نشریه حوزه
سال بیست و هفتم شماره 3 (پیاپی 157، پاییز 1389)

در دنیا، این سوی و آن سوی آن، عرصه های گوناگون و بس گسترده ای برای ابلاغ پیام دین و نمایاندن زیبایی ها و اوجهای آن وجود دارد. ذهن ها و سینه های آماده ای که انتظار می کشند نسیم دلاویزی به کوی آنها بوزد و جویبار زلالی که کام تشنه آنها را سیراب سازد.
با شناخت زمان، نیازهای زمان، مردم زمان، پیام دین برای انسان امروز، می توان میدان دار این ساحتها شد و جرعه افشان پیام زلال و گوارای دین به کامهای تشنه و جانهای شیفته.
این راه روشن، آینده روشنی را رقم می زند و عرصه هایی را فراروی می گشاید و مجالهایی را پدید می آورد و زمینه هایی را می چیند که آموزه های وحیانی پشت دروازه ها نمانند و برج و باروها، غبارها و لایه های ضخیم اندیشه ها، آنها را از عطر بیزی و نورافشانی بر جان و سرای مردمان بازندارند و همیشه و همه گاه، بتوانند در آسمان سرشتها ظاهر شوند و ببارند.
سرشتها در جست و جوی معنی اند، چشمه حیات را می جویند، گوارایی که جام جان خویش را از آن لبالب سازند و در برابر زلال آن خود را به تماشا بایستند و از هر دنسی خود را بپالایند و بی غبار و بی زنگار زندگی از سرگیرند.
هنگامه بزرگی است جست و جوی معنی. چه بسیار که در این جست و جوی بزرگ، بال و پر سوزانده، ره گم کرده و بی راهه رفته، گرفتار دیو و دد و گردبادهای سهمگین شده و بر لب مرداب فرود آمده اند.
نیوشندگان پیام وحی، پرتو گرفتگان از آفتاب وحی، راه یافتگان به چشمه خورشید، این هنگامه را می بایست به درستی درک کنند و دقیقه شناساندن، دقیقه ها را دریابند و نگذارند فطرتهای جویای معنی، به دامهایی درافتند که نام معنی، گسترده شده اند.
راه پر فراز و نشیبی است و بسیار رهزن در کمین. با هر زاد و توشه و ساز و برگی، نمی توان گام در این راه نهاد. صید فطرتهای پاک و رصد لحظه های ناب، کاری است کارستان که اندک ناهشیاری، کم بصیرتی، گام گذاری در زمین لغزنده و ناهموار، حرکت با زورقهای فرسوده و درهم ریخته، کار را دشوار می سازد و فرصتها را می سوزاند.
چه بسیار کسان، که بی چراغ دانش و خرد و راه بلدی، کورمال کورمال به این وادی وارد شدند، فرصتها را سوزاندند و فطرتها را رماندند، باد کاشتند و باد درویدند.
اینها همه از آن روست که امر تبلیغ و پیام رسانی دینی، جایگاه ویژه خود را باز نیافته که اگر یافته بود، بی گمان، راه به گونه دیگری پیموده می شد، تا این چنین نارسایی ها و کاستی ها، بر حقیقت جویان و حقیقت گستران، آوار نشوند و آنان را از حرکت بازندارند.
اینها گوشه ای از دغدغه های طالب علمانی است که با گامهای استوار و بینشهای روشن، رایت پیام رسانی دینی را بر دوش کشیده و تجربت اندوخته و هر کدام از زاویه ای توانایی ها و کاستی ها را در نگریسته و از فرصتها و تهدیدهای فراروی سخن گفته اند. به امید آن که این تلاش ثمر دهد و این تجربه ها و نقطه نظرها و دیگر تجربه هایی که مجال طرح نیافتند، نهادهای تبلیغی و پیام رسانی دینی را به کار آیند و امر تبلیغ سامان دهی شود، تا پیام دین، مکتب اهل بیت(ع) و انقلاب اسلامی با شتاب بیش تر ساحت فطرتهای پاک را در جای جای عالم عطرآگین سازند.

مطالبات مسلمانان در جای جای قلمرو اسلامی چیست و حوزه های علمیه تشیع در پاسخ گویی به این مطالبات، با چه سازوکاری می توانند نقش آفرینی کنند و از فرصتها و زمینه های فراهم آمده به برکت انقلاب اسلامی، به گونه دقیق و سامان مند بهره برداری کنند و حضوری مفید و کارساز در جهان اسلام داشته باشند؟
× نیمه دوم قرن بیستم میلادی، جهان تجربه دیگری از خیزشهای انقلابی و دگرگونی های اجتماعی را در خاور میانه اسلامی به نظاره نشست. این تجربه پدیده ای شد که نه طراحان اصلی جهان پس از جنگ دوم جهانی و نه ستمدیدگان سالها به استضعاف کشیده شده دنیای اسلام، توقع وقوع آن را نداشته و رویارویی، یا همسویی با آن را در برنامه های خود ندیده بودند.
این پدیده، جز پرده برداری از چهره واقعی اسلام ناب و ظلم ستیز و کنار زدن پندارهای نادرست و تظلم آفرین و نیز تزریق خودباوری و اعتماد آفرینی به جهان اسلام و جامعه بشریت نبود.
پژواک این خروش صادقانه و جوشش مکتبی و اسلام مدار، آن چنان مرزهای جغرافیایی و طبیعی را سریع در هم نوردید که همنوایی و هم صدایی ملل مسلمان و محروم و حمایتهای لاینقطع مبارزان و حق طلبان جهان از جنوب شرق آسیا تا شرق و غرب و شمال آفریقا و تا منصفان و بشر دوستان امریکا و اروپا، با همه وجود احساس شده در قلبهای همه پاک فطرتان این جوشش به گونه ای یک پارچه ظاهر گشت.
هنر امام امت این بود که دلهای همه آزادیخواهان عالم را به هم متحد و امیدوار ساخت و جوهره ظلم ستیز و استکبار سوز اسلام پویا را یک بار دیگر به رخ کشاند. دیگر آن که او توانست در میان الگوهای ارائه شده از سوی اصلاح طلبان و اسلام گرایان از اخوان المسلمین مصر تا شریعت اسلامی سودان و... نسخه ای منحصر به فرد ایجاد کند. گرچه برای به بار نشستن هر کدام از الگوهای حکومت اسلامی محققان و نخبگان ویژه ای تلاش کرده و امیدها بدان بسته اند؛ اما نسخه حکومت مردم سالاری دینی جمهوری اسلامی ایران، بدون شک جذابیتها و مقبولیتهای ویژه خود را داشت. از شعارهای حرکت آفرین و پویا تا اقدامات ثمربخش و از صحنه های جنگ و نبرد تا عرصه های نوآوری و دانش پژوهی.
اما این فضاسازی جهانی و ایجاد تشنگی در کام حق جویان عالم، به صورت طبیعی برنامه ریزی و اقدامات متناسب با خود را برای ثمر بخشی در زمان طولانی مطالبه می کرد.
سنگینی بار سیراب سازی تشنگان معارف دینی و اسلامی و تبیین آموزه های پاک و نیز غبارزدایی از آنها و معرفی روش ها و مبانی شناخت سره از ناسره و مطالب صحیح از ناصحیح، همه و همه، بر عهده فرهنگیان و اسلام پژوهان و بیش از همه متوجه نهاد مقدس و مبارک حوزه های علمیه و طالبان و دانش جویان علوم و معارف اهل بیت(ع) قرار گرفت.

امروزه، به برکت انقلاب اسلامی و پرتوهای آن در جهان، فرصتهایی برای حوزه های علمیه تشیع پیش آمده که در جهان اسلام و غرب، حضور یابند. به نظر حضرت عالی، حوزه ها در چه عرصه ها و قلمروهایی مجال حضور دارند و بهتر و بیش تر می توانند نقش آفرینی کنند.
* درک درست از رسالتهای جهانی و انسانی دین اسلام، فهم عمیق مشخصه های فکری و روشی و اجتهادی مکتب اهل بیت و شناخت وضعیت کنونی شاخصه های فکری و سیاسی و اجتماعی جهان اسلام و شاید هم کل جهان، می تواند سه مدخل اساسی، برای ورود به این بحث باشد.
بدون هر کدام از این سه محور، در حقیقت حضور جهانی حوزه، مبتنی بر اصل بصیرت و بینش عمیق اسلامی نیست و کارامدی آن محل تردید است. و نیز برنامه ریزی بنیادین و دقیقی نمی تواند باشد و شاخصه های مدیریتی، ساختاری، و نیروی انسانی و نیز محتوایی این حرکت و بلکه نهضت را به شکل مطلوب نخواهد داشت.
لذا باید به ترتیب، به بررسی راهبردی و بلکه بنیادین این سه محور بپردازیم تا بتوانیم به این سوال اول شما پاسخ بدهیم، در عین حال، با توجه به تجربه اندکی که دارم به طور ارتکازی برای این سه محور پاسخهایی دارم، لذا مبتنی بر آن، به اجمال، مواردی را یادآوری می کنم:1. محور فلسفه های بنیادین دینی.
2. محور مدیریت جریانهای فکری جهان معاصر.
3. محور جهان اسلام و ساماندهی و هدایت مباحث مربوط به»امت واحده«و نهضت تمدنی اسلامی.
4. محور تعامل و گفت و گوی بین الادیان و ساختارسازی منطقی در راستای تعامل بین تمدنها با حفظ مرجعیت مضمونی اندیشه فراگیر و توحیدی اسلام.
5. محور تولید نخبگان و رهبری و هدایت نهضت نرم افزاری و تولید اندیشه.

رسالت حوزه ها و عالمان آگاه است که پیام دین را به همگان برسانند و در جای جای جهان، در بین مسلمانان و غیرمسلمانان به روشنگری بپردازند. به نظر جناب عالی از فرصتهایی که برای حضور حوزویان در جهان، بویژه جامعه های غربی پیش آمده، کدام را باید بیش تر مغتنم بشمرند و در آن ساحت؛ رسالت خویش را ایفا کنند؟
* یکی از مغتنم ترین فرصتهای حضور برای حوزویان در جوامع غرب (مسلمانان و یا غیرمسلمانان) تهیه و تدوین متونی است که اسلام شیعی را برای آنان معرفی کند. می دانید اسلام شناسی در مراکز علمی - فرهنگی غرب، همان اسلام شناسی چهل - پنجاه سال پیش است. کتابهایی که توسط مستشرقان در موضوع اسلام نوشته شده است به دلیلهای زیر، دارای کاستی ها و نارسایی های بسیار است:- دسترسی نداشتن به منابع اصیل و اولیه اسلامی- ناآشنایی با زبان مسلمانان- وجود انگیزه های سیاسی - استعماری

رحمت الهی، بر دلهای مهرورز و مهرآگین فرو می ریزد، دلهایی که هم آغوش یکدیگرند، درهم تنیده و گسست ناپذیرند، از دوری ها بدورند و از جدایی ها جدا، از کینه ها و کدورتهای پاک. یک جام اند، یک صراحی، زیر سقف بلند آسمان.
دلهای به هم پیوسته، جانهای درهم سرشته، دستهای به هم گره خورده، صفهای به هم فشرده، اندیشه های به هم تکیه کرده و از یک چشمه، سرچشمه گرفته، آسمان و زمین را به هم می پیوندند، گنجینه های زمین را بیرون می آورند، درهای آسمان را می گشایند، از دل صخره های سخت، چشمه های حیات بخش را می جوشانند، جویبارها را جاری و دشتها را سبزینه پوش می کنند.
دلهای آکنده از مروارید مهر، جانهای شیفته، دستهای گشوده شده به دوستی و مهربانی، عنصرهای سازنده و افرازنده جامعه ایمانی اند، جامعه مومنان، همانان که در دوستی و مهربانی، بسان اعضای تن هستند، وقتی یکی از اعضا رنجور شود، دیگر اعضا به مراقبت آن، هم داستان شوند:(مثل المومنین فی توادهم و تراحمهم کمثل الجسد اذا اشتکی بعضهم تداعی سائرهم بالسهر و الحمی) کنزالعمال، 765

در این کوتاه نوشت کوشیده ایم تا برخی از مهم ترین سایتهای اینترنتی و شبکه های ماهواره ای را که در عرصه دین و دین داری، در تکاپویند طی دو گفتار به معرفی آنها بپردازیم:1. سایتهای اینترنتی.
2. شبکه های ماهواره ای که به صورت گسترده فعالیت می کنند.
اینها بر دو دسته اند: 1. شبکه و سایتهایی که برای تهاجم به ادیان و یا مذاهب دیگر تلاش می ورزند. 2. شبکه و سایتهایی که در راستای دفاع از باورها و ارزشها و آموزه های دینی به کار گرفته شده اند و هدفی جز بیان حقیقت ندارند.
درخور یادآوری است که شبکه های ماهواره ای و سایتهای اینترنتی با توجه به نوع فعالیت آنها، که بعضا به چالش و ستیز با دیگر ادیان و مذاهب برخاسته اند، شائبه وابستگی آنها به بعضی از قدرتها و یا جریانهای سیاسی بین المللی دور از ذهن نیست.
در بخشی پایانی، به منظور آگاهی از به کارگیری این ابزار توسط صاحبان دیگر ادیان الهی؛ یهودیت و مسیحیت و به گونه گذرا به زردشتی پرداخته شده است.

در این مقال، فرقه های اسلامی، به اجمال شناسانده می شوند.
از شمار پیروان، جای زندگی و این که اکنون در چه وضعیتی به سر می برند، در عرصه های گوناگون نقش آفرین اند، یا بی نقش و کدام فرقه در حال پیشرفت است و شیعیان در برخورد با فرقه های اسلامی، چسان باید رفتار کنند، موضع بگیرند تا از هرگونه تفرقه جلوگیری بشود.

دو واژه سب و لعن از واژگانی اند که مرز روشنی برای آنها تعریف نشده است. شماری از اهل نظر هرگونه لعنی را سب دانسته و با توجه به نهی قرآن از آن، هرگونه لعنی را ناروا شمرده اند. در این مقال، از معنای لعن و سب در لغت و تفاوت آن دو در قرآن، سخن به میان آمده است و به مرزبندی مفهومی آن دو پرداخته شده است و با توجه به تکرار لعن در قرآن که گناهکاران زیادی را در بر می گیرد، موارد آن احصاء شده و لعن کنندگان، لعن شوندگان و موارد لعن و علت آن مشخص شده اند و فسق، ملاک آن شناخته شده است. زیرا در بسیاری از موارد، لعن شدگان به جهت فسق شان لعن شده اند. در عین حال این نکته بیان شده است که با توجه به جواز لعن در لعان، مرتکب کبیره را می توان لعن کرد و لعن کسی همیشه مساوی با کفر وی نیست، گر چه برخی لعن یزید را به جهت کفرش می دانند. به این نکته نیز توجه داده شده که انسان نباید به لعن عادت کند، بلکه لازم است مسلمانان از لعن یکدیگر خودداری کرده و باعث نزاع و درگیری نشوند، آن گونه که امام علی توصیه می فرمود.

در شماره گذشته مجله حوزه(155) گفته شد: تعامل علمی، حوزه های علوم دینی جهان اسلام در حوزه آموزش، راهی است برای تعالی و تکامل کانونهای علمی. درآن بخش، گزارشی از مواد آموزشی در مدارس گوناگون دیوبند، و الازهر، مدینه و حوزه های شیعه ارائه گردید. در این بخش، سرفصلهایی از تلاشهای اثرگذار تبلیغی حوزه های دینی جهان اسلام گزارش شده و ضمن ارائه مشکلات مشترک و راهکارهای تبلیغی کانونهای تبلیغی کشورهای اسلامی بر این نکته تاکید شده که علمای اسلام در سایه تفاهم و همدلی می توانند بر دشواری های راه فائق آیند و از کیان اسلام در برابر خطرهای موجود حراست کنند.