایش است. در این بررسی، با استفاده از یک دستگاه پایلوت شناورسازی با هوای محلول و به کمک آزمایش جار، میزان حذف کدورت، مواد قابل تجزیه شیمیایی و عوامل باکتریایی در پساب حاصل از شست و شوی فیلترها، مورد مطالعه قرار گرفت. افزایش فشار در مخزن تحت فشار از 3 تا 5 اتمسفر و همچنین افزایش حجم سیکل برگشتی آب اشباع شده، از 5 درصد به 25 درصد باعث بهبود راندمان حذف کدورت و مواد قابل تجزیه شیمیایی شد. با استفاده از ماده منعقد کننده پلیآلومینیم کلراید، به همراه انعقاد و لختهسازی این سیستم قادر خواهد بود کدورتهای بیش از NTU1000، مواد آلی قابل تجزیه شیمیایی، باکتری های هتروتروف و کلیفرمها را در شرایط بهینه به ترتیب به میزان 97، 72، 75 و 99 درصد کاهش دهد. آنالیز آماری حاکی از آن است که حذف در فشار اشباع سازی بهینه 4 تا 5 اتمسفر و نسبت سیکل برگشتی 20 تا 25 درصد ایجاد شده است. استفاده از جریان پیوسته (به دلیل حجم زیاد جریان و کاهش ابعاد سیستم) باعث کاهش هزینه احداث میگردد. روش های متداول تهنشینی میتوانند کدورت و عوامل میکروبی را به ترتیب 70 و 65 درصد کاهش دهند. در حالی که این روش میتواند شاخص کدورت و عوامل میکروبی را به ترتیب تا میزان 97 و 72 درصد بهبودی بخشد. قابلیتهای فنی این روش برای بازیابی پساب حاصل از شست و شوی فیلترهای تصفیهخانه آب اصفهان تایید می شود و پیشنهاد میگردد طراحی، ساخت و نصب یک دستگاه در مقیاس صنعتی در اولویتهای کاری مسئولان تصفیهخانه آب و شرکت آب و فاضلاب قرار گیرد.
    کلیدواژگان: پساب فیلترها، شستوشوی معکوس، سیستم شناورسازی با هوای محلول
  • سکینه حدادی، سیمین ناصری، فروغ واعظی، امیرحسین محوی، رامین نبی زاده صفحه 31
    تصفیه سونوشیمیایی که باعث تجزیه ترکیبات از طریق واکنش با رادیکالهای هیدروکسیل و تجزیه حرارتی میشود، یکی از فرآیندهای جدید اکسیداسیون پیشرفته است که میتواند کارآیی مطلوبی در حذف مقادیر جزئی اغلب مواد آلی از محیطهای آبی داشته باشد. فرآیندهای اکسیداسیون پیشرفته شامل تولید و استفاده از رادیکال هیدروکسیل به عنوان یک اکسیدان قوی برای تجزیه ترکیبات است. سرعت تجزیه ترکیبات به وسیله اولتراسوند متاثر از عوامل مختلف است. در این تحقیق اثر غلظت اولیه مواد آلی، pH، غلظت آب اکسیژنه و میزان ذرات معلق بر تجزیه مواد آلی پساب ثانویه به وسیله اولتراسوند مورد بررسی قرار گرفت و آزمایش COD به عنوان اندیس تعیین مواد آلی در نظر گرفته شد. برای انجام این پژوهش از حمام اولتراسوند در دو فرکانس 35 و 130 کیلو هرتز استفاده شد. نتایج نشان داد که حضور مواد آلی با غلظتی در محدوده 20 تا 60 میلیگرم بر لیتر باعث کاهش کارآیی حذف این مواد به وسیله اولتراسوند می شود (05/0>p). افزودن هیدروژن پراکسید و ذرات معلق، کارآیی حذف را افزایش میدهد. البته تاثیر هیدروژن پراکسید بستگی به غلظت آن دارد. این ماده شیمیایی در غلظت 5 میلیگرم بر لیتر به تنهایی و توام با اولتراسوند تاثیری بر کارآیی تصفیه ندارد ولی در غلظت 20 میلیگرم بر لیتر باعث افزایش کارآیی حذف مواد آلی به وسیله اولتراسوند می شود (01/0>p). تغییر pH در سه محدوده اسیدی (3=pH)، خنثی (7pH=) و قلیایی (11=pH) تاثیری بر کارآیی حذف مواد آلی به وسیله اولتراسوند و ترکیب اولتراسوند و آب اکسیژنه نداشت (05/0
    کلیدواژگان: مواد آلی، پساب ثانویه، اولتراسونیک، ذرات معلق، پراکسید هیدروژن
  • سیما سبزعلی پور، نعمت الله جعفرزاده، مسعود منوری، زهره مجتهدزاده صفحه 39
    در این پژوهش به بررسی کیفی پارامترهای پساب در واحد الفین از مجتمع پتروشیمی بندر امام پرداخته شده و مشکلات موجود و راهکارهای مناسب مورد بررسی قرار گرفته است. کلیه پسابهای روغنی تولید شده در طی فرآیند تولید در واحد مورد مطالعه، به سیستمهای پیش تصفیه صفحات موجدار جدا کننده (CPI) و شناورسازی با هوای محلول (DAF) رفته و پس از چربی زدایی به آبگیر شرقی هدایت میگردند و بعد از یک تصفیه ابتدایی به دریا تخلیه میشوند. پس از شناخت فرآیند تولید و منابع انتشار آلاینده های پساب، نقاط نمونه برداری از پساب تعیین گردید و طی شش ماه نمونه برداری مستمر پارامترهای کیفی پساب مورد سنجش قرار گرفتند. نتایج حاصله حاکی از آن بود که غلظت پارامترهای BOD، COD، روغن و چربی و یون فسفات در پساب خارج شده از CPI چندین برابر بالاتر از استانداردهای ملی میباشد. محاسبه بار آلودگی جهت پارامترهای مذکور نیز مؤید همین موضوع است. بررسی های انجام شده حاکی از آن بوده که راندمان حذف COD و روغن در سیستم CPI به ترتیب 17 درصد و 10 درصد است که این نشان دهنده کارآیی مطلوبی نمیباشد. از دیگر مشکلات پساب در واحد الفین میتوان به پساب ناشی از برج شست و شوی کاستیک اشاره نمود. این پساب به همراه پساب احیای پالشیرها در مخزن خنثیسازی ضایعات تخلیه شده و در نهایت بدون عمل خنثیسازی از مجتمع خارج میگردد. پساب مذکور حاوی مقادیر قابل توجهی کاستیک، پلیمر و روغن معروف به روغن زرد به همراه آب میباشد.
    کلیدواژگان: پساب، پارامترهای کیفی، مدیریت محیط زیست، واحد الفین، صنعت پتروشیمی
  • نرگس صالح نیا، محمدعلی فلاحی، حسین انصاری، کامران داوری صفحه 50
    رشد روز افزون تقاضای آب در شرایط خاص اقلیمی، کشور را در آستانه کمبود شدید و به دنبال آن تنشهای اجتماعی و سیاسی زیادی قرار داده است که بهبود این شرایط نیازمند رویکردهایی برای تخصیص و استفاده بهینه از منابع آبی موجود میباشد. قیمتگذاری آب و تعیین تعرفه های مناسب، ابزاری قوی برای مدیریت تقاضا و بهترین رویکرد برای بهبود تخصیص و تشویق به حفاظت از منابع آبی است. در مقاله حاضر، تعرفه های موجود در بخش آب شرب و الگوی مصرف مربوط به جامعه آماری مشترکان در شهر نیشابور طی سالهای 1380 تا 1383 و برای شش دوره دو ماهه در هر سال بررسی شد. نتایج نشان میدهد که متوسط سرانه مصرف 135 لیتر در شبانه روز بوده و این سرانه از دوره اول تا دوره سوم سیر صعودی و از دوره چهارم تا دوره ششم سیر نزولی داشته است. همچنین بیشترین درصد مشترکان (35/70 درصد با 50 درصد کل مصرف) مصرفی بین 5 تا 5/22 مترمکعب در ماه و کمترین درصد مشترکان (51/0 درصد با مصرف 85/6 درصد کل مصرف) مصرفی بیش از 65 مترمکعب را به خود اختصاص دادهاند. نتایج ترکیبی تعرفه ها و مقادیر مصرف آب شرب نشان دهنده عدم تطابق بین الگوی مصرف جامعه آماری با الگوی مصرف پیشنهادی و تعرفه های وضع شده از طرف دولت است. این عدم تطابق باعث شده نه تنها تعرفه های موجود ابزاری برای کنترل مصرف آب شرب نباشند، بلکه تعرفه بسیار پایین در نظر گرفته شده برای بلوکهای ابتدایی (که اکثر مشترکان در محدوده این بلوکها هستند) اولا خسارت بسیار بالایی را به شرکت های آب و فاضلاب کشور تحمیل کند و ثانیا مشترکان را به مصرف بیشتر آب ترغیب نماید که با اهداف و سیاستهای قیمتگذاری سازگاری ندارد.
    کلیدواژگان: تعرفه، قیمتگذاری، آب شرب، الگوی مصرف، شرکت آب و فاضلاب شهری، نیشابور
  • روح الله نوری، رضا کراچیان، احمد خدادادی دربان، احمد شکیبایی نیا صفحه 60
    ارزیابی شبکه پایش موجود در رودخانه ها و تعیین ایستگاه های پایش اصلی و فرعی گامی مهم در بهبود کارآیی و بهنگامسازی شبکه های پایش میباشد. در این مطالعه با استفاده از تکنیکهای آنالیز مؤلفه های اصلی و آنالیز فاکتور، ایستگاه های پایش کیفی آب بخشی از رودخانه کارون ارزیابی شد. برای این منظور از بین ایستگاه های موجود، هشت ایستگاه انتخاب و با استفاده از داده های کیفی اندازهگیری شده در این ایستگاه ها از سال 1380 تا 1382، ایستگاه های اصلی و فرعی تعیین شدند. در نهایت با استفاده از تحلیل همبستگی، اعتبار نتایج به دست آمده از این دو روش مورد تایید قرار گرفت. بر اساس نتایج این تحقیق، میتوان یک ایستگاه (بند میزان) را از مجموع هشت ایستگاه مورد مطالعه به عنوان ایستگاه فرعی مشخص کرد. همچنین مطالعهای مشابه جهت تعیین متغیرهای کیفی اصلی از فرعی در این ایستگاه ها انجام گرفت که نتایج به دست آمده از فاکتور KMO، امکان استفاده از دو روش فوق جهت انجام این کار را تایید نکرد.
    کلیدواژگان: ارزیابی شبکه پایش کیفی، آنالیز مؤلفه های اصلی، آنالیز فاکتور، رودخانه کارون
  • سعید گلیان، احمد ابریشم چی، مسعود تجریشی صفحه 70
    در یک حوضه آبریز سیستمهای مختلف طبیعی و انسانی وجود دارد که در اندرکنش با یکدیگرند. در مدیریت جامع منابع آب در سطح حوضه آبریز، اندرکنش اجزای درونی هر سیستم و نیز اندرکنش سیستمهای مختلف با یکدیگر باید در نظر گرفته شود. برای مثال، توسعه و بهرهبرداری از منابع آب در بالادست حوضه بر کمیت و کیفیت آب قابل دسترس برای تقاضاها و کاربری های پایین دست حوضه تاثیر منفی میگذارد. در مدیریت جامع منابع آب در سطح حوضه آبریز، برای اینکه منافع کلیه کاربران و کاربری های آب در نظر گرفته شود، سیاستهای مختلف توسعه و بهرهبرداری منابع آب باید تحلیل شده و مناسبترین سیاست که منافع همه کاربری ها و اهداف توسعه را ارضاء کند، انتخاب شود. در این تحقیق، سیاستهای توسعه و بهرهبرداری منابع آب در سطح حوضه آبریز رودخانه آجی- چای در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در شرق دریاچه و اثرات آن بر تراز آب دریاچه ارومیه بررسی میشود. برای این منظور، حوضه رودخانه آجی چای را به سه ناحیه تقسیم کرده و با استفاده از روش تحلیل پویایی سیستم که یک روش شبیه سازی شیءگرا و بر پایه بازخورد میباشد، مدل دینامیکی منطقه توسعه داده شد. برای بررسی سناریوهای موجود، ده سری زمانی بیست ساله برای رواناب هر زیر حوضه با استفاده از مدل ARMA(1,1) تولید شده و تراز آب دریاچه مورد بررسی قرار گرفت.
    کلیدواژگان: پویایی سیستم، توسعه منابع آب، مدلسازی، سیاستهای بهره برداری، حوضه رودخانه
  • یادداشت فنی
  • فرشید کفیل زاده، حسین جاوید، محمد کارگر صفحه 81
    دریاچه ناحیه حفاظت شده بختگان، پناهگاه حیات وحش بوده و از نظر زیستمحیطی و اکولوژیک اهمیت بسیار زیادی دارد. دریاچه مذکور از تنوع خاصی از نظر باکتری های هالوفیل و هالوتولرانت برخوردار است. طبق آزمایشهای انجام شده، از بین شش جنس موجود در خانواده هالوباکتریاسه، چهار جنس هالوآرکولا، هالوباکتریم، هالوکوکوس و هالوفراکس جداسازی گردیدند. از بین جنسهای جدا شده بیشترین تعداد مربوط به هالوباکتریم با میانگین 54 درصد و کمترین آن هالوفراکس با میانگین 4 درصد بود. باکتری های هالوتولرانت جدا شده متعلق به جنسهای سودوموناس، فلاوباکتریم، میکروکوکوس و باسیلوس بودند که بیشترین تعداد متعلق به جنس سودوموناس با میانگین 72 درصد است. همچنین میزان کلیفرمهای کل از کلیفرمهای مدفوعی در دریاچه بیشتر بود. بررسی های آماری نشان میدهند که از نظر میانگین تعداد کلنی باکتری های هالوفیل و هالوتولرانت جدا شده، فقط در ایستگاه های طشک و گمبان با هم یکساناند و اختلاف ایستگاه دهزیر با طشک و گمبان معنیدار است. همچنین با افزایش غلظت نمک و pH آب بر تعداد کلنی های هالوفیل افزوده ولی با افزایش میزان اکسیژن محلول از تعداد آنها کاسته میشود. در مورد باکتری های هالوتولرانت با افزایش غلظت نمک و pH آب از تعداد کلنی ها کاسته و با افزایش میزان اکسیژن محلول بر تعداد آنها افزوده میگردد. اثر افزایش غلظت نمک، pH و اکسیژن محلول بر تعداد کلیفرمهای کل و مدفوعی، مانند هالوتولرانتها میباشد.
    کلیدواژگان: دریاچه بختگان، باکتریهای هالوفیل، باکتریهای هالوتولرانت، کلیفرمهای کل، کلیفرمهای مدفوعی
  • روح الله دهقانی، محمدباقر میران زاده صفحه 88
    برکه تثبیت یکی از روش های تصفیه فاضلاب میباشد. فاضلاب موجود در برکه های تثبیت به لحاظ سرشار بودن از مواد آلی، محل رشد تعداد زیادی از حشرات آبزی است. با توجه به اهمیت این جانوران در چرخه تبدیل مواد آلی، این پژوهش جهت شناسایی حشرات آبزی برکه تثبیت دانشگاه علوم پزشکی کاشان در سال 1384 صورت گرفت. این تحقیق به روش توصیفی در طی 9 بار نمونه گیری از چهار گوشه هر برکه تکمیلی انجام شد و حدود 1032 نمونه لارو, پوره و بالغ جمعآوری گردید. نمونه ها پس از انتقال به آزمایشگاه به وسیله میکروسکوپ استریو و کلید شناسایی مورد تشخیص قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که در این برکه ها دو بالان به میزان 52 درصد, ناجوربالان 24 درصد, سخت پوستان کوچک12 درصد, کنه های آبزی5/9 درصد, قاب بالان 77/0 درصد, عنکبوتهای شکارچی اطراف برکه 67/0 درصد و زنبورهای شکارچی اطراف برکه 58/0 درصد و آسیابکها و سنجاقکها به میزان 48/0 درصد وجود دارند. از راسته های دو بالان خانواده های کایرونومیده و کولیسیده، از ناجوربالان خانواده های کاریکسیده و نوتونکتیده، از سختپوستان سیکلوپس, از کنه های آبزی خانواده هیدروآکاریده, از قاب بالان خانواده هیدروفیلیده, از بال غشائیان خانواده وسپیده و از آسیابکها و سنجاقکها، خانواده آشنیده شناسایی گردید.
    کلیدواژگان: فون، حشرات، آبزی، برکه تثبیت، فاضلاب، کاشان