مجله بیمارستان
سال هشتم شماره 1 (بهار و تابستان 1388)

در نظام سلامت برای بررسی و اندازه گیری اتفاقات ناخواسته، روش های متعدد و مختلفی وجود دارد که در این پژوهش به آن ها اشاره و نقاط ضعف و قوت هر یک مورد بررسی قرار می گیرد.
منابع اطلاعاتی و روش های انتخاب منابع: جهت انجام مطالعه مروری مزبور از روش کتابخانه ای و جستجوی اینترنتی استفاده شده است. برای انجام جستجو بانک های اطلاعاتی Medline، Google Scholar و بانک های اطلاعاتی فارسی مورداستفاده قرار گرفت.
ترکیب مطالب و روش های متعدد و مختلفی برای بررسی اتفاقات ناخواسته وجود دارد که هر کدام دارای نقاط ضعف و قوتی می باشند. مطالعه پرونده بیماران از شایع ترین روش ها می باشد که با وجود آن که روشی نسبتا گران و زمان بر است اما برای اندازه گیری میزان اتفاقات مناسب می باشد اگر چه ممکن است باعث ارزیابی کمتر میزان این اتفاقات گردد. همچنین این روش برای یافتن علل ریشه ای خطاها مناسب نیست. روش شایع و مهم دیگر استفاده از نظام ثبت اتفاقات و خطاها می باشد که برای بررسی علل ریشه ای اتفاقات مناسب بوده اگر چه برای اندازه گیری میزان آن ها مناسب نیست. دیگر روش های شایع عبارتند از: استفاده از پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده مستقیم و بررسی شکایات.
هیچ روشی به تنهایی برای بررسی و اندازه گیری اتفاقات ناخواسته کافی نبوده و جوابگوی همه نیازها نیست. لازم است ترکیبی از روش های موجود مورد استفاده قرار گیرد. اینکه چه ترکیبی مناسب تر است موضوعی است که بر اساس نیاز و هدف مطالعه و زمان و منابع موجود مشخص می گردد.

مدیر خواه برای سود یا بهره وری بیشتر سازمان تلاش کند یا کارآمدی و عملکرد بهتر کارکنان، باید پیوسته مراقب انگیزش و شایستگی افراد و گروه های کاری باشد. به تعبیری نیمی از وظیفه مدیر جستجوی همیشگی راه های افزایش سطح شایستگی کارکنان است.
یکی از مسائل معمول درفراگرد مدیریت این است که بسیاری از مدیران در تعیین نقاط قوت کارکنان توانایی دارند ولی در کمک به علت یابی ضعفها به همان میزان اثربخش نیستند. به عبارت دیگر، بسیاری از مدیران در شناسایی مساله قوی هستند ولی در تشخیص علت یا تحلیل آن ضعیفند. مدل achieve مدلی است که توسط هرسی و بلانچارد ارایه شده و 7 عامل را بر عملکرد نیروی انسانی موثر دانسته است که به منظور کمک به مدیران در تعیین علت وجود مشکلات عملکرد و به وجود آمدن استراتژیهای تغییر به منظور حل این مشکلات طرح ریزی گردیده است.
پژوهش حاضر با عنوان بررسی عوامل موثر بر عملکرد کارکنان از دیدگاه مدیران بیمارستان های آموزشی شهر اصفهان صورت توصیفی -تحلیلی ومقطعی انجام شده است جامعه مورد پژوهش کلیه مدیران (اداری -پرستاری و ارشد) بیمارستان بوده که به روش سر شماری صورت گرفته است. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه های محقق ساخته بر اساس مدلACHIEVE میباشد. که اعتبار و روایی آن مورد تایید قرار گرفته است. این پرسشنامه به سبک لیکرت طراحی شده است که برای تجزیه و تحلیل داده از آمار توصیفی و تحلیلی استفاده شده است.
نمره کل عامل توانایی برابر با 2/12+5/87، عامل شناخت برابر با 8/14+3/82، عامل حمایت برابر با 7/15+6/82 عامل انگیزش برابر با 4/15+4/81، عامل ارزیابی برابر با 6/15+2/77، عامل اعتبار برابر 3/17+7/82، و عامل محیط برابر با 8/12+2/85. که کلیه عوامل فوق الذکر در بهبود عملکرد موثر بو ده اند امروزه معضل اصلی سازمان های بهداشتی و درمانی نداشتن کارایی و اثربخشی کافی است از طرفی محور اصلی افزایش کارایی و اثربخشی در هر سازمانی نیروی انسانی آن است در واقع بهبود عملکرد نیروی انسانی مهمترین قدم در راه اصلاح عملکرد هر سازمانی است

امروزه، رضایتمندی بیماران از نحوه ارائه خدمات درمانی اورژانس، به عنوان خط اول سرویس های خدمات بیمارستانی، مورد توجه ویژه محققین قرار گرفته است. با این وجود، پیش از این مطالعات اندکی در زمینه عوامل مرتبط با رضایتمندی از خدمات اورژانس در داخل کشور انجام شده است. مطالعه حاضر با هدف بررسی رضایتمندی مراجعین از نحوه ارائه خدمات در شش بیمارستان نظامی در سطح کشور و عوامل زمینه ای مرتبط با آن انجام شد.
در مطالعه توصیفی-مقطعی حاضر، رضایتمندی 360 بیمار، از نحوه ارائه خدمات اورژانس در شش بیمارستان نظامی در سطح کشور در سال 1386 مورد بررسی قرار گرفت. بدنبال ترخیص از اورژانس، چک لیستی حاوی مشخصات زمینه ای و پرسشنامه 12 سوالی رضایتمندی از نحوه ارائه خدمات اورژانس از تمامی بیماران تکمیل گردید. پاسخ ها در مقیاس لیکرت 5 قسمتی (کاملا راضی، راضی، نه راضی و نه ناراضی، ناراضی، کاملا ناراضی) طراحی گردید. به ترتیب برای پاسخ های کاملا ناراضی تا کاملا راضی، نمرات 20 تا 100 اختصاص یافت.
از مجموع 4220 پاسخ، در 3559 مورد (4/82%)، بیماران از نحوه ارائه خدمات در مراکز اورژانس راضی یا خیلی راضی بوده اند. به ترتیب اولویت، «رعایت مسایل اخلاقی»، «نحوه اطلاع رسانی» و «نحوه عملکرد و برخورد پرسنل پذیرش» در مراکز اورژانس بیشترین و در مقابل «برخورداری از تنوع تخصص پزشکی»، «امکانات اورژانس» و «سرعت عمل در اطلاع به پزشک» کمترین میزان رضایتمندی را به خود اختصاص دادند. نمره کلی رضایتمندی گزارش شده توسط مراجعین گروه سنی بالاتر از 35 سال (022/0 = P)، تحت پوشش بیمه (002/0 = P) و دارای سابقه مراجعه قبلی (017/0 = P) به میزان معنی داری از سایرین بیشتر بود. جنس، وضعیت تاهل و سطح تحصیلات همبستگی آماری معنی داری با نمره کلی رضایتمندی نشان نداد (05/0 < P).
یافته های مطالعه حاضر بیانگر رضایت مطلوب دریافت کنندگان خدمات اورژانس در بیمارستان های نظامی سطح کشور بود. با این وجود، به نظر می رسد استفاده از نیروی انسانی متخصص و امکانات بیشتر و همچنین اصلاح فرآیند ویزیت مراجعین به اورژانس نقاطی است که همچنان بیشترین میزان توجه مدیران و برنامه ریزان سرویس های ارائه خدمات درمانی در مراکز اورژانس را می طلبد.

امروزه بخش بهداشت و درمان به دلیل ارتباط مستقیم با سلامتی انسانها یکی از مهمترین حوز ه های توسعه پایدار در جوامع بشری به شمارمی رود. تحقق این امر نیازمند وجود درمانگرانی سالم، شاداب و با انگیزه کاری بالا می باشد. از جمله درمانگران این بخش، کادر پرستاری بیمارستانها هستند. در تمام بخشهای بیمارستان با پرستارانی برخورد می کنیم که هنگام ورود به شغل پرستاری، افراد منظم، دلسوز و علاقه مندی بوده اند اما معمولا پس از چند سال کارکردن و مواجه شدن با انبوهی از مشکلات و استرس های شغلی در محیط کار، احساس خستگی کرده، انگیزه خود را از دست می دهند و حتی مایلند از کار خود کناره گیری نمایند. مطالعه حاضر، جهت بررسی عوامل موثر بر انگیزش شغلی پرستاران شاغل در بخشهای بستری بیمارستانهای تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی کرمان انجام گرفت.
این بررسی یک مطالعه مقطعی است که بر روی 232 پرستار شاغل در بخشهای بستری بیمارستانهای آموزشی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی کرمان که به صورت طبقه ای تصادفی انتخاب شدند، صورت گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ای خود ساخته حاوی 31 سوال در 5 حیطه عوامل روانی، رفاهی، آموزشی، مالی و اداری بوده است. جهت تعیین پایایی پرسشنامه، مطالعه ای مقدماتی به صورت پایلوت انجام گردید و آلفای کرون باخ پرسشنامه توسطspss11.5، 0.92 برآورد گردید. جهت تحلیل داده ها از نرم افزارspss11.5 و آزمونهای آماریKruskal-Wallis و Mann-Whitney استفاده گردید.
از نظر رابطه بین نوع بیمارستان و حیطه های مختلف انگیزش شغلی پرستاران، تنها رابطه بین عوامل رفاهی و نوع بیمارستان از نظر آماری معنی دار بوده است(p=0/012). از نظر آماری، رابطه بین وضعیت تاهل، جنسیت و سابقه کار با عوامل روانی معنی دار بود(به ترتیب p=0/011، p=0/002 و p=0/043). رابطه آماری معنی داری بین هیچ یک از حیطه های مختلف مورد بررسی با سن و مدرک تحصیلی پرستاران رابطه آماری معنی داری مشاهده نشد.
در این مطالعه، پرستاران دارای ویژگی های زیر دارای وضعیت انگیزشی بالاتری بوده اند: اشتغال به کار در بیمارستانB، متاهل، مرد، دارای مدرک تحصیلی فوق لیسانس، با سابقه کار بیش از 10 سال و سن بین 40-30 سال.

تجهیزات پزشکی نقش اساسی در روند تشخیص و درمان بیماران و یا به عبارتی سلامت جامعه بر عهده دارند، از طرف دیگر رشد روز افزون تکنولوژی و افزایش فزاینده قیمت های تجهیزات موجب گردیده که همه روزه بخش عظیمی از سرمایه کلان کشور به منظور خرید این نوع تجهیزات به صورت ارز از کشور خارج شود. نظر به اینکه در سطح کنونی از پیشرفت و توسعه اقتصادی، توان تولید انواع گوناگونی از تجهیزات پزشکی و اقلام دارویی و...در کشور بالا بوده و با در نظر گرفتن اهمیت ارز آوری برای کشور و نیز با عنایت به مشکلات سیاسی و اقتصادی موجود در منطقه و وجود رقبا، زمانی که توان تولید کالا و ارائه خدمات در کشور بالا بوده و بتوان بازار داخلی را تحت پوشش قرار داد، نه تنها می توان از واردات بی رویه جلوگیری کرد، بلکه می توان در بسیاری موارد،اقدام به صادرات کرد.هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی توسعه کمی صادرات تجهیزات پزشکی با تاکید بر ماده 87 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بود که بر طبق آن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بایستی 30% از مصارف ارزی خود را از محل صادرت کالا و خدمات سلامت تامین نماید.
پژوهش حاضر از نوع توصیفی کاربردی است که به روش کمی انجام گرفت.داده ها از طریق چک لیست هایی که از طریق مصاحبه با کارشناسان تکمیل گردیده است و مراجعه با سازمان های ذیربط و مطالعات کتابخانه ای و اینترنتی و بررسی سوابق تحقیقاتی موجود گردآوری شده است.چک لیست ذکر شده شامل آیتم هایی از قبیل میزان واردات و صادرات (به میلیون دلار)،تعداد گواهینامه های بین المللی CE،FDA.ISO، تعداد شرکت های تولیدی صادر کننده،تعداد شرکت هایی که در نمایشگاه های بین المللی و خارجی حضور داشته اند، در سال های قبل (1382و1383)و بعد از قانون برنامه چهارم توسعه(1384،1385و1386)می باشد.اطلاعات گرد آوری شده با استفاده از روش های آمار توصیفی شامل جداول مقایسه ای و تطبیقی، نمودارها و شاخص های درصد و نسبت، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
صادرات تجهیزات پزشکی کشور از 08/1 درصد واردات قبل از قانون برنامه چهارم توسعه و اجرای ماده 87، به 77/1 درصد واردات، بعد از قانون افزایش یافته است که نشان می دهد، میزان صادرات تجهیزات پزشکی کشور از درصد رشدی معادل 88/63 درصد برخوردار بوده است. نسبت تعداد گواهینامه های بین المللی به تعداد شرکت های تولیدی صادرکننده از 14/1 به 12/2 بعد از قانون برنامه چهارم افزایش پیدا کرده است. این نسبت از رشدی معادل 96/85 درصد برخوردار بوده است.تعداد شرکت های تجهیزات پزشکی حاضر در نمایشگاه های بین المللی نیز، از 13 شرکت به 71 شرکت، بعد از قانون برنامه چهارم افزایش یافته است.
در بحث توسعه کمی، میزان رشد محقق شده در رقم صادرات حوزه تجهیزات پزشکی (با وجود افزایش مستمر واردات این حوزه!) در دو سال آغازین قانون برنامه، به عنوان تنها یکی از حوزه های چندگانه ارز آور وزارت بهداشت، تا حدودی چشم گیر بوده است.در بحث توسعه کیفی، به موازات افزایش تعداد شرکت های تولیدی صادر کننده بعد از قانون برنامه چهارم، تعداد گواهینامه های بین المللی که امکان صادرات به سایر کشورها و بازارهای بین المللی بیشتری را نسبت به قبل فراهم می آورد نیز افزایش یافته است که در نهایت منجر به افزایش رشد کمی حاصله در این زمینه نیز می شود.افزایش تعداد شرکت های حاضر در نمایشگاه های بین المللی موید این نکته است که کیفیت تجهیزات پزشکی تولید داخل کشور نیز روند صعودی را دنبال کرده است که این امر نیز در معرفی صنعت تجهیزات پزشکی کشور به بازار جهانی نقش موثری را ایفا نموده است.

از آنجایی که بیمارستان نقش بسزایی در بازگشت سلامتی مردم بر عهده دارد، لذا نوع فرهنگ سازمانی و میزان بلوغ سازمانی موجود در این مراکز از اهمیت بالایی برخوردار است و با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش با هدف تعیین رابطه بین فرهنگ سازمانی، بلوغ سازمانی کارکنان بیمارستانهای آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال 86 - 1387 صورت گرفته است این پژوهش از نوع مطالعات همبستگی می باشد. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان بیمارستانهای دانشگاهی شهر اصفهان (11 بیمارستان) می باشد که طبق روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای 360 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده ها با استفاده از 2 پرسشنامه (فرهنگ سازمانی و بلوغ سازمانی) جمع آوری شد (اعتبار بدست آمده از پرسشنامه های فرهنگ سازمانی و بلوغ سازمانی به ترتیب برابر با 86/0 و 93/0 بود) و پس از آنکه روایی و پایایی پرسشنامه ها مورد سنجش قرار گرفت بین جامعه پژوهش اجرا شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS مورد پردازش قرار گرفت. نتایج تحقیق بیانگر آن بود که 5 بیمارستان دارای فرهنگ میانه (5/45 %) و 6 بیمارستان دیگر دارای فرهنگ ضعیف (5/54 %) بودند. بیمارستانی که دارای فرهنگ سازمانی قوی باشد مشاهده نشد و سطح بلوغ سازمانی بیمارستانهای وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز متوسط می باشد. با توجه به نتایج بدست آمده، مدیران بیمارستانها بایستی با ایجاد تغییراتی در فرهنگ سازمانی در افزایش میزان بلوغ سازمانی تلاش نمایند و بدینوسیله در راه ارتقای میزان کارایی و بهره وری بیمارستان گام بردارند.

آمورش ویادگیری یک رابطه دوجانبه بین استاد ودانشجوست ازاینرو ارزیابی عملکرد استاد ودانشجو دو مولفه مهم درمراکزآموزشی است.اگربپذیریم توانایی وقدرت اساتیددرجلب توجه دانشجویان درکلاس درس میتواندمنجربه یادگیری موثرشودیابرعکس وجود ضعف درجنیه های مختلف عملکرد استادمی تواندنتیجه فرایند آموزش راتنزل دهدمیتوان چنین نتیجه گیری کرد که عملکرداستاد که درقالب نمره ارزشیابی به صورت کمی اعلام می شود درمیزان یادگیری وکیفیت آموزش تاثیردارد..باتوجه به این واقعیت وجودیک رابطه مثبت بین نمره ارزشیابی استاد ونمره وضعیت تحصیلی دانشجومورد انتظاراست این مطالعه باهدف بررسی رابطه این دومتغیرتنظیم گردیده است.
این پژوهش یک مطالعه توصیفی ازنوع همبستگی است.جامعه آماری شامل کلیه اساتید دروس تخصصی ودانشجویان سه رشته مدارک پزشکی،کتابداری ومدیریت خدمات بهداشتی درمانی درنیمسال دوم 85-86 دانشکده مدیریت واطلاع رسانی اصفهان بود. داده هابراساس چک لیست محقق ساخته ازمراجع مربوطه اخذگردید. در تحلیل نتایج ازنرم افزار SPSS و شاخص های آمار توصیفی و استنباطی (ضریب همبستگی پیر سون) استفاده گردید.
میانگین نمره ارزشیابی اساتید درسه گروه مدیریت،مدارک پزشکی وکتابداری به ترتیب عبارت بوداز:85،91و92.و میانگین کل نمرات دروس تخصصی دانشجویان نیز موردمطالعه عبارت بوداز:مدیریت(06/17)، کتابداری: (48/17)و مدارک پزشکی (21/17).
نمره ارزشیابی اساتید با نمرات دروس تخصصی دانشجویان رابطه معنادارنداشت. رشته مدیریت(r=-0/095)رشته مدارک پزشکی(r=-0/1)رشته کتابداری(r=-0/6).
اگربپذیریم که دانشجویان مخاطبین ومشتریان تدریس استاد وهدف اصلی برنامه های آموزشی میباشند.این پیش فرض قابل قبول خواهد بودکه:بین عملکرد استاد ویادگیری دانشجو ورضایت اوباید بنوعی ارتباط مثبت رسید. باتوجه به نتیجه حاصله ازاین مطالعه و سایرمطالعات میتوان اذعان داشت شایدفرایند ارزشیابی استاد ودانشجو نیاز به بازنگری داشته باشد.. لذا ضمن لزوم بررسی بیشتر درعلت یابی این ناموزونی لازم است بطوربنیادین مبحث ارزشیابی وروش های مختلف آن(هم ارزشیابی دانشجو وهم ارزشیابی استاد)مورد، بازبینی وروزآمد ی قرارگیرد.

تعیین اولویت های پژوهشی امری لازم و حیاتی است و این فرایند باید به منظور تسهیل در استفاده مکرر از یافته ها بر اساس اصول صحیح و منطقی، فرایندهای علمی و مکانیزم های درون ساخته صورت گیرد. بررسی شیوه های مختلف اولویت گذاری و به کارگیری هریک با توجه به شرایط و وضعیت خاص هر کشور گامی کلیدی در این امر می باشد.
منابع اطلاعاتی و روش های انتخاب منابع: پژوهش حاضر یک مطالعه مروری است که برای گردآوری داده های آن از روش کتابخانه ای شامل جستجوی مقالات در اینترنت، بانک های اطلاعاتی Google Scholar، Medline، Iranmedex، SIDوIrandoc و کتب مرتبط استفاده شده است.
ترکیب مطالب و برای اولویت گذاری روش های استاندارد شده متعددی وجود دارد که عبارت اند از: روش پژوهش در ضرورت های سلامت ملی توسط کمیسیون پژوهش های سلامت برای توسعه، فرایند 5 مرحله ای کمیته تخصصی پژوهش سلامت، نمایه دیداری اطلاعات سلامت که توسط کمیته مشورتی تحقیقات سلامت ارایه شده است و روش ترکیبی ارایه شده در نشست جهانی تحقیقات سلامت. هر یک از این روش ها دارای ویژگی های منحصر به خود است. البته با وجود متفاوت بودن ابعاد و چگونگی فرایند تعیین اولویت ها از کشوری به کشور دیگر، تاثیر نهایی این فرایند در تمامی کشورها تقریبا یکسان و مشابه است.
آگاهی از روش های مختلف اولویت گذاری و بهره گیری از نقاط ضعف و قوت هر یک جهت انجام اولویت گذاری به روشی نظام مند و قابل اجرا در سطح ملی هر کشور بسیار سودمند است. یافته های حاصل از مطالعات حاکی از آن است که از میان روش های استانداردشده اولویت گذاری، روش ترکیبی به دلیل ترکیب خصوصیات خوب روش های دیگر و رفع معایب آنها نسبت به سایر روش ها برتری دارد.