فصلنامه جنگل و مرتع
پیاپی 43 (تابستان 1378)

جهت مدیریت صحیح و بهره برداری بهینه از بوم سازه مرتعی، شناخت دقیق اجزای این بوم سازگان و واکنش آن ها در مقابله با دخالت های گوناگون نظیر چرای دام، آتش سوزی، خشکسالی و نظایر آن ضروری است. از آنجا که در بسیاری از نقاط کشور ما، چرای بی رویه دام، عامل اصلی تخریب مراتع می باشد، یکی از مطالعات لازم، بررسی و مطالعه واکنش گیاهان در مقابل چرا می باشد. نکته مهم این که تغییرات ناشی از شرایط اقلیمی نظری خشکسالی و ترسالی باید از تغییرات ناشی از نحوه مدیریت مراتع متمایز گردد.
از آنجا که این مطالعه در طول یک سال جهت بررسی تاثیرات ناشی از مدیریت اعمال شده در مراتع استپی رودشور انجام شد، مراتع تحت چرا دام با مراتع مجاور با شرایط اقلیمی یکسان ولی مدیریت متفاوت (تحت قرق) مورد مقایسه قرار گرفت.
حجم نمونه کافی به دو روش آماری و نموداری محاسبه و سپس نمونه برداری از دو منطقه مذکور به روش سیستماتیک - تصادفی انجام شد و داده های خام با استفاده از نرم افزار State graph تجزیه و تحلیل گردید.
چرای بی رویه دام در اراضی تحت چرا باعث از بین رفتن گونه های خوشخوراک و کلاس I و کاهش شدید گونه های کلاس II شده است. همچنین چرای بی رویه، افزایش نسبی گونه یکساله و مهاجم و کلاس III در ترکیب پوشش گیاهی منطقه را به همراه داشته است. در مقابل در زمین های تحت قرق، عدم چرای دام موجب تجدید حیات و استقرار گونه های خوشخوراک و افزایش گونه های کلاس II بخصوص گراسهای چند ساله در ترکیب پوشش گیاهی شده است.

به منظور یافتن دوره زمانی مناسب برای تیمار بذر کاج تدا و بالا بردن سرعت جوانه زنی آن، 7 نمونه 400 تایی از بذر کاج تدا جدا و مورد بررسی قرار گرفت. یک نمونه را به صورت تصادفی بلافاصله در شرایط کاشت قرار داده (تیمار شاهد) و 6 نمونه دیگر را بعد از تیمار اولیه با آب اکسیژنه به صورت استراتیفیکاسیون نگهداری و هر ده روز یکبار، مجددا یک نمونه در شرایط کاشت قرار داده می شد. بنابراین 7 تیمار براساس طول دوره استراتیفیکاسیون عبارت است از: صفر روزه 10-20-30-40-50 و 60 روزه.
با بررسی جدول ها و منحنی های به دست آمده و انجام آزمون آماری بر روی اطلاعات اولیه با در نظر گرفتن هزینه های مربوطه، مشخص گردید که استراتیفیکاسیون با طول دوره 30 الی 40 روز برای تیمار بذرهای کاج تدا کافی است.