فهرست مطالب

سیاست خارجی - سال سی و یکم شماره 1 (پیاپی 121، بهار 1396)

فصلنامه سیاست خارجی
سال سی و یکم شماره 1 (پیاپی 121، بهار 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/03/20
  • تعداد عناوین: 8
|
  • صفحات 7-15
    خدمت خواهران و برادران عزیز، اعضای محترم هیات علمی دانشکده روابط بین الملل سلام عرض می کنم.
    روز معلم را خدمت همه دوستان عزیز تبریک می گویم و یاد و خاطره مرحوم استاد شهید مطهری را که این روز به برکت خدمات و تلاش های ایشان نام گذاری شده است گرامی می داریم. همه ما به عنوان افرادی که عمر خود را در این شغل شریف صرف کرده ایم، شما بیشتر و من کمتر، افتخار می کنیم که در چنین روزی با چنین افرادی همردیف و همنام هستیم و البته خود استاد شهید رحمه الله علیه نیز افتخارشان این بود که همنام انبیا هستند که سرآمد معلمان بشریت بوده اند.
    فرمودند که بحثی راجع به شرایط بین المللی و جایگاه و موقعیت جمهوری اسلامی ایران داشته باشم. شاید بهترین فرصت و بهترین جمع برای طرح چنین بحثی، جمع استادان دانشکده روابط بین الملل باشد که عموما هم سابقه علمی درخشان و هم سابقه عملی متمایز در حوزه دیپلماسی دارند؛ شاید بهتر بود جلسات بزرگداشت روز معلم را از ابتدا به همین کار اختصاص می دادیم و البته بیشتر از اینکه بنده خدمت شما عرایضی داشته باشم از دیدگاه و نظرات دوستان استفاده کنم. نکاتی را مطرح می کنم و حتما دوستان از نظر فکری کمک خواهند کرد.
  • علیرضا خداقلی پور صفحات 17-49
    جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت ویژه جغرافیایی و ژئواستراتژیک خود در چهارراه آسیای مرکزی، غرب و جنوب آسیا، با ظرفیت ها و امکانات ویژه زیرساختی و مواصلاتی، هدف کلان خود را در داخل، جهش اقتصادی از طریق جذب سرمایه گذاری خارجی قرار داده و در سطح منطقه نیز خواهان ثبات، امنیت و توسعه مناطق پیرامونی خود است. در عین حال، جمهوری خلق چین طرحی را با نام «ابتکار کمربند- راه» به عنوان یک طرح فراگیر منطقه ای مطرح کرده که حدود 65 کشور را دربرمی گیرد و دارای ابعاد متعدد و مختلف اقتصادی- تجاری، علمی- فرهنگی و حتی ژئوپلتیک و امنیتی است که می تواند آثار و پیامدهای وسیعی در منطقه داشته باشد. هدف کلان این طرح ارتقای سطح توسعه کشورهای مابین مرزهای شرقی و غربی اوراسیا از طریق تسهیل همکاری های منطقه ای و توسعه زیرساخت های کشورهای مسیر عنوان شده و با توجه به بازوها و سازوکارهایی که برای دستیابی به این هدف تعریف کرده به نظر می رسد که ظرفیت تحقق این هدف را داراست.
    پرسش اساسی این مقاله، این است که ابتکار کمربند- راه چین چگونه می تواند منافع ملی جمهوری اسلامی ایران- اعم از داخلی و منطقه ای- را تحت تاثیر قرار دهد. این مقاله در نظر دارد زمینه ها و چگونگی تاثیرگذاری ابتکار مزبور بر روند همکاری های منطقه ای را از دریچه نظریه منطقه گرایی و با روش تبیینی- تحلیلی مورد بررسی قرار داده و منافع و مضار احتمالی آن را برای جمهوری اسلامی ایران، تبیین نماید. فرضیه مقاله این است که ابتکار کمربند- راه چین در صورت عملی شدن، از طریق گسترش زیرساخت های مبادلات تجاری و فرهنگی در منطقه و کمک به توسعه و امنیت منطقه، ظرفیت تامین منافع اقتصادی و ژئوپلتیک ایران را هم در سطح ملی و هم در سطح منطقه ای داراست. این مقاله، با تبیین اهداف، انگیزه ها، فرصت ها و چالش های این ابتکار، زمینه های تاثیرگذاری این ابتکار بر ایران و همسویی آن با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران را به تصویر می کشد.
    کلیدواژگان: منافع ملی، همکاری منطقه ای، همگرایی اقتصادی، ابتکار کمربند - راه، اوراسیا، چین، ایران
  • علیرضا دلخوش صفحات 51-73
    برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با توافق نهایی وزرای امور خارجه 5+1 و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 23 تیرماه 1394 (14 جولای 2015) به امضا رسید.متعاقب امضای این سند و تنها پس از شش روز، در تاریخ 29 تیرماه 1394 (20 جولای 2015)، قطعنامه 2231 شورای امنیت به تصویب رسید که بر اساس آن، تحریم های قبلی شورای امنیت ملغی شده و کشورهای امضا کننده برجام، موظف به اجرای کامل تعهدات مندرج در آن شدند. بدعهدی های ناشی از عدم حسن نیت طرف های غربی و بویژه آمریکا در ماه های پس از اجرایی شدن برجام و به شکل ملموس تر پس از آغاز ریاست جمهوری ترامپ، در تعارض با حسن نیت در اجرای تعهدات بین المللی برجام بوده و با توجه به تاکید قطعنامه 2231 شورای امنیت بر ضرورت اجرای کامل برجام و خودداری از هرگونه اقدام تضعیف کننده این سند همکاری، اظهارات رئیس جمهور آمریکا و برخی اقدامات انجام شده توسط تیم وی و کنگره این کشور در خصوص برجام، همانگونه که اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی و روسیه نیز بر آن اذعان دارند، تضعیف کننده این سند و مغایر با روح برجام و قطعنامه الزام آور 2231 محسوب می گردد.
    کلیدواژگان: برجام، آمریکا، ایران، روسیه، حقوق بین الملل، اتحادیه اروپا، مذاکرات هسته ای، تحریم ها
  • نادر مردانی، احسان حسن زاده صفحات 75-112
    دولت جمهوری اسلامی ایران در مورد فعالیت های هسته ای خود با چالش های فراوانی با برخی از قدرت های بزرگ جهان، آژانس بین المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل متحد روبرو بوده است. این امر موجب شد تا طی سالیان متمادی ایران به نوعی در مقابل آژانس، اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن، ایالات متحده آمریکا و مخصوصا سازمان ملل متحد قرار گیرد و شورای امنیت سازمان ملل هفت قطعنامه علیه برنامه هسته ای ایران صادر کرد و تحریم های گسترده و همه جانبه ای علیه ایران برقرار گردید. جمهوری اسلامی ایران و کشورهای 1+5 پس از چند سال مذاکره جهت حل و فصل موضوعات مربوط به مسئله هسته ای ایران و رفع تحریم های ظالمانه علیه کشورمان در تیر ماه 1394 به متن جمع بندی برنامه جامع اقدام مشترک دست یافتند و پس از آن در فاصله کوتاهی بنا بر توافق صورت گرفته میان طرف های مذاکره کننده، قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد در این خصوص تصویب گردید. در این راستا تحلیل و بررسی متن نهایی برجام در ابعاد گوناگون اقتصادی، سیاسی، امنیتی و بین المللی، از اهمیت و ضرورت اساسی برخوردار است. در این مقاله به بررسی جایگاه برجام در نظام های حقوقی ایران و آمریکا می پردازیم تا نشان دهیم این سند بین المللی در این دو کشور از چه جایگاهی برخوردار است.
    کلیدواژگان: برجام، مذاکرات هسته ای، حقوق معاهدات، کنگره آمریکا، مجلس شورای اسلامی
  • سید محمد ساداتی نژاد *، یونس کولیوند، پویا کلانتری دهقی صفحات 113-140
    در این مقاله، نظرات فقهای شیعه در چهار دوره: قبل از صفویه، صفویه، مشروطه و انقلاب اسلامی (در هر دوره، سه یا چهار فقیه) در خصوص معیار و ملاک برای تعیین دار الاسلام، دار الکفر و دار الحرب که سه مفهوم اساسی و بنیادی در فقه روابط بین الملل می باشند، مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده در مجموع می توان نظرات فقهاء شیعه را در قالب سه گروه، دسته بندی کرد: 1- فقی هانی که معتقدند ملاک برای تعیین دار الاسلام و دار الکفر اجرا یا عدم اجرای احکام اسلامی است (شهید اول) 2- فقهایی که معتقدند ملاک برای تعیین دار الاسلام و دار الکفر اکثریت یا عدم اکثریت جمعیت مسلمان است (آیت الله منتظری) 3- فقهایی که معتقدند ملاک برای تعیین دار الاسلام و دار الکفر استقرار حکومت و حاکمیت اسلام و کفر است (شیخ طوسی، علامه حلی، امام خمینی و...) همچنین مشخص شد که فقهای دوره مشروطه و انقلاب اسلامی عمدتا قائل به معیار سوم یعنی استقرار حکومت برای تعیین دار الاسلام و دار الکفر هستند و این معیار بیشتر با شرایط امروز نظام بین الملل و روابط بین الملل که مبتنی بر نظام ملت- دولت می باشد هماهنگی و تطابق دارد. بنابراین، در فقه روابط بین الملل شیعه، ملاک و معیار سوم برای تعیین دار الاسلام و دار الکفر، هم طرفداران بیشتر و هم قابلیت تطابق با شرایط امروز نظام بین الملل را دارد به نحوی که می تواند هم روابط دولت های اسلامی با یکدیگر و هم روابط آنها با سایر دولت های کافر را تبیین کند.
    کلیدواژگان: فقه، روابط بین الملل، دار الاسلام، دار الکفر، دار الحرب، فقه روابط بین الملل
  • یوسف باقری، محمدرضا صالحی صفحات 141-156
    یکی از مهم ترین مسائلی که به روابط میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه مربوط می گردد، برنامه هسته ای ج.ا.ایران است. درک چگونگی رفتار روسیه در قبال پرونده هسته ای ایران می تواند نقش مهمی در تصمیم گیری در این زمینه از جانب ایران ایفا کند. به نظر می رسد روسیه در روابط خود با ایران در زمینه برنامه هسته ای همواره مواضع دوگانه ای در پیش گرفته است؛ بدین صورت که در مواقعی با برنامه هسته ای ایران همکاری کرده و در مواقعی نیز همگام با غرب در این مسیر کارشکنی هایی به عمل آورده است. هدف پژوهش تبیین این دوگانگی در رفتار روسیه است. نویسندگان این مقاله بر این نظرند که یک عامل مهم در همراهی روسیه با ایران، تکاپوهای هویتی روسیه و تلاش این کشور برای احیای غرور روسی است که در نتیجه سیاست های غرب خدشه دار شده بود و در قالب نظریه سازه انگاری قابل درک است. همچنین کارشکنی های این کشور در این مسیر نیز به دلیل رقابت های ژئوپلتیک میان ایران و روسیه و هراس روسیه از تبدیل شدن ایران به یک رقیب جدی در مرزهای جنوبی خود است که در قالب نظریه ژئوپلتیک می گنجد. روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی است.
    کلیدواژگان: روابط ایران و روسیه، برنامه هسته ای ایران، دوگانگی رفتار روسیه، سازه انگاری، ژئوپلتیک
  • مصطفی خرمی صفحات 157-186
    پژوهش حاضر بکارگیری هواپیماهای بدون سرنشین را در چارچوب حقوق مخاصمات مسلحانه بررسی و تحلیل می کند. این مقاله ابتدا مشروعیت یا غیر قانونی بودن مجرد استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین را مورد تحلیل قرار داده و سپس به بررسی اصل تفکیک و قواعد حقوقی آن در مورد این هواپیماها می پردازد. بررسی حقوق بین الملل و رویه دولت ها نشان می دهد که به طور کلی استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین در مخاصمات با مانعی مواجه نیست. از آنجا که هواپیماهای بدون سرنشین وسیله هستند نه سلاح، مقررات ناظر بر کنترل تسلیحات بر آنها اعمال نمی شود؛ در نتیجه در مضمون حقوق مخاصمات، این هواپیماها به عنوان وسیله یا در راستای روش جنگی به کار گرفته می شوند که بکارگیری آن ها بایستی منطبق بر اصل تفکیک باشد. در مورد این بحث که آیا هر استفاده ای از این هواپیماها مطابق مقررات حقوق بین الملل بشر دوستانه می باشد یا خیر، به طور مطلق نمی توان حکمی تعیین کرد، بلکه بستگی دارد به این که هواپیما با چه توانایی و در چه موقعیتی بکار گرفته می شود. برای بررسی مسائل مذکور رویکرد نظری این مقاله مبتنی بر نظریه حقوق وضعی جدید یا اثبات گرایی نوین[1] است.
    کلیدواژگان: اصل تفکیک، حقوق بشر دوستانه، حقوق مخاصمات مسلحانه، هواپیمای بدون سرنشین
  • صفحات 181-192
    کتاب حاضر در مورد ایجاد منطقه‏ای عاری از تسلیحات کشتارجمعی در خاورمیانه است. علت تمرکز کتاب بر منطقه خاورمیانه در مقدمه آن به روشنی شرح داده شده است. از این حیث نویسندگان اشاره می‏کنند که بدون هیچ‏گونه تردیدی خاورمیانه یا خاورمیانه بزرگتر از منظر وجود و استفاده کردن از تسلیحات کشتارجمعی، یگانه منطقه به شدت حساس و پرخطر در سطح جهان محسوب می‏شود.
|
  • Alireza Khodagholipuor* Pages 17-49
    The Islamic Republic of Iran with regard to the special geographic and geo-strategicposition at the crossroads of Central Asia, West and South Asia, with its infrastructure and transportation capacity and features, aims in the national level the economic boom by attracting foreign investment, and seeks stability, security and development of their surrounding areasat the regional level.
    Meanwhile, China has proposed an innovative "Belt- Road Initiative" as a comprehensive regional plan that covers 65 countries and has multiple and various trade-economic, scientific-cultural and even geopolitical and security dimensions which can have wide range consequences in the region.The purpose of thisgrand plan has been announced as the development of countries between the eastern and western borders of Eurasia by facilitating regional cooperation and infrastructural development and with respect to the mechanisms which have been defined for achieving this goal, it seemsto have the capacity to fulfill these goals.
    The main research question is how couldChina's Belt- RoadInitiativeinfluenceIransnational interests- at both domestic and regional levels?This article intends to investigate how this initiative would affect regional cooperation process through the lens of regionalism theory and by explanatory- analytical method and its potential benefits and risks for the Islamic Republic of Iran.The hypothesis is that the Belt- Road Initiative through the expansion of trade and cultural infrastructure in the region and contributing to the development and security of the region,is of the capacity to maintain economic and geopolitical interests of Iran at the national level and the regional level.
    This article is to describe the objectives, motivations, opportunities and challenges of this initiative, the areas of impact on Iran and its alignment with the national interests of the Islamic Republic of Iran.
    Keywords: National Interest, Regional Cooperation, Regional Integration, Belt- Road Initiative, Eurasia, China, Iran
  • Dr Alireza Delkhosh * Pages 51-73
    Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) was a final conclusion of the long term negotiations of the Ministres of Foreign Affairs of 5 and the I.R. of Iran which was signed in 14 July 2015 ( 23 Tir 1394).
    Following the JCPOA and after just six days, the United Nations Security Council adopted the resolution 2231 in 20 July 2015 ( 29Tir 1394), which according to, all previous resolutions of the United Nations Security Council terminated and Security Council asked all parties of the JCPOA to implement the action plan completly.
    Disloyalty of the US, perticularly at the begining of the presidential term of Donald Trump have shown lack of good faith in implementation of international commitments pertaining to the JCPOA. Furthermore, since the Res2231 reiterates necessity of full- implementation of the DOC and prohibits any weakining action, as EU and Russia believe, expressions of president Tump and some actions of USCongress not only may weaken the JCPOA but also contradict it’s spirit, and binding UNSC Res- 2231.
    Keywords: Iran, U.S.A, Nuclear negotiations, Resolution, Russia, Sanctions, The JCPOA
  • Dr Nader Mardani, Ehsan Hassanzade Pages 75-112
    Islamic Republic of Iran has faced many legal challenges over its nuclear activities for more than twelve years with some world’s major powers, the International Atomic Energy Agency (IAEA) and the United Nations Security Council. Islamic Republic of Iran and the 5 1 after several years of negotiations to resolve issues related to the Iranian nuclear program and sanctions against Iran, in July 2015 the text of a Joint Comprehensive Program of Action (JCPOA) was concluded and then shortly after that, according to what was agreed between the parties, the United Nations Security Council Resolution 2231 was adopted in this regard. The JCPOA is an international instrument that after several months of intensive negotiations on the Iranian nuclear issue was agreed in Vienna, Austria to terminate several year disputes between Iran and these countries. The JCPOA actually guarantee the peaceful nature of Iran's nuclear program and a fundamental change in the attitude of Europe and the 5 1 regard to this issue. Determining the nature of the JCPOA, both in terms of how its entry into force and the effects which its leaves, is very important.According to the 1969 Vienna Convention on the Law of Treaties if the JCPOA, is an international treaty no matter what name it is, Must comply with Article 77 of the Islamic Republic of Iran's constitution, approved by the Iran’s parliament and after approval by Parliament in accordance with Article 125 of Iran’s constitution to be signed by the President. But if theJCPOA is a political agreement, the commitment of the governments of the countries concerned is sufficient. In this paper, by investigating of the JCPOA position in the legal systems of Iran and America we show the place of this international document in these two countries.
    Keywords: The JCPOA, Nuclear negotiations, Law of Treaty, US Congress, Iranian parliament
  • Dr Mohammad Sadatinejad *, Uones Kolivand, Pooya Kalantari Pages 113-140
    In this article, the views of Shia`Fogaha in 4 periods including Pre-Safavieh, Safavieh, Constitutional Revolution ( Mashrutah), and Islamic Revolution in regard to the criterion for defining Dar-ol-Islam, Dar-ol-Kofr and Dar-ol-Harb, as the three basic concepts in International RelationsFeghh,( 3 or 4 Faghih in each period) were explored. We could finally recognize three category of views:1-Those who believe the criterion for defining Dar-ol-Islam and Dar-ol-Kofr is applying or neglecting Islamic rules or Sharia,(ShahidAval)
    2-Those who believe the criterion is the majority of population, being muslim or non-muslim, ( Ayat-ol-lahMontazeri)
    3-Those who believe the criterion is the form of government, being Islamic or non islamic, ( SheikhToosi, AllamehHelli, Imam Khomeini….)
    It was also clear that most offogaha during mashrutah and Islamic revolution era, believe in the third criterion, means the form of the government. This criterion is more adaptable with the present conditions in the international system and international relations which is based on nation- state countries. Thus, we can say that in International Relations`Feghh, the third criterion has more proponents and also is more adaptable with the current realities in international relations, to the extent that it can explain the cooperation and relationship in between the Islamic states and with non-Islamic states.
    Keywords: Fighh, international relations, Dar-ol-Islam, Dar-ol-Kofr, Dar-ol-Harb, International relation Feghh
  • Uosef Bagheri, Mohamadreza Salehi Pages 141-156
    Iran's nuclear programme is one of the most important issues that bears upon Iran-Russia relations. Understanding how Russia behaves towards Iran's nuclear programme can play a significant role in decision-making on the part of Iranin this regard. It seems that Russia, in the case of Iran's nuclear programme has pursued dual-positions. Sometimes, Russia has cooperated with Iran in the field of itsnuclearprogramme, and sometimes in line with the West, Russia has obstructed it. the article aims to explain this duality in behavior of Russia. The authors believe that one significant factor in keeping Russia with Iran is Russia's attempts to revive Russian identity that has been marred by Western policies. This factor is understandable within constructivism.Also Russia's obstructions against Iran's nuclear programme due to geopolitical rivalries, and Russia's concern over Iran becoming a serious rival within southern borders, can be perceived within geopolitics theory. The research method of the article is descriptive-analytical.
    Keywords: Iran-Russia relations, Iran's nuclear programme, duality in Russia's behavior, constructivism, geopolitics
  • Mostafa Khorami * Pages 157-186
    This paper aims to research the legal issues regarding to Unmanned Aerial Vehicles (UAVs) in the light of Law of Armed Conflict. This article at first investigates use of UAVs in the context of legality or illegality in all circumstances or some circumstances. Then, it surveys Distinguish Principle and its rules on UAVs. In general, evaluation of International Law and States Practice show that the use of UAVs in the war is not Impeded. UAVs are not weapons, so arms control regime cannot applied to them. As the most important result, in the context of Law of Armed Conflict, these Vehicles considered as means. The use of UAVs should be based on the “Distinguish Principle”. In result, every verdict on legality or illegality the use of UAVs depends on status and characteristics of UAVs.
    Keywords: Distinguish Principle, Humanitarian Law, Law of Armed Conflict, Unmanned Aerial Vehicles