فهرست مطالب

ره آورد نور - سال هجدهم شماره 66 (پیاپی 83، بهار 1398)

فصلنامه ره آورد نور
سال هجدهم شماره 66 (پیاپی 83، بهار 1398)

  • بهای روی جلد: 11,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1398/04/15
  • تعداد عناوین: 9
|
  • علی نعیم الدین خانی صفحه 2

    این همایش، پیش نشستی  برای یک همایش اصلی است که مقرر شده در آبان سال 1398 به منظور فرهنگ سازی استفاده از هوش مصنوعی در علوم اسلامی، به خصوص در مسیر فقاهت و اجتهاد ، برگزار گردد.سخنران اول این نشست جناب دکتر بهروز مینایی عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت بود که به ارائه پیشینه بحث استفاده از هوش مصنوعی در علوم اسلامی پرداختند و در ادامه پروژه «ناصر جامع فقیه» (نجف) را معرفی کرد و اهداف و راه های استفاده از دانش افراد برای استفاده در این پروژه را برشمرد.
    سخنران دوم این جلسه دکتر حمید شهریاری رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) بود که جهت روشن تر شدن بحث و مرزهای آن به مطرح کردن سوالاتی در حوزه هوش مصنوعی و علوم اسلامی پرداختند و توضیحاتی درباره هوش مصنوعی و ادراک ماشین، علوم اسلامی  و کارهایی که لازم است در این زمینه انجام شود، ارائه کردند.

  • حمیدرضا شیرملکی صفحه 19
    در این نوشتار، فعالیت های گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، اعم از چگونگی تحلیل محتوا در معاجم موضوعی فلسفی و درختواره های کلام اسلامی و نیز کتابخانه های حکمت اسلامی، کلام اسلامی و عرفان، همراه با معرفی نرم افزارهای تولیدشده و نرم افزارهای در حال تولید، معرفی می گردد.
    کلیدواژگان: معاجم موضوعی، درختواره، کتابخانه دیجیتال، موضوع برداری، نمایه سازی، تحلیل محتوا
  • گفت و گو
  • دورنمایی از پایگاه نسخ خطی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی / گفت و گو با حجت الاسلام والمسلمین سید مصطفی طباطبایی مدیر گروه کتابخانه های دیجیتال معاونت پژوهش
    حمید کرمی صفحه 28
    با در نظر گرفتن تاریخ صنعت چاپ پانصدساله در اروپا و دویست ساله در ایران، شاید به جرئت بتوان گفت که حدود 70درصد از آثار علمی تولیدشده از سوی فرهیختگان مسلمان، در فرمت نسخه خطی می باشد و بر این پایه، یک مرکز علمی و دانشگاهی، یا یک استاد، پژوهشگر و دانشجویی که در اثر غفلت یا صرفا به جهت عدم آشنایی با منابع متون کهن یا عدم توانایی در استفاده از این منابع سرشار پژوهش های تاریخی (= منابع دست اول)، در فرایند پژوهشی خود، به حوزه تراثیات، ورودی پیدا نمی کند و صرفا به منابع دست دوم (= اطلاعات جویده شده)، یعنی کتب چاپی، مقالات و پایان نامه ها مراجعه می کند، در واقع امر، این پژوهشگر در حالت کمینه آن، به جهت غفلت از این سرچشمه های سرشار، در حدود 70درصد حوزه مطالعاتی و تحقیقی خویش را از دست داده است! پایگاه نسخ خطی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، به نشانی noormms.ir ، گامی است بزرگ در جهت سهولت دسترسی اهل تحقیق به این گنجینه بزرگ اسلامی است و به زودی راه اندازی خواهد شد.
    آنچه در ادامه از نظر خوانندگان عزیز می گذرد، گفت وگویی است که با مدیر محترم وبگاه نسخ خطی نور انجام شده است. امید است مورد استفاده علاقه مندان قرار گیرد.
  • علی نعیم الدین خانی صفحه 35

    در سی ودومین نمایشگاه سراسری کتاب تهران امسال، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به عرضه محصولات نرم افزاری خویش در حوزه علوم و معارف اسلامی پرداخت و از سه نرم افزار جدید به نام های: کتابخانه حکمت اسلامی نسخه 2، دانشنامه اخلاق اسلامی و تاریخ ایران اسلامی نسخه 2، رونمایی کرد. در ابتدای این مراسم، ابتدا رئیس محترم مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، دکتر حمید شهریاری، نکات مهمی را درباره تحولات نوین در حوزه فضای مجازی بیان نمود که در این گزارش، تقدیم خوانندگان عزیز می شود.

  • علی نعیم الدین خانی صفحه 39
    مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، از مراکز پیشرو در حوزه داده پردازی و هوشمندسازی متون و منابع مربوط به علوم و معارف اسلامی است که تاکنون محصولات ارزشمندی را به جامعه علمی و پژوهشی تقدیم نموده و بار سنگین تحقیق و بازیابی محتواهای دینی و اسلامی را تا حد چشمگیری کاهش داده است. از جمله تولیدات فاخر این مرکز، عرضه نرم افزارهای مرتبط با دروس و علوم رایج در حوزه های علمیه است. به اذعان خود طلاب و اساتید حوزه های علمیه کشور، محصولات نور، مسیر دانش را هموار نموده و یاری رسان محققان در راه استخراج دقایق و نکات علوم و معارف اسلامی است. ازاین رو، بر آن شدیم در این نوشتار، به اختصار، محتوای علمی این محصولات کارآمد را معرفی کنیم. امید است که مورد استفاده خوانندگان و علاقه مندان قرار گیرد.
  • ناهید خوشیان، مرضیه یاری زنگنه صفحه 50
    رشد و توسعه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، سبب شکل گیری پدیده ای به نام «فضای سایبری» شده است. فضای سایبری، به معنای هرگونه محیط الکترونیکی است که ارتباطات و انتقال اطلاعات در آن روی می دهد. امروزه فضای سایبری، صرف نظر از مزایای زیادی که برای کاربران در امر بازیابی اطلاعات دارد، از جمله: سرعت، سهولت و دقت، آسیب های بسیاری را نیز مانند: کم رنگ شدن ارزش های مترقی، جعل هویت و کلاهبرداری، رواج سطحی نگری فکری، مزاحمت ها و جرایم سایبری، برای کاربران به همراه داشته و لزوم بررسی اخلاق به مفهوم بایدها و نبایدها و پایبندی به آن در فضای سایبری جهت فعالیت در این فضا با آرامش و به دور از آسیب های متعدد را ضروری ساخته است. اخلاق اطلاعات اسلامی، به معنای تولید، ذخیره، اشاعه و بازیابی اطلاعات با توجه به آموزه های اسلام و قرآن و با رویکرد اسلامی است.
    اصول اخلاقی خواجه نصیرالدین طوسی، به عنوان شاخص ترین فیلسوف فضیلت گرای ایرانی در توسعه رویکردهای فضیلت گرا به اخلاق فضای سایبر که به جای هدایت کردار به هدایت فضایل روحی انسان تاکید می کند، می تواند نگاه تازه ای برای تدوین خط مشی های اخلاقی در فضای سایبر باشد. اصول اخلاقی مورد توجه خواجه نصیرالدین طوسی، مانند: صداقت، حسادت، عدالت، عفت، صبر و شفقت، قابل تطبیق با فضای سایبری بوده و می توان با استناد به آن موارد، الزاماتی را برای فضای سایبری مد نظر قرار داد.
    پژوهش حاضر، به روش مروری کتابخانه ای، درصدد تطبیق این اصول با فضای سایبری است. بر اساس بررسی انجام شده، مشخص گردید که اخلاق، نه تنها در محیط فیزیکی و واقعی، بلکه در فضای سایبری و مجازی نیز به جهت آثار و پیامدهای زیانبار آن، باید مورد توجه قرار گیرد. در همین راستا، بایسته است که تلاش های بیشتری، چه در جامعه حقیقی و چه در جامعه سایبری و مجازی، به منظور نهادینه کردن اصول اسلامی در حیطه تولید، نشر و استفاده از اطلاعات صورت گیرد.
    کلیدواژگان: فضای سایبر، اخلاق اطلاعات، اخلاق اطلاعات اسلامی، خواجه نصیرالدین طوسی
  • صفحه 69
    بر اساس تحقیقات علمی، مدارک رسمی دولتی و پرونده های خصوصی که سایت مادربورد مورد بررسی قرار داده، دولت ایالات متحده در حال سرعت بخشیدن به اقدامات خود برای نظارت بر شبکه های اجتماعی به منظور پیشگیری از تظاهرات بزرگ ضد دولتی در امریکاست. پست های شهروندان امریکایی مخالف دونالد ترامپ در شبکه های اجتماعی، موضوع اصلی تحقیقی بوده که ارتش امریکا بودجه آن را تامین کرده است. این تحقیق که با هزینه نیروی زمینی امریکا انجام شده و یک پژوهشگر شاغل در آکادمی نظامی وست پوینت نیز از نویسندگان آن است، بخشی از اقدام وسیع تر دولت ترامپ برای تشدید نقش ارتش امریکا و نفوذ آن بر اطلاعات داخلی است.
    بازتاب دامنه گسترده این اقدام را می توان در شمار مجوزهایی دید که برای دولت در سال جاری برای نظارت بر شبکه های اجتماعی اعطا کرده و به یک برنامه جاسوسی مرتبط هستند که دولت ترامپ سال گذشته از طریق یک شرکت خصوصی آن را عملیاتی کرده است. کارشناسانی که مادربورد با آنها مصاحبه کرده، می گویند که تحقیق پنتاگون پیرامون این فناوری جدید، ممکن است در متمم هایی که آوریل گذشته به دکترین دفاعی داخلی ستاد مشترک ارتش افزوده شد، نقش داشته باشد؛ دکترینی که نقش پنتاگون را به تامین اطلاعات برای «وضعیت های اضطراری» داخلی، از جمله یک «شورش» تسری می دهد.
  • صفحه 73
    امنیت اطلاعات با گسترش روند دیجیتال شدن کاسته شده و هر روز حجم بیشتری از اطلاعات کاربران فاش می شود. این روند، در سال های اخیر نگران کننده تر شده است. طبق خبر گروه دانش و فناوری خبرگزاری مهر، چند هفته پیش، تیتر این خبر همه را شگفت زده کرد: «اطلاعات 50 میلیون کاربر فیس بوک افشا شد.» هرچند این نخستین باری نیست که اطلاعات خصوصی افراد فاش می شود، اما حجم آن، نگران کننده است. پیش از این نیز اخبار مربوط به فاش شدن اطلاعات کاربران خبرساز شده بود؛ به عنوان مثال، در اوایل سال جاری رسوایی کمبریج آنالایتیکا در صدر اخبار قرار گرفت. این شرکت به وسیله اطلاعات کاربران فیس بوک، استراتژی تبلیغاتی دونالد ترامپ را طراحی کرده بود.
    به هر حال، هم زمان با پیشرفت فناوری و دیجیتالیزه شدن سیستم های ذخیره اطلاعات و گسترش استفاده از اینترنت در گجت های مختلف، هر روز اخبار بیشتری درباره فاش شدن اطلاعات محرمانه کاربران منتشر می شود. افشای اطلاعات کاربران، در سال های اخیر وارد مرحله جدیدی شده است و دلایل مختلفی دارد.
  • صفحه 79

    کتاب «فقه حریم خصوصی»، دفتر نخست از دوره «فقه فناوری های نوین بخش اول: فقه فضای مجازی» است و در واقع، محصول درس های آیت الله حمید شهریاری است که تحت عنوان «فقه فناوری های نوین» به صورت هفتگی در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار می شود. اثر حاضر، طی چهار فصل به طرح مباحثی درباره فقه حریم خصوصی از قبیل پیشینه بحث، تعاریف لغوی و اصطلاحی بحث، احکام حریم خصوصی در قرآن و احکام حریم خصوصی در روایات اسلامی پرداخته است. کتاب حاضر، نگارشی فقهی با عنوان فقه فناوری اطلاعات و ارتباطات است که خود موضوعات گسترده ای را شامل می شود.