نشریه حوزه
سال سی و یکم شماره 4 (پیاپی 174، زمستان 1393)

سبک زندگی، مفهوم جدیدی است. از زمان طرح نظری آن در معنای امروزین، بیش از چند دهه)سالهای دهه 60 میلادی(نمی گذرد. بخشی از ابهام درباره مفهوم سبک زندگی، به مسائل منطقی - زبانی و بخشی دیگر، به بستر فرهنگی - جامعه شناختی، که از آن برآمده، بازمی گردد. از سویی، ویژگی میان رشته ای مطالعات مربوط به سبک زندگی به ابهام مفهومی آن دامن زده است. سبک زندگی، مجموعه ای از عناصر پیوسته به هم است و افراد، سازوار با هویت و سلایق خویش، آنها را برگزیده و یک کل متمایز را تشکیل می دهند.
در سبک زندگی اسلامی، تنها به دنبال متن روایات و آیات و زندگی ائمه نیستیم، که این موارد بسان منابع استنباطی سبک زندگی اسلامی است، بلکه با استفاده از»الگوهای فرهنگی اسلام«که در منابع دینی آمده است، می توانیم در صحنه زندگی ورود پیدا کنیم. زوایای سبک زندگی اسلامی، گونه گون و سازوار با نیازهای انسان و جامعه است که می توان در شانزده حوزه کلی، این زوایا را فهرست کرد که به صورت جدول و نمایش ترسیمی نیز ارائه شده است. سیره رضوی نیز منبعی مهم از جهت معرفتی - ارزشی برای الگوسازی فرهنگی به شمار می رود.

در اسلام، اصل و اساس دینداری به چگونه زیستن است. از همین رو، در این مکتب، چگونه زیستن با تمام زوایا، به روشنی بیان شده است. مقام معظم رهبری با سوق دادن اذهان و افکار به موضوع سبک زندگی اسلامی، در حقیقت خواست تا گفتمانهای دینی - اسلامی ناظر به واقعیتهای زندگی و با ایده چگونه زیستن انسان مسلمان شکل بگیرد و بحثها در چنین فضایی اتفاق بیفتد. تفکرات ذهنی و مجرد به تفکرات عینی و وجودی بدل گردد، تا امت اسلام در سلوک زیستی خود، به تمدن اصیل و نوین اسلامی دست یابد.
تعیین سبک زندگی اسلامی، به گونه ای که الگوی زندگی انسان مسلمان بر اساس فرهنگ اسلامی تبیین شود، نیاز به تعیین عوامل و شاخصه های مدل ساز برای زندگی دارد. در این مقال، تلاش شده است تا با نگاه به آموزه های اسلامی و نیز سخنان مقام معظم رهبری، عقلانیت و معنویت به عنوان دو الگوی مدل ساز سبک زندگی اسلامی، با نگاه تمدنی تشریح و تبیین شود.

تبیین و تحلیل نقش حکومت در اصلاح و ارتقای سبک زندگی، بربنیاد تفکر اسلامی - دینی، از مسائل مهم و راهبردی درجامعه اسلامی است. نقش حکومت، بیش تر از دو راه دنبال و پی گیری شده است: نخست رفتار و گفتار کارگزاران حکومت و دیگر، ساختار اجتماعی. سبک زندگی)خرده سبک وکلان سبک زندگی(درساختار اجتماعی شکل می گیرد و حکومت در تولید وتوسعه ساختار اجتماعی مسوولیت مستقیم دارد. دراین فرآیند، حکومت از راه: ایجاد تحرک اجتماعی فعال، اجتماعی سازی هنجارها، تواناسازی مردم، سامان دهی قدرت سیاسی باز و سیال و پاسخ گو، ایجاد سیستم قضایی بر محور عدالت وحقوق و امنیت عمومی، ساختار اجتماعی ای را به وجود می آورد که از به دست آوردن موقعیت ومنزلتها، انحصار زدایی و روابط زدایی می کند و این تلاشها به بالابردن و سامان دهی سبک زندگی معطوف به مقاصد الهی وانسانی می انجامد.

در دنیای امروز، از ابزارهای کارآمد و اثرگذار در پدیداری و یا دگرسانی سبک زندگی مردم، بهره گیری از هنر و به کارگیری روش های هنری است. در ایران، برای عینیت یافتن سبک زندگی اسلامی نیزبایسته است هنرمندان ما با ارزشهای اصیل اسلامی آشنا باشند، تا بتوانند ابزار هنر را در تبیین و ترویج آن ارزشها به کار بگیرند.
مقام معظم رهبری، از شخصیتهای متفکری است که مطالعه اندیشه های ایشان درباره هنر و چگونگی به کارگیری این ابزار در نهادینه کردن سبک زندگی ایرانی - اسلامی، می تواند اثرگذار باشد. به باور ایشان، نقش هنر در میدانهای عمل، در پرورش روح ایمانی، بسیار کارساز و اثرگذار است. هنرمند باید یک انسان مسوول و رابطه او با هنر رابطه ای مسوولانه و تعهد آور باشد. هنر با همه اقسام آن: شعر، خوانندگی، طنز، قصه گویی، قالی بافی، منبر، سینما و... می تواند درخدمت زندگی و ارتقای فرهنگ جامعه و ایجاد و اصلاح سبک زندگی قرار بگیرد، مشروط بر این که واقعی و متعهد باشد. هنر واقعی و حقیقی، ناشی از ادراک، بازتاب و تبیین است و دستیابی به آن، وقتی ممکن خواهد بود که پیش از هر روایتی، رویتی برای هنرمند تحقق پیدا کند. باورهای دینی و فرهنگ انقلاب و دفاع مقدس، سرچشمه های هنر متعهد شمرده می شوند و این هنر برای تامین سبک زندگی، با دین، اخلاق وسیاست در تعامل است. سبک زندگی اسلامی وقتی می تواند خودش را در قالب هنر بیاورد، که هنرمند خود باور و اسلامی داشته باشیم.