فهرست مطالب

فصلنامه قبسات
پیاپی 27 (تابستان 1382)

  • تاریخ انتشار: 1382/05/11
  • تعداد عناوین: 9
|
  • نمایه (فهرست مقالات) فصلنامه قبسات - از شماره 15 و 16 تا 45
    صفحه 1
  • علی اکبر رشاد صفحه 3
  • محمد محمدرضایی صفحه 39
    ین مقال بر آن است تا افق روشنی از رویکردهای گوناگون به دین پژوهی را ارائه دهد. در ابتدا به تعریف و ابعاد مختلف دین اشاره شده، سپس برخی از رویکردهای مهم دین پژوهی مطرح و مورد نقادی قرار گرفته است. این رویکردهای دین پژوهی عبارتند از: 1. رویکرد مردم شناختی؛ 2. رویکرد پوزیتیویستی و طبیعت گرایانه؛ 3. رویکرد اخلاقی؛ 4. رویکرد جامعه شناختی؛ 5. رویکرد پراگماتیستی؛ 6. رویکرد پدیدار شناختی؛ 7. رویکرد تحلیلی. نقص مشترک همه این رویکردها این است که فقط به جنبه و ساحتی از ابعاد دین توجه کرده و از ابعاد و ساحت های دیگر دین غفلت ورزیده اند. در پایان، انواع رویکردهای دین پژوهی در اسلام، مطرح و ارزیابی شده است که عبارتند از: 1. رویکرد اهل حدیث؛ 2. رویکرد معتزله؛ 3. رویکرد اشاعره؛ 4. رویکرد شیعه.
    واژگان کلیدی: دین، ابعاد دین، اسلام، دین پژوهی، ساحت های دین، عقل، ظواهر کتاب مقدس.
    در عصر جدید، مطالعات گسترده ای درباره دین صورت گرفته است. از آن جا که دین، ابعاد و ساحت های گوناگونی دارد، برحسب این ابعاد و ساحت ها می توان دین پژوهی داشت. نکته قابل ذکر این است که در بیش تر این دین پژوهی ها، همان طور که بعد اشاره می کنیم، به یک بعد و ساحت از ابعاد و ساحت های دین توجه شده و از بقیه دیگر غفلت ورزیده اند.
    کلیدواژگان: دین، ابعاد دین، اسلام، دین پژوهی، ساحت های دین، عقل، ظواهر کتاب مقدس
  • محمد سعیدی مهر صفحه 73
    در این مقاله، پس از در نظر گرفتن دو معنای عام و خاص برای «دین پژوهی تحلیلی» پیشینه تاریخی دین پژوهی تحلیلی (به معنای عام) در حوزه اسلام مرور می شود؛ سپس دین پژوهی تحلیلی (به معنای خاص آن) مورد توجه قرار می گیرد. برای فهم بهتر این معنا، در ادامه، به چیستی فلسفه تحلیلی و روش های گوناگون تعریف آن پرداخته؛ سپس جایگاه دین پژوهی تحلیلی (به معنای خاص) و نسبت آن با باورهای دینی با دو نگاه تاریخی و تحلیلی را بررسی کرده ایم.
    این مقاله به بررسی برخی از ابعاد رویکرد تحلیلی در حوزه دین پژوهی معاصر (با تاکید بر آن چه در جهان مسیحیت در جریان است)، می پردازد. پیش از پرداختن به مساله اصلی،شایسته است اندکی بر مفاهیم کلیدی این مکتوب متمرکز شوم و در حد امکان، به تعریف و تبیین آن ها بپردازم.
    مقصود از «دین پژوهی» در این جا، هرگونه پژوهش نظری در باب دین و مفاهیم و گزاره های دینی است.
  • محمود خاتمی صفحه 93
  • علیرضا شجاعی زند صفحه 105
  • محمدرحیم عیوضی صفحه 127
    محمدرحیم عیوضی چکیده در حوزه مطالعات دین پژوهشی، رویکرد اجتماعی به دین، از این جهت اهمیت دارد که همواره جامعه به صورت نظام اجتماعی با دین به مثابه نهاد اجتماعی، همسویی داشته است و دین را مجموعه عقاید، اخلاق و مقرراتی برشمرده اند که برای اداره امور اجتماعی و پرورش انسان ها ثمره بخش باشد. این واقعیت همانا نگرش کارکرد گرایی دین به اجتماع را که به شناخت رابطه دین و انسان ها و کارکردهای آن به صورت پدیده اجتماعی می انجامد تعیین می کند. بر این اساس، چارچوب نظری مقاله حاضر چنین است: بررسی تعاریف مفهومی دین و دستیابی به وجوه مشترک مفهومی مابه الاشتراک دین پژوهان، تحلیلی بر رویکردهای روان شناختی، کارکردگرایی اجتماعی از دین به منظور تایید این فرضیه که در هدایت مردم به وسیله آموزه های دینی و اصول راهبردی آن فراتر از انگیزه های ماد ی در روابط اجتماعی است و بر نوعی جهان بینی اتکا دارد که تکامل جوامع بشری را در رسیدن به علت حاکم بر جهان هستی و باور به خدا تقویت می کند. کلید واژگان: دین، رویکرد روان شناسی، جامعه شناسی دین، کارکردهای اجتماعی. مقدمه شناخت هر موضوع معرفتی، در گرو ارائه تعریفی روشمند از آن است تا در روشنایی تعریفی جامع از موضوع، شناخت آثار و احکام آن میسر شود و از بروز اختلاف در تحلیل مسائل مرتبط به علوم جلوگیری کند. در تعریف دین تاکنون اتفاق نظری بین عالمان و صاحب نظران صورت نیافته؛ چرا که تلقی از دین به صورت های بسیار متنو عی جلوه گر شده است و طبقه بندی هایی که از تعاریف به عمل آمده، هیچ کدام دربرگیرنده تعریفی قانع کننده از دین نیست؛ چون هر یک، یا جنبه ای از دین را در نظر داشته یا این که به کلی از مفهوم آن به دور افتاده اند؛ چنان که یکی از این طبقه بندی ها، تعریف هایی است که بر حسب وجوه مشترک ادیان به عمل آورده اند و عناصر مشترک دین های موجود را بررسی کرده و تعریف فراگیری از دین ارائه داده اند. از سویی، سختی ترجمه واژه دین در زبان های گوناگون نیز بر مشکل تعریف دین افزوده است؛ به طوری که درباره ریشه یابی واژه دین (Religion) تردید وجود دارد و نیز بین واژه «Relegere» به معنای برداشتی با دقت کامل و دوباره جمع کردن به مفهوم بیرونی و واژه «Religer» به معنای پیوند بخشیدن که مورد استفاده لاکتسانس بوده است.1 از سوی دیگر، واژه دین در عالم معنا شناختی (علم معانی) جای دارد و در ارتباط با واژه ای دیگری چون خرافات، ارتداد، ایمان و بی اعتقادی تعریف می شود که این تعابیر سبب شده تا دین حقیقی از آن چه غیر مستحق نام دین است، جدا نشود. نفوذ و تمایلات و مقاصد نظری نیز در ارزیابی مفهوم دین دخیل بوده؛ به طوری که آن چه نظریه پردازان به صورت دین در نظر می گیرند،
    کلیدواژگان: دین، رویکرد روان شناسی، جامعه شناسی دین، کارکردهای اجتماعی، مقدمه شناخت هر موضوع معرفتی
  • محمدحسن قدردان قراملکی صفحه 141
  • عبدالحسین خسروپناه صفحه 171
    اثبات پذیری گزاره های دینی، یکی از مسائل چالش برانگیز در فلسفه دین و معرفت شناسی دینی است که در باب صدق و توجیه باورهای دینی جست وجو می کند. در آغاز مقاله، مبادی تصوری مساله یعنی دین، گزاره های دینی و اثبات پذیری، تبیین، و دیدگاه های فیدئیزم، پوزیتوسیم منطقی، نسبی گرایی و معرفت شناسی اصلاح شده، به اختصار معرفی و نقد شده است و در پایان به دیدگاه برگزیده به اثبات پذیری آموزه های زیرساخت دینی با بهره گیری از نظریه مبناگروی و بدیهیات در معرفت شناسی پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: دین، گزاره های دینی، اثبات پذیری، فیدئیزم، پوزیتوسیم منطقی، نسبی گرایی، معرفت شناسی اصلاح شده، مبناگروی